Madde Detay
KUL MEHMED
(d. ?/? - ö. ?/1605)
âşık
(Âşık / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Kul Mehmed, 16. yüzyıl saz şairlerinden olup hayatı hakkında çeşitli kaynaklarda bilgiler bulunmaktadır. Babası I. Ahmed (1590-1612)’in vezirlerinden Üveys Paşa’dır. Kaynaklarda, annesi hakkında herhangi bir bilgiye rastlanamamıştır. Kul Mehmed (Mehmed Paşa) Aydın Muhassılığı (bir çeşit vergi ve resim toplama memuru) görevinden sonra, Celali ayaklanmalarını bastırmakla görevlendirilmiştir. Bütün bunların sonunda kendisine 1605 yılında vezirlik rütbesiyle birlikte serdarlık görevi verilmişse de o bunların hiçbirisini kabul etmemiş ve Aydın Güzelhisar’ındaki sarayından ayrılmamıştır. Vezir oğlu olan Kul Mehmed, iyi bir eğitim görmüştür. Ayrıca, babasından kalan mirastan dolayı âdeta varlık içerisinde yüzmüştür. Kaynaklarda eğitim durumu, okuduğu okullar hakkında bilgi bulunmasa da, döneminin en iyi okullarında okuduğu ve en iyi hocalardan ders aldığı tahmin edilmektedir. Hece vezninin yanı sıra aruzla da şiirler söylemesi / yazması onun eğitim durumu seviyesinin yüksek olduğunu gösteren bir başka husustur. Kul Mehmed 1605 yılında, Aydın Güzelhisar’daki evinde ölmüştür, mezarının da aynı yerde olduğu tahmin edilmektedir.
Kul Mehmed’in ‘eser’ diyebileceğimiz bir çalışması yoktur. Tespit edilen10 kadar şiirin tamamının ona ait olup olmadığı şüphelidir. Bilindiği gibi âşık şiirinin en büyük sorunlarının başında mahlasların diğer âşıklarla karışması gelmektedir. Nitekim saz şairleri arasında pek çok Mehmed ve Kul Mehmed mahlaslı âşık vardır. Bunlar arasında 17. yüzyılda yaşamış olan Kul Mehmed’in şiirleriyle 16. yüzyılda yaşamış olan âşığın şiirlerinin karışmış olma ihtimali yüksektir. "Siyah ebrûların duruben çatma /Gamzen oklarını âşıka atma /Sana gönül virdim beni ağlatma /Benüm gözüm nûru gönlüm sürûru" (Köprülü 2004: 64) mısralarıyla başlayan tamamı 4 dörtlükten oluşan şiirde mahlas kullanılmamışsa da, bu şiir bütün kaynaklarda Kul Mehmed’e ait olduğu kabul edilmiştir. Aynı şiirin 16. yüzyıldan bu yana musiki meclislerinde okunması eserin önemini belirtmesi bakımından önemlidir.
Kul Mehmed’in 10 kadar şiirinden hareketle onun hem hece, hem de aruzla şiirler yazdığı söylenebilir. Bir vezir oğlu olması, rahat bir hayat yaşaması onun şiirlerine de aksetmiştir. Bu cümleden olmak üzere şiirlerinde daha çok aşk, tabiat, gurbet vb. konuları işlemiştir. Ayrıca, “Kuzum kuzum der de meler bir koyun” kavuştağıyla biten sekiz dörtlükten oluşan şiiri çok sevilen eserlerinden birisidir. Aruz vezniyle yazılmış olan iki divanında aşk konusunu işlemiştir. Şiirlerinden hareketle dilinin sade olduğunu söylenebilir. Bilhassa divan tarzında söylediği şiirlerinde edebî sanatları ustalıkla kullanmıştır. Hece ile söylediği / yazdığı şiirlerinde de edebî sanatların güzel örnekleri görülmektedir.
Kaynakça
Alptekin, Ali Berat, Saim Sakaoğlu (2006). Türk Saz Şiiri Antolojisi (14-21. Yüzyıllar). Ankara: Akçağ Yay.
Arısoy, M. Sunullah (1985). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Bilgi Yay.
