Madde Detay
MES'ÛD, Hoca-zâde Mes'ûd Efendi
(d. ?/? - ö. 10 Şevval 1066/1 Ağustos 1666)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Sultan I.Ahmed (saltanatı:1603-1617)'in hocası ve imamı Aydınlı Mustafa Efendi'nin oğludur. Babasının padişah hocası olması nedeniyle kaynaklarda Hoca-zade, halk arasında Burnaz Müftü adıyla anıla gelmiştir. Babası Mustafa Efendi, 1016/1607 yılında öldü. Mesud Efendi’nin doğum yılı belli değildir. 1029/1619 yılının Ocak ayında Şeyhülislam Esad Efendi'den mülazım oldu. Sultan Bayezid Medresesini bitirdikten sonra kırkakçe medresesinden mazul oldu. 1032/1622 yılının Ocak ayında Şah Sultan Medresesine atandı. Aynı yılın Şaban'ında Mere Hüseyin Paşa'nın sadrazamlıktan ayrılması sonucu görev yaptığı medreseye Baba Halil-zâde Mehmed Efendi atandı. 1034/1624 yılının Şubat'ında Aişe Sultan Medresesi'nde, 1036/1626 Mayıs'ında Sahn Medresesinde göreve başladı. Aynı yılın Temmuz ayında bu medresenin başka bir bölümüne nakledildi. 1038/1628 Nisan'ında Edirne'de Bayezid Medresesi’ne atandı. 1039/1629 yılında Eyüp Medresesi'ne, 1041/1631 yılının Nisan ayında da kardeşi Ali Efendi yerine Süleymaniye Medresesi'ne nakledildi.Mesud Efendinin müderrislik görevi 1042/1632 yılında sona erdi. İlk kez Halep kadılığına atandı. Bir yıl sonra bu görevden azledildi. 1050/1640 yılında Galata kadılığına atandıysa da bu görevi kabul etmedi. 1052/1642 yılının Temmuz ayında Bursa kadılığına atandı. Aynı yılın Ekim ayında Bursa'da yapılan yeni kiliseleri yıkmaya başlayınca görevinden azledildi. Gümülcine, Karasu Yenice'si arpalık olarak Mesud Efendi'ye verildi. İki yıl sonra da Rumeli payesiyle taltif edildi. 1055/1645 Kasım ayında Eyüp kadılığına atandıysa da görevi kabul etmedi. 1062/1651 Ağustosunda Anadolu Kazaskerliğine atandı. Bir yıl sonra bu görevinden ayrıldı. Yeniçeriler, IV. Mehmed (saltanatı: 1648-1687)'in henüz on dört yaşında bir çocuk olmasından hareketle ayaklandılar.Sadrazamın tayininden sonra Şeyhülislamlık makamına Memik-zâde Mustafa Efendi getirildi. Memik-zâde yerine bir yeniçeri aşçısının müfti olmasının akla daha yatkın olduğunu belirterek Mesud Efendi üzerinde karar kıldılar. Şeyhülislamlık makamına atanan Mesud Efendi için müverrih Aziz Efendi "Müfti-i fitne" tarihini düşürmüştür ki, bu ifade, onun belirtilen yılda 1067/1656) bu görevi yürütmeye başladığını belirtmektedir.
Mesud Efendi, Siyavuş Paşa'nın ölümüyle boşalan sadrazamlığa Boynu yaralı Mehmed Paşa'nın atanmasını sağladı. Yaşlılığından ve saflığından yararlanarak tamamen tahakkümü altına alabileceğini sandı. Sadrazamın kendisine iltifat etmediğini, Huzur-ı Hümayun'a yalnız başına gittiğini gören Mesud Efendi bu durumdan rahatsız olmaya başladı. Yerine başka bir adam getirmek isteyen Mesud Efendi, azledilerek Diyarbakır'a sürülür. Sadrazam bu olayı daha değişik bir biçimde padişaha arzeder. " Mesud Efendi, Diyarbakır'a gitmek istemezmiş" diyerek padişahın gazabına sebep olur. Mesud Efendi 10 Şevval 1066 / 1 Ağustos 1666 günü öldürülür. Osmanlı'da idam cezası uygulanan ikinci Şeyhülislam Mesud Efendi'dir. Mesud Efendi'nin idam fermanı da IV. Mehmed tarafından verilmiştir.Hakkında bilgi veren kaynaklar onun değerli ve yetkin bir bilgin olmadığı görüşünde birleşirler.
