Madde Detay
MÂTEMÎ/HÂTEMÎ
(d. ?/? - ö. 1004/1595/96)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı İbrahim’dir. İlk mahlası Mâtemî olan şair Hâtemî mahlasını da kullandı. Edirneli, bazı kaynaklara göre İstanbul ile Edirne arasındaki Bergos (Burgaz)’dandır. Bergos Sancak Beyi Mehmed Bey’in torunu ve Zaim Divane Mahmud Bey’in oğludur. Mecelletü’n-Nisâb’da babasının adı Memi-zâde olarak geçmektedir. Ataları gibi sipahi oldu. Önceleri zevk ve safa içinde eğlence ve içki meclislerinde ömür süren şair, hem bu hayatı, hem de sipahiliği terk ederek Arap ve İran diyarına seyahate gitti. Bu uzun gezi esnasında hacı da oldu. Gelibolulu Âlî’ye göre Şeyh İbrahîm Gülşenî dergâhına girdi, Âşık Çelebi’ye göre ise Kalender dervişlerle, sofilerle düşüp kalkmaya başladı. Şehzâde Selîm’e kaside sundu. II. Selîm’in bu kasidedeki Mâtemî mahlasının uygun düşmediğini Hâtemî’nin daha güzel olacağını söylemesiyle mahlasını Hâtemî yaptı. Bu kasidenin beğenilmesi üzerine şehzadenin meclisine girdi ve tekrar sipahiliğe döndü. Selîm’in musahiplerinden Celâl Bey ile Turak Çelebi’ye intisap etti, Turak Çelebi’nin defterdarı oldu. Şehzâdenin cülusundan sonra ona müteferrika oldu. 1004/1595/96 senesinde Edirne’de öldü. Mâtemî’nin ölüm tarihini bir yıl önce olarak gösteren Gelibolulu Âlî, şairin seksen seneden fazla yaşadığnı kaydetmektedir. “Hâtemî’ye tevbe-i tevfîk ile irüp ecel / Buldı hüsn-i hâteme târîh-i hatm-i bî-bedel” beyti ölümüne tarihtir. Kalender dervişleriyle dolaştığı bildirilen şairin rind-meşrep biri olduğu anlaşılmaktadır. Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-Nezâ’ir’inde 30 şiiri bulunan Mâtemî’nin şiirlerindeki “Mâtemî-i Acem” başlığı, şairin uzun süre Acem ülkelerini gezmiş olmasından ve diğer Mâtemîlerden tefrik etmek maksadıyla yazılmış olmalıdır. Keşfü’z-Zunûn’da şairin Divan sahibi olduğu kayıtlıyken, Osmanlı Müellifleri’nde ise bu Divan’ın “mürettep” olduğu bilgisi vardır. Divan’ın herhangi bir nüshası bilinmemektedir. Mâtemî’nin şiiri hakkında Kınalı-zâde Hasan Çelebi dışındaki tezkire yazarlarının görüşleri müspettir. Âşık Çelebi renkli gazelleri olduğunu, Ahdî de Farsçası mükemmel olan şairin çok gazel yazdığını, kasidede de başarılı olduğunu, ayrıca şiir ilmine hâkim olup aruz, kafiye ve muammayı iyi bildiğini ifade etmektedir. Hasan Çelebi’ye göre onun şiiri “şütür-gürbe”dir; yani istikrarsız, hem iyi, hem zayıf şiirler kaleme almıştır. Hasan Çelebi Farsça şiirlerini beğenmediğini “bu kötü işten çekinmesi umulur.” ibaresiyle ifade eder. Ancak hakkında bütün şuarâ tezkirelerinde müşterek olan bilgi, Mâtemî’nin devrinin meşhur şairlerinden biri olduğudur.
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
Kaf-zâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Milli Kütüphane, Yz. A. 679, vr. 95a.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.[erişim tarihi: 20.03.2013].
Kurnaz,
Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman,
Tuhfe-i Nâilî- Dîvân
Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.
Müstakîm-zâde Süleymân Sa’deddîn. Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Neseb ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Ef. No. 628, vr. 193b.
Rızâ (1316). Tezkire-i Rızâ. İstanbul: İkdâm Matbaası.
Riyâzî. Riyâzü’ş-Şu’arâ. Süleymaniye Kütüphanesi, Es’ad Ef. Nu. 3871, vr. 43b.
Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.
Şemseddîn Sâmî (1314). Kâmûsu’l-A’lâm. İstanbul: Mihrân Matbaası.
Tatçı, Mustafa (hzl.) (2003). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri I-II-III. Ankara: Bizim Büro Yay.