Boratav, Pertev Naili-Halil Vedat Fıratlı (1943). İzahlı Halk Şiiri Antolojisi. Ankara: Maarif Matbaası.
Çelik, Ali (2008). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Timaş Yay.
Elçin, Şükrü (1988). Halk Şiiri Antolojisi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
Kabaklı, Ahmet (2006). Âşık Edebiyatı. İstanbul. Türk Edebiyatı Vakfı Yay.
Köprülü, Fuad (2004). Saz Şairleri I-V. Ankara: Akçağ Yay.
Mutluay, Rauf (1972). Türk Halk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Milliyet Yay.
Püsküllüoğlu, Ali (1975). Türk Halk Şiiri. Ankara: Bilgi Yay.
Sakaoğlu, Saim (1989). “Türk Saz Şiiri”. Türk Dili. (445-450). Ocak-Haziran: 130-131.
Sever, Mustafa (2003). Türk Halk Şiiri. Ankara: Kurmay Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. ALİ BERAT ALPTEKİNYayın Tarihi: 14.07.2013Güncelleme Tarihi: 08.12.2020Eserlerinden Örnekler
Semai
Her dem yüzüme gül gibi
Gülen dilberün kuluyum
Ben ağladıkça yaşumu
Silen dilberün kuluyum
Naz ile salan başını
Oynadup göz ü kaşını
Rahmedüp ben yoldaşını
Anan dilberün kuluyum
Mağrur tutmayup kendünü
Alçak tutuben gönlümü
Arayıp derdmendünü
Bulan dilberün kuluyum
Soyunup giren koynuma
Rahimsiz gelmez aynuma
Siyah zülfünü boynuma
Salan diberün kuluyum
Kul Mehemmed eydür ferman
Hastasına ider derman
Benümle her gece mihman
Olan dilberün kuluyum
Köprülü, Fuad (2004). Saz Şairleri I-V. Ankara: Akçağ Yay. 70.
Koşma
Siyah ebrûların duruben çatma
Gamzen okların âşıka atma
Sana gönül verdim beni ağlatma
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Bir od düşmüş dağlar gibi yanarım
Mâzûl olmuş beyler gibi dönerim
Ay efendim senin yolun önlerim
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Yemeden içmeden küllî beriyim
Senden ayrılalı cansız diriyim
Sinem üstünde bir kuru deriyim
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Öğüttür verdiğim tut benim sözüm
Severim demeye tutmadı yüzüm
Ay efendim benim ay iki gözüm
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Sakaoğlu, Saim (1989). “Türk Saz Şiiri”. Türk Dili. (445-450). Ocak-Haziran: 131.
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 14.07.2013Güncelleme Tarihi: 08.12.2020Eserlerinden Örnekler
Semai
Her dem yüzüme gül gibi
Gülen dilberün kuluyum
Ben ağladıkça yaşumu
Silen dilberün kuluyum
Naz ile salan başını
Oynadup göz ü kaşını
Rahmedüp ben yoldaşını
Anan dilberün kuluyum
Mağrur tutmayup kendünü
Alçak tutuben gönlümü
Arayıp derdmendünü
Bulan dilberün kuluyum
Soyunup giren koynuma
Rahimsiz gelmez aynuma
Siyah zülfünü boynuma
Salan diberün kuluyum
Kul Mehemmed eydür ferman
Hastasına ider derman
Benümle her gece mihman
Olan dilberün kuluyum
Köprülü, Fuad (2004). Saz Şairleri I-V. Ankara: Akçağ Yay. 70.
Koşma
Siyah ebrûların duruben çatma
Gamzen okların âşıka atma
Sana gönül verdim beni ağlatma
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Bir od düşmüş dağlar gibi yanarım
Mâzûl olmuş beyler gibi dönerim
Ay efendim senin yolun önlerim
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Yemeden içmeden küllî beriyim
Senden ayrılalı cansız diriyim
Sinem üstünde bir kuru deriyim
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Öğüttür verdiğim tut benim sözüm
Severim demeye tutmadı yüzüm
Ay efendim benim ay iki gözüm
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Sakaoğlu, Saim (1989). “Türk Saz Şiiri”. Türk Dili. (445-450). Ocak-Haziran: 131.