Bazı eserlerde Mesud Efendi'nin şairliğine de değinilmektedir. Tezkirelerde şiirlerine de pek rastlanılmamaktadır. Vakayiu'l-Fuzala’da kayıtlı bir beyti bulunmaktadır.
Kaynakça
Altunsu, Abdulkadir (1972). Osmanlı Şeyhülislamları. Ankara: Ayyıldız Matbaası. 83
Çabuk, Vahid (hzl.)(1989). Solakzade Tarihi. C.2. Ankara: KB Yay. 619-21.
Çağatay, Neşet (hzl.) (1992). Netâyicü’l-Vukuat, Mustafa Nuri Paşa. C.1-2. Ankara: AKM Yay. 60,258.
M. Şemseddin Sami (1996). Kâmûsu'l-Alam. C.6. İstanbul: Kaşgar Neşriyat. 4279.
Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C.4. İstanbul: Matbaa-i Âmire.365.
Müstakîm-zâde Süleymân Sadeddin (1978). Devhatü’l-Meşayih: Osmanlı Şeyhülislâmlarının Biyografileri. İstanbul: Çağrı Yay. 64.
Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay. 237
Parmaksızoğlu, İsmet (sad.) (1962-69). Nusretnâme, Silahdar Mehmed Ağa. fas.1. Ankara: MEB Yay. 48.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAKYayın Tarihi: 01.01.2015Güncelleme Tarihi: 10.12.2020Eserlerinden Örnekler
Dâglar cismümde yer yer n'ola olsa şeb-çerâg
Her biri ruhsâre-i dildârdan yakar çerâg
(Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay. 237).
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 01.01.2015Güncelleme Tarihi: 10.12.2020Eserlerinden Örnekler
Dâglar cismümde yer yer n'ola olsa şeb-çerâg
Her biri ruhsâre-i dildârdan yakar çerâg
(Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay. 237).
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020Eserlerinden Örnekler
Dâglar cismümde yer yer n'ola olsa şeb-çerâg
Her biri ruhsâre-i dildârdan yakar çerâg
(Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay. 237).
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Dâglar cismümde yer yer n'ola olsa şeb-çerâg
Her biri ruhsâre-i dildârdan yakar çerâg
(Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay. 237).
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşa | d. 1853 - ö. 1903 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | NÂCİYE HANIM, Nuhkuyulu | d. ? - ö. 1896 ds. | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Yılmaz Uçar | d. 20 Ekim 1965 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşa | d. 1853 - ö. 1903 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | NÂCİYE HANIM, Nuhkuyulu | d. ? - ö. 1896 ds. | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Yılmaz Uçar | d. 20 Ekim 1965 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşa | d. 1853 - ö. 1903 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | NÂCİYE HANIM, Nuhkuyulu | d. ? - ö. 1896 ds. | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Yılmaz Uçar | d. 20 Ekim 1965 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşa | d. 1853 - ö. 1903 | Meslek | Görüntüle |
11 | NÂCİYE HANIM, Nuhkuyulu | d. ? - ö. 1896 ds. | Meslek | Görüntüle |
12 | Yılmaz Uçar | d. 20 Ekim 1965 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşa | d. 1853 - ö. 1903 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | NÂCİYE HANIM, Nuhkuyulu | d. ? - ö. 1896 ds. | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Yılmaz Uçar | d. 20 Ekim 1965 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşa | d. 1853 - ö. 1903 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | NÂCİYE HANIM, Nuhkuyulu | d. ? - ö. 1896 ds. | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Yılmaz Uçar | d. 20 Ekim 1965 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |