Madde Detay
MÜCRİM / ÂBİD / MÜCRİM ÂBİD, Mücrim Çelebi
(d. 1159/1747 - ö. 1230?/1814-15?)
Çağatay Sahası divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Harezm-Kıpçak)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Mücrim, Âbid veya Mücrim Âbid mahlaslarını kullanan Türkistanlı şairin doğum yeri hakkında kaynaklarda Harezm, Buhara, Semerkant gibi isimlere yer verilmektedir. Özbek araştırmacı Rüstem Kâmilov 1960’ta yayımladığı Mücrim Âbid, Gazeller adlı eserinde “Kümüşkent ölkesi memil, kalıbmen anda pâder gil / İsimdir nazm-ı bi-hâsıl, ki yalğan sözge çin boldum” beytini de örnek göstererek şairin Semerkand'ın, Akderya yöresindeki Kümüşkent'te doğduğunu, diğer doğum yerlerinin yanlış olduğunu ileri sürer. Kamilov’a göre on bir yaşına kadar Kümüşkent’te eğitim alan Mücrim, yüksek eğitimini Buhara’da Mir Arab Medresesi’nde tamamladı. Mesnevisinde anlattığına göre, kırk yaşına kadar ailesiyle güzel bir yaşam sürdü. Daha sonra karısının kendisini terk edip yedi çocuğuyla yalnız bırakması üzerine ömrünün sonuna kadar sıkıntılı bir hayat yaşadı. Buhara’dan bir daha ayrılmayan Mücrim, oldukça ileri bir yaşta aynı şehirde vefat etti. Arif Hikmet (vr. 57b) ölüm tarihini 1230-31/1814-15 olarak verse de şairin Türkçe Dîvân’ının 1233/1817-18'de yazılmış olması ve müellif hattı olduğunun iddia edilmesi adı geçen tarihi şüpheli kılmaktadır.
Eserleri şunlardır:
1. Türkçe Dîvân: 1233 / 1817-18'de yazılmış olup müellif hattı olduğu düşünülen ve Özbekistan Cumhuriyeti Fenler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü El Yazmaları Bölümü’nde (ÖCFABNŞEKYF) 976 numarada kayıtlı olan bu eser gazel, rubai, muhammes ve kıtalardan oluşmaktadır. Eserle ilgili bir doktora tezi hazırlanmıştır (Ildırı 2016).
2. Farsça Dîvân: Şairin Farsça şiirlerini topladığı ve Özbekistan Cumhuriyeti Fenler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü El Yazmaları Bölümü’nde (ÖCFABNŞEKYF) 991 numarada kayıtlı olan bu eser gazel, rubai, muhammes ve kıtalardan oluşmaktadır.
3. Hasb-i Hâl: Hayatı hakkında bazı bilgilere de yer verdiği bilinen bu eserin mesnevi biçiminde yazılmış olması dışında kaynaklarda herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır.
Kaynakça
Ildırı, Nursan (2016). Mücrim Abid Dîvânı (İnceleme-Metin-Dizin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
İpekten, Haluk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okuçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 306.
Mücrim Âbid. Kültür Bakanlığı. E-Kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12070,mucrimabidpdf.pdf?0, [erişim tarihi: 17 Ağustos 2014].
Şeyhülislam Arif Hikmet. Tezkiretü’ş-Şuara. Millet Kütüphanesi. Ali Emirî Efendi Tarih Bölümü. No.789. vr. 57b.
Tekin, Feridun (2011). "Hanlıklar Dönemi Çağatay Edebiyatı". Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. (6/1): 1782-88.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ENGİN SELÇUKYayın Tarihi: 24.10.2014Güncelleme Tarihi: 15.12.2022Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ne yetdi dahdinkim, qâmatifi bolmiş duta, Mücrim?
Ne kördifi dunyâdinkim, umr sarf etdin anâ, Mücrim?
Cafâkaşlikda şâgirdin erur Farhâd ila Macnun,
Alar ötdi bükün, tâfilâ yetar navbat sana, Mücrim?
Közung yâğini sarf etdin, ne kordin ahli âlamdin,
Kişilar hâtiriğa ayladin naş'u nama, Mücrim?
Üy icra sözlarin bâzâr savdâsiga rast ermas,
Deganinça yoq erkan bu çahâni bevafâ, Mücrim?
Ğam-i dunyâğa çirmaşğân sari hâlin zabun bolğay,
Harif-i sâdda tab lar kop balağa mubtalâ, Mücrim?
Magar uzlat maqami haqqifia hâlis duâ qılğay,
Vagarna ne bolur hâlin sânin rozi caza, Mücrim?
İlâhi Âbid-u Mücrim sanifi altâfina râçi,
Netarsan, nâmasi yâzlib kelsa qarâ, Mücrim?
Muhammes
Boldi işqinda mübaddal cahl birla dânişim,
Dozah otidin f üzünrâq hacr otiğa yânişim,
Hâra-hâra bistarim, hâk-i mazallat bâlişim,
Yer yüzini tutdi aşqim, kök yüzini nâlişim,
Yüqâri Tangri yu, qüyı sandin özga yoq kişim.