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020Eserlerinden Örnekler
Semai
Her dem yüzüme gül gibi
Gülen dilberün kuluyum
Ben ağladıkça yaşumu
Silen dilberün kuluyum
Naz ile salan başını
Oynadup göz ü kaşını
Rahmedüp ben yoldaşını
Anan dilberün kuluyum
Mağrur tutmayup kendünü
Alçak tutuben gönlümü
Arayıp derdmendünü
Bulan dilberün kuluyum
Soyunup giren koynuma
Rahimsiz gelmez aynuma
Siyah zülfünü boynuma
Salan diberün kuluyum
Kul Mehemmed eydür ferman
Hastasına ider derman
Benümle her gece mihman
Olan dilberün kuluyum
Köprülü, Fuad (2004). Saz Şairleri I-V. Ankara: Akçağ Yay. 70.
Koşma
Siyah ebrûların duruben çatma
Gamzen okların âşıka atma
Sana gönül verdim beni ağlatma
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Bir od düşmüş dağlar gibi yanarım
Mâzûl olmuş beyler gibi dönerim
Ay efendim senin yolun önlerim
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Yemeden içmeden küllî beriyim
Senden ayrılalı cansız diriyim
Sinem üstünde bir kuru deriyim
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Öğüttür verdiğim tut benim sözüm
Severim demeye tutmadı yüzüm
Ay efendim benim ay iki gözüm
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Sakaoğlu, Saim (1989). “Türk Saz Şiiri”. Türk Dili. (445-450). Ocak-Haziran: 131.
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Semai
Her dem yüzüme gül gibi
Gülen dilberün kuluyum
Ben ağladıkça yaşumu
Silen dilberün kuluyum
Naz ile salan başını
Oynadup göz ü kaşını
Rahmedüp ben yoldaşını
Anan dilberün kuluyum
Mağrur tutmayup kendünü
Alçak tutuben gönlümü
Arayıp derdmendünü
Bulan dilberün kuluyum
Soyunup giren koynuma
Rahimsiz gelmez aynuma
Siyah zülfünü boynuma
Salan diberün kuluyum
Kul Mehemmed eydür ferman
Hastasına ider derman
Benümle her gece mihman
Olan dilberün kuluyum
Köprülü, Fuad (2004). Saz Şairleri I-V. Ankara: Akçağ Yay. 70.
Koşma
Siyah ebrûların duruben çatma
Gamzen okların âşıka atma
Sana gönül verdim beni ağlatma
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Bir od düşmüş dağlar gibi yanarım
Mâzûl olmuş beyler gibi dönerim
Ay efendim senin yolun önlerim
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Yemeden içmeden küllî beriyim
Senden ayrılalı cansız diriyim
Sinem üstünde bir kuru deriyim
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Öğüttür verdiğim tut benim sözüm
Severim demeye tutmadı yüzüm
Ay efendim benim ay iki gözüm
Benim gözüm nûru gönlüm sürûru
Sakaoğlu, Saim (1989). “Türk Saz Şiiri”. Türk Dili. (445-450). Ocak-Haziran: 131.
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Nevres Kırdar | d. 29 Nisan 1957 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Süleyman Portakal | d. 11 Nisan 1961 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Lâle Müldür | d. 21 Şubat 1956 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Nevres Kırdar | d. 29 Nisan 1957 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Süleyman Portakal | d. 11 Nisan 1961 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Lâle Müldür | d. 21 Şubat 1956 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Nevres Kırdar | d. 29 Nisan 1957 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Süleyman Portakal | d. 11 Nisan 1961 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Lâle Müldür | d. 21 Şubat 1956 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Nevres Kırdar | d. 29 Nisan 1957 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
11 | Süleyman Portakal | d. 11 Nisan 1961 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | Lâle Müldür | d. 21 Şubat 1956 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | Nevres Kırdar | d. 29 Nisan 1957 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
14 | Süleyman Portakal | d. 11 Nisan 1961 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
15 | Lâle Müldür | d. 21 Şubat 1956 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |