Madde Detay

Mahvî Ahmed Çelebi, Kütahyalı divan şairlerindendir. Kütahya'da doğdu. Doğum tarihiyle ilgili bir bilgi yoktur. Kaynaklar mesleğiyle ilgili de bir bilgi vermezler. Mevlevîliğe intisap ettiği isminin sonuna eklenen "Çelebi" ünvanından çıkarılmıştır. Mahvî'nin kardeşi Fârig Abdurrahim Çelebi de bir şairdir. Fârig 1079/1668-69 yılında vefat etmiştir. Şeyhî Mehmed Efendi, Mahvî'nin 1055/1645-46 yılında öldüğünü belirterek Seyyid Rıza Efendi'nin, onun ölümüne düşürdüğü tarih beytini verir:

"Çün Mahvî idi mahlası târîh içün Rızâ/Dedi ki mahv eyledi âhir zamânımız"

Bu Seyyid Rıza, Tezkire sahibi Zehrimâr-zâde Seyyid Mehmed Rıza (1082/1671) olmalıdır. Rıza'nın söylediği beytin tarih cümlesi olan "Mahv eyledi âhir zamânımız." 1055/1645-46 yılını verir. Belîğ de şairin ölüm tarihini 1645-46 olarak gösterir. Safâyî ise, Mahvî'nin, 1089/1678-79 yılında öldüğünü belirtir.

Mahvî Dîvânı'nın iki nüshası vardır. Dr. İrfan Aypay tarafından ayrıntılı ve örnek bir inceleme ile tanıtılan Ankara Millî Kütüphane nüshası, Yz FB 321/8 numarada kayıtlı mecmuadadır. Rebiülahir 1084/ Temmuz-Ağustos 1673'te istinsah edilmiştir. Mahvî Dîvânı, mecmuanın 115b-127b yapraklan arasındadır. Bu nüshada 2 kaside, 1 mesnevi, 1 terci-i bent, 1 terkib-i bent, 75 gazel ve 4 müfred mevcuttur. Dîvân'ın ikinci nüshası 06 Mil Yz. 4635 1b-86b yaprakları arasındadır.   

Dr. İrfan Aypay'ın tespitlerine göre birçok gazeli yek-âhenktir. Ayrıca işlediği konular pek değişmez. Sevgilinin güzelliği, işret, tabiat, rintlik ile tasavvufî ve mecazî yönleriyle aşk işlenmiştir. Mahvî'nin mesnevisi fazla uzun değildir (61 beyit). Mesnevi, terci-i bent ve terkib-i bendilerinin konusu tasavvuftur. Gazelleri arasında Nailî, Fehim, Neşatî ve Şehrî'ye nazire sayılabilecek şiirleri mevcuttur. Mahvî, Sebk-i Hindî ile yenilenme hamlesi içinde olan XVII. yüzyıl Divan şiirinin önemli isimlerinden biridir. Mahvî de, Nailî, Fehim ve bilhassa Şehrî gibi, Hint üslûbunu benimseyen bir şairdir. Fakat manzumeleri, bu tarzın usta temsilcilerinin şiirleri kadar güzel ve sanatlı değildir. (Aypay 2000: 226-253)

Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.). (1999). İsmail Belîğ, Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay.

Aypay, İrfan (2000). “Mahvi, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divançesi”. 4-5 Haziran 1998 Kütahyalı Şairler Sempozyumu I. Kütahya. 226-253.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mahvî. Divan. Ankara Millî Ktp Yz FB 321.

Mahvî. Divan. Ankara Millî Ktp Yz 06 Mil Yz. 4635 1b-86b.

M. Şemseddin Sami (1306-16/1889-93). Kâmûsü'l-A'lâm. C. II. İstanbul: Kaşgar Neşriyat.912.

Müstakim-zâde Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım). Ankara: KB Yay.

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C. IV. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay.

Zavotçu, Gencay (hzl.)(2009). Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin). İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.

Dile keyf-i nihânî neşve-i zevk-i tebessümdür

Tebessüm 'âşıka sermâye-i lutf u terahhumdur

Dili bîmâr iden zehr-i nigâh-ı pür-füsûnundur

Beni bîtâb iden hüsn-i mezâyâ-yı tekellümdür 

(Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.). (1999). İsmail Belîğ, Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay. 378-379.)

***

Bâde-i nâz ile bîmâr-ı zebûndur çeşmün

Gamzede şîvede sehhâre-nümûndur çeşmün

'Aklumı alsa eger sihr ile dest-i nigehün

Pâsbân-ı harem-i râz-ı derûndur çeşmün

(Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.). (1999). İsmail Belîğ, Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay. 378-379.)

***

Böyle mestâne olur hâne-i agyâra giden

Bir 'aceb haste olur hasteye tîmâra giden

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 543.)