Yaltkaya, Şerafettin ve Kilisli Rıfat Bilge (hzl.) (1971). Kâtip Çelebi, Keşf-el-Zunûn. İstanbul: MEB Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSALYayın Tarihi: 09.09.2013Güncelleme Tarihi: 05.12.2020Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Gerçi her bir dil-rübâ devrüñ meh-i tâbânıdur
Yılduz anuñdur ki sen gün yüzlünüñ hayrânıdur
Mihr ile zerrâtı germ eyler güneş bir ânda
Bir güneşsin sen dahı mihr ile hüsnüñ ânıdur
Devr-i hüsnüñ Vâmık u Mecnûn’a uydurdı beni
Kim dimişler her zamân bir âşıkuñ devrânıdur
Nâle-i uşşâk virür kûyuña berg ü nevâ
Gülşene zînet viren bülbüllerüñ elhânıdur
Eşk sanma kim akar çeşmümde göz merdümleri
Reşkden yire dökerler bir birinüñ kanıdur
Görinen gül sanma kim âşûb-ı devrândan çemen
Vehm ider hâruñ okından götürür kalkanıdur
Bîşe-i derd ü belâ oldı hadengüñden tenüm
Mâtemî bu derd ile ol bîşenüñ kaplanıdur
(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.[erişim tarihi: 20.03.2013].644.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 09.09.2013Güncelleme Tarihi: 05.12.2020Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Gerçi her bir dil-rübâ devrüñ meh-i tâbânıdur
Yılduz anuñdur ki sen gün yüzlünüñ hayrânıdur
Mihr ile zerrâtı germ eyler güneş bir ânda
Bir güneşsin sen dahı mihr ile hüsnüñ ânıdur
Devr-i hüsnüñ Vâmık u Mecnûn’a uydurdı beni
Kim dimişler her zamân bir âşıkuñ devrânıdur
Nâle-i uşşâk virür kûyuña berg ü nevâ
Gülşene zînet viren bülbüllerüñ elhânıdur
Eşk sanma kim akar çeşmümde göz merdümleri
Reşkden yire dökerler bir birinüñ kanıdur
Görinen gül sanma kim âşûb-ı devrândan çemen
Vehm ider hâruñ okından götürür kalkanıdur
Bîşe-i derd ü belâ oldı hadengüñden tenüm
Mâtemî bu derd ile ol bîşenüñ kaplanıdur
(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.[erişim tarihi: 20.03.2013].644.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Gerçi her bir dil-rübâ devrüñ meh-i tâbânıdur
Yılduz anuñdur ki sen gün yüzlünüñ hayrânıdur
Mihr ile zerrâtı germ eyler güneş bir ânda
Bir güneşsin sen dahı mihr ile hüsnüñ ânıdur
Devr-i hüsnüñ Vâmık u Mecnûn’a uydurdı beni
Kim dimişler her zamân bir âşıkuñ devrânıdur
Nâle-i uşşâk virür kûyuña berg ü nevâ
Gülşene zînet viren bülbüllerüñ elhânıdur
Eşk sanma kim akar çeşmümde göz merdümleri
Reşkden yire dökerler bir birinüñ kanıdur
Görinen gül sanma kim âşûb-ı devrândan çemen
Vehm ider hâruñ okından götürür kalkanıdur
Bîşe-i derd ü belâ oldı hadengüñden tenüm
Mâtemî bu derd ile ol bîşenüñ kaplanıdur
(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.[erişim tarihi: 20.03.2013].644.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
GAZEL
Gerçi her bir dil-rübâ devrüñ meh-i tâbânıdur
Yılduz anuñdur ki sen gün yüzlünüñ hayrânıdur
Mihr ile zerrâtı germ eyler güneş bir ânda
Bir güneşsin sen dahı mihr ile hüsnüñ ânıdur
Devr-i hüsnüñ Vâmık u Mecnûn’a uydurdı beni
Kim dimişler her zamân bir âşıkuñ devrânıdur
Nâle-i uşşâk virür kûyuña berg ü nevâ
Gülşene zînet viren bülbüllerüñ elhânıdur
Eşk sanma kim akar çeşmümde göz merdümleri
Reşkden yire dökerler bir birinüñ kanıdur
Görinen gül sanma kim âşûb-ı devrândan çemen
Vehm ider hâruñ okından götürür kalkanıdur
Bîşe-i derd ü belâ oldı hadengüñden tenüm
Mâtemî bu derd ile ol bîşenüñ kaplanıdur
(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf.[erişim tarihi: 20.03.2013].644.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | HÂFIZ, Hâfız-ı Mevlevi Kömürcü-zâde Mehmed | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Ali Ersin Günçe | d. 20 Ocak 1943 - ö. 14 Ocak 2012 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | KABÛLÎ, Mustafa | d. ? - ö. 1829 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | HÂFIZ, Hâfız-ı Mevlevi Kömürcü-zâde Mehmed | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Ali Ersin Günçe | d. 20 Ocak 1943 - ö. 14 Ocak 2012 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | KABÛLÎ, Mustafa | d. ? - ö. 1829 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | HÂFIZ, Hâfız-ı Mevlevi Kömürcü-zâde Mehmed | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Ali Ersin Günçe | d. 20 Ocak 1943 - ö. 14 Ocak 2012 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | KABÛLÎ, Mustafa | d. ? - ö. 1829 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | HÂFIZ, Hâfız-ı Mevlevi Kömürcü-zâde Mehmed | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Ali Ersin Günçe | d. 20 Ocak 1943 - ö. 14 Ocak 2012 | Meslek | Görüntüle |
12 | KABÛLÎ, Mustafa | d. ? - ö. 1829 | Meslek | Görüntüle |
13 | HÂFIZ, Hâfız-ı Mevlevi Kömürcü-zâde Mehmed | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Ali Ersin Günçe | d. 20 Ocak 1943 - ö. 14 Ocak 2012 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | KABÛLÎ, Mustafa | d. ? - ö. 1829 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | HÂFIZ, Hâfız-ı Mevlevi Kömürcü-zâde Mehmed | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Ali Ersin Günçe | d. 20 Ocak 1943 - ö. 14 Ocak 2012 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | KABÛLÎ, Mustafa | d. ? - ö. 1829 | Madde Adı | Görüntüle |