Müddaâ ülkim, sana har lahza mahram bolğamen,
Bir zaman vüslatni körmaklikka hürram bolğamen,
Ğayridin bâb-i taqarrabda ağar kam bolğamen,
Lâcaram devana u rasvâ-i âlâm bolğamen,
Çün tüşübdur, ey paripaykar, sanin birla işim.
Ötdilar Farhâd u Macnün, qâlmişam davrânda man,
Ihtiyâr-i uzlat aylab, külba-i ehzanda man,
Vaslin aylab ârzü, yetti fırâk, armanda man,
Har dam ıssığ aşq-u âhi sarddin darmânda man,
Yüz u zülfin davrida boyla keçar yâz u qışim.
Qılmadi kâmim ravâ âhir bu çarh-i bimadâr,
Bermadi davran mürâdi hâtirimğa rozgâr,
Emdi man ham dahr-i dünni buzmâq ettim ihtiyar,
Tiyraliğ dür-i şafaqdir, şü'la-u ancümnisâr,
Göyiyâkim, sâldi ot hicrantüniğa qarğişim.
Yoq barâbar şü'la-i hürşed, hüsn-i mâh ila,
Tenmudur kündüz şü'âyi zülmat-i bigâh ila,
Bâr öltürsa kişi har keça bir dilhâh ila,
Mehri yoqlikdan erür har tün sinân-i âh ila,
Kök hisâri hayli birla tânga tekru sânçişim.
Garçi Mücrimliğda san ma'sümliğdin binasib,
Sidq ila barq uşlağil zinhar dâmân-i habib,
Navha târtib, âh çek, şâyadki bolğaysan qariyb,
Ey Navâyi, gar sanifi nâlanga bâqmas andalib,
Bir kün ul gül könliğa ham kâr qüğay nâlişim.
Rubai
Düşmanni özinga mahram-i cân qılma,
Öz câninga munça cabr-u nuqsân qılma,
El maşvarati birla her iş tapar salâh,
İş qılma öz âldinga, püşaymân qılma.
(Mücrim Âbid, Kültür Bakanlığı, e-Kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12070,mucrimabidpdf.pdf?0, [erişim tarihi: 17 Ağustos 2014]).
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 24.10.2014Güncelleme Tarihi: 15.12.2022Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ne yetdi dahdinkim, qâmatifi bolmiş duta, Mücrim?
Ne kördifi dunyâdinkim, umr sarf etdin anâ, Mücrim?
Cafâkaşlikda şâgirdin erur Farhâd ila Macnun,
Alar ötdi bükün, tâfilâ yetar navbat sana, Mücrim?
Közung yâğini sarf etdin, ne kordin ahli âlamdin,
Kişilar hâtiriğa ayladin naş'u nama, Mücrim?
Üy icra sözlarin bâzâr savdâsiga rast ermas,
Deganinça yoq erkan bu çahâni bevafâ, Mücrim?
Ğam-i dunyâğa çirmaşğân sari hâlin zabun bolğay,
Harif-i sâdda tab lar kop balağa mubtalâ, Mücrim?
Magar uzlat maqami haqqifia hâlis duâ qılğay,
Vagarna ne bolur hâlin sânin rozi caza, Mücrim?
İlâhi Âbid-u Mücrim sanifi altâfina râçi,
Netarsan, nâmasi yâzlib kelsa qarâ, Mücrim?
Muhammes
Boldi işqinda mübaddal cahl birla dânişim,
Dozah otidin f üzünrâq hacr otiğa yânişim,
Hâra-hâra bistarim, hâk-i mazallat bâlişim,
Yer yüzini tutdi aşqim, kök yüzini nâlişim,
Yüqâri Tangri yu, qüyı sandin özga yoq kişim.
Müddaâ ülkim, sana har lahza mahram bolğamen,
Bir zaman vüslatni körmaklikka hürram bolğamen,
Ğayridin bâb-i taqarrabda ağar kam bolğamen,
Lâcaram devana u rasvâ-i âlâm bolğamen,
Çün tüşübdur, ey paripaykar, sanin birla işim.
Ötdilar Farhâd u Macnün, qâlmişam davrânda man,
Ihtiyâr-i uzlat aylab, külba-i ehzanda man,
Vaslin aylab ârzü, yetti fırâk, armanda man,
Har dam ıssığ aşq-u âhi sarddin darmânda man,
Yüz u zülfin davrida boyla keçar yâz u qışim.
Qılmadi kâmim ravâ âhir bu çarh-i bimadâr,
Bermadi davran mürâdi hâtirimğa rozgâr,
Emdi man ham dahr-i dünni buzmâq ettim ihtiyar,
Tiyraliğ dür-i şafaqdir, şü'la-u ancümnisâr,
Göyiyâkim, sâldi ot hicrantüniğa qarğişim.
