Madde Detay

Asıl adı Yusuf Kenan Gözcü olan âşık, 20 Ağustos 1953'te Malatya'nın Hekimhan ilçesine bağlı Hacılar köyünde doğmuştur (www.kangalgundem.com; Demir 2015: 11). Kadimî ve Sefil Kadimî mahlaslarını kullanmıştır. Kadimî mahlasını Şarkışlalı Çoban Mehmet Can (Yalçın 2004: 209); Sefil mahlasını ise Sefil Selimî vermiştir (Yalçın 2004: 209; www.kangalgundem.com; Demir 2015: 14). Babası Ali Rıza Efendi ile annesi Leyla Hanım’ın üç erkek çocuğundan biri olarak dünyaya gelmiştir (Yalçın 2004: 209; www.kangalgundem.com). Eğitimini, fakirlik sebebiyle ortaokuldayken yarıda bırakmak zorunda kalmıştır. Daha sonra ortaokul ve liseyi dışarıdan bitirmiştir (Yalçın 2004: 209). Yoksulluk çektikleri için babasıyla birlikte Çukurova’ya göç edip uzun süre Ceyhan, Osmaniye ve İskenderun’da yaşamıştır. 1959 yılında Ankara’ya geldilerse de burada da işler pek yolunda gitmeyince babası Almanya’ya gitmek istemiştir. Avrupa’ya gittikten sonra Yusuf Kenan’ı ve annesiyle birlikte iki kardeşini yanına aldırmıştır (Halıcı 1992: 228). Demir ise babasıyla birlikte Almanya’ya gittiğini yazmaktadır (2015: 12-13). 1974 yılında askerlik için Türkiye’ye dönmüştür. Karayolları Genel Müdürlüğünün açtığı memurluk sınavında başarılı olmuş (www.kangalgundem.com; Demir 2015: 17), bir süre Ankara’da görev yapmış, 1982 yılında Karayolları Sivas Bölge Müdürlüğünde göreve başlamıştır. Buradaki görevini kendi isteği ile emekli olduğu 2003 yılına kadar sürdürmüştür. 1972 yılında evlenen âşığın iki çocuğu vardır (Demir 2015: 16-19). Hâlihazırda Sivas’ta hayatını sürdürmektedir.

Gözcü’nün âşıklık geleneğiyle tanışması çocukluk yıllarına dayanır. Alevi-Bektaşi muhiti içinde doğan ve ozanlık geleneklerinin canlı bir biçimde yaşatıldığı bir coğrafyada çocukluğu geçen şairin dayısı Ali Arslan da Malatya yöresinin önemli âşıklarından biridir ve çok güzel saz çalmasıyla ünlüdür. Onun sazı çalışı Gözcü’yü derinden etkilemiştir. Ayrıca köyünde yörenin âşıklarını dinleme imkânı bulmuştur (Demir 2015: 12). Almanya’dayken Âşık Hüroğlu ile dostluk kurmuş, onun sayesinde Sefil Selimî ile tanışmış ve onun çırağı olmuştur. Almanya’da Sefil Selimî tarafından âşıklık geleneklerine uygun olarak yetiştirilmiş olup ilk devirde sadece usta malı eserleri çalıp söylemiştir. Bunda ustası Sefil Selimî’nin onu âşık şiiri kalıplarını öğrenene kadar şiir söylemekten men etmesi etkilidir. 1972 yılında kısa süreliğine Türkiye’ye geldiğinde Sefil Selimî’nin ustası Çoban Mehmet Can Baba’nın yirmi dört âşıktan oluşan meclisine katılıp onun izni ile kendi şiirlerini söylemeye başlamıştır (Demir 2015: 13-14). Âşığın şiirlerinde Yunus Emre, Pir Sultan Abdal, Hatayî, Âşık Veysel, Ruhsatî ve Karacaoğlan’ın etkileri vardır (Demir 2015: 44, 48-49). Geleneğin devam etmesine yetiştirdiği âşıklarla da katkıda bulunmuş olan Sefil Kadimî’nin; Şentürk İyidoğan (Âşık Şentürk), Hacı Ahmet Erkuş (Dal Ahmet) ve Ali İhsan Ulutaş (Âşık Ulutaş) isimlerinde üç çırağı vardır (Demir 2015: 51). Şiirlerinin dili çok sade olan âşığın zaman zaman mahalli kelimeleri kullandığı görülmektedir. En çok 8 ve 11’li hece ölçülerini kullanan âşığın hemen her hece ölçüsünde söylenmiş şiiri vardır. 2’li ve 3’lü heceli şiirleri âşığın yenilik tutkusunu gösterir niteliktedir. Yine 4 heceli bir lebdeğmezi sadece yenilik tutkusunu değil, ne derece güçlü bir âşık olduğunun bariz bir göstergesidir. Şekil açısından bakıldığında âşığın veriminin tüm şekilleri kapsayacak ölçüde geniş olduğu dikkati çeker. Koşma, semai, mani tarzını sıkça tercih etmekle birlikte, bentlerle kurulan çokça şiiri vardır. Örneğin sicillemelerinde mısra sayısı 16’yı bulmasına rağmen şiirin kuruluşunda bir zaaf görülmemektedir. Üçleme, dörtleme, muhammes, musammat koşma ve musammat ayaklı koşma gibi şiirleri de bulunmaktadır. Kafiye açısından bakıldığında Kadimî’nin en çok tam ve yarım kafiye kullandığı görülmektedir. Bunun yanı sıra zaman zaman ahengin redifle sağlandığı örneklere de rastlanmaktadır. Az da olsa kafiyenin bir kelime ile değil, daha fazlasıyla sağlandığı çok kafiyeli şiir örnekleri de mevcuttur. Daha çok döner ayak kullanan âşığın tek ayaklı şiirlerinin de azımsanmayacak sayıda olduğu görülmektedir (Demir 2015: 29-44).

Alevi-Bektaşi geleneği, yoksulluk, gurbet gibi faktörlerden etkilenen Sefil Kadimî’nin şiirlerinde ilahî aşk, Hz. Muhammed ve ehl-i beytinin sevgisi, toplumsal sorunlar, beşeri aşk, tabiat, memleket sevgisi, cumhuriyet ve Atatürk sevgisi gibi temalar ön plana çıkmaktadır. Bu temalar içinde ilk ikisi sayısal açıdan diğer temalara göre daha fazla işlenmiştir (Demir 2015: 44-50). Âşığın şiirleri, 2010 yılında Murat Türkyılmaz tarafından, 2015 yılında ise Murat Demir tarafından toplanarak kitap hâlinde yayımlanmıştır.