Yoq barâbar şü'la-i hürşed, hüsn-i mâh ila,
Tenmudur kündüz şü'âyi zülmat-i bigâh ila,
Bâr öltürsa kişi har keça bir dilhâh ila,
Mehri yoqlikdan erür har tün sinân-i âh ila,
Kök hisâri hayli birla tânga tekru sânçişim.
Garçi Mücrimliğda san ma'sümliğdin binasib,
Sidq ila barq uşlağil zinhar dâmân-i habib,
Navha târtib, âh çek, şâyadki bolğaysan qariyb,
Ey Navâyi, gar sanifi nâlanga bâqmas andalib,
Bir kün ul gül könliğa ham kâr qüğay nâlişim.
Rubai
Düşmanni özinga mahram-i cân qılma,
Öz câninga munça cabr-u nuqsân qılma,
El maşvarati birla her iş tapar salâh,
İş qılma öz âldinga, püşaymân qılma.
(Mücrim Âbid, Kültür Bakanlığı, e-Kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12070,mucrimabidpdf.pdf?0, [erişim tarihi: 17 Ağustos 2014]).
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 15.12.2022Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ne yetdi dahdinkim, qâmatifi bolmiş duta, Mücrim?
Ne kördifi dunyâdinkim, umr sarf etdin anâ, Mücrim?
Cafâkaşlikda şâgirdin erur Farhâd ila Macnun,
Alar ötdi bükün, tâfilâ yetar navbat sana, Mücrim?
Közung yâğini sarf etdin, ne kordin ahli âlamdin,
Kişilar hâtiriğa ayladin naş'u nama, Mücrim?
Üy icra sözlarin bâzâr savdâsiga rast ermas,
Deganinça yoq erkan bu çahâni bevafâ, Mücrim?
Ğam-i dunyâğa çirmaşğân sari hâlin zabun bolğay,
Harif-i sâdda tab lar kop balağa mubtalâ, Mücrim?
Magar uzlat maqami haqqifia hâlis duâ qılğay,
Vagarna ne bolur hâlin sânin rozi caza, Mücrim?
İlâhi Âbid-u Mücrim sanifi altâfina râçi,
Netarsan, nâmasi yâzlib kelsa qarâ, Mücrim?
Muhammes
Boldi işqinda mübaddal cahl birla dânişim,
Dozah otidin f üzünrâq hacr otiğa yânişim,
Hâra-hâra bistarim, hâk-i mazallat bâlişim,
Yer yüzini tutdi aşqim, kök yüzini nâlişim,
Yüqâri Tangri yu, qüyı sandin özga yoq kişim.
Müddaâ ülkim, sana har lahza mahram bolğamen,
Bir zaman vüslatni körmaklikka hürram bolğamen,
Ğayridin bâb-i taqarrabda ağar kam bolğamen,
Lâcaram devana u rasvâ-i âlâm bolğamen,
Çün tüşübdur, ey paripaykar, sanin birla işim.
Ötdilar Farhâd u Macnün, qâlmişam davrânda man,
Ihtiyâr-i uzlat aylab, külba-i ehzanda man,
Vaslin aylab ârzü, yetti fırâk, armanda man,
Har dam ıssığ aşq-u âhi sarddin darmânda man,
Yüz u zülfin davrida boyla keçar yâz u qışim.
Qılmadi kâmim ravâ âhir bu çarh-i bimadâr,
Bermadi davran mürâdi hâtirimğa rozgâr,
Emdi man ham dahr-i dünni buzmâq ettim ihtiyar,
Tiyraliğ dür-i şafaqdir, şü'la-u ancümnisâr,
Göyiyâkim, sâldi ot hicrantüniğa qarğişim.
Yoq barâbar şü'la-i hürşed, hüsn-i mâh ila,
Tenmudur kündüz şü'âyi zülmat-i bigâh ila,
Bâr öltürsa kişi har keça bir dilhâh ila,
Mehri yoqlikdan erür har tün sinân-i âh ila,
Kök hisâri hayli birla tânga tekru sânçişim.
Garçi Mücrimliğda san ma'sümliğdin binasib,
Sidq ila barq uşlağil zinhar dâmân-i habib,
Navha târtib, âh çek, şâyadki bolğaysan qariyb,
Ey Navâyi, gar sanifi nâlanga bâqmas andalib,
Bir kün ul gül könliğa ham kâr qüğay nâlişim.
Rubai
Düşmanni özinga mahram-i cân qılma,
Öz câninga munça cabr-u nuqsân qılma,
El maşvarati birla her iş tapar salâh,
İş qılma öz âldinga, püşaymân qılma.
(Mücrim Âbid, Kültür Bakanlığı, e-Kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12070,mucrimabidpdf.pdf?0, [erişim tarihi: 17 Ağustos 2014]).
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Ne yetdi dahdinkim, qâmatifi bolmiş duta, Mücrim?
Ne kördifi dunyâdinkim, umr sarf etdin anâ, Mücrim?
Cafâkaşlikda şâgirdin erur Farhâd ila Macnun,
Alar ötdi bükün, tâfilâ yetar navbat sana, Mücrim?
Közung yâğini sarf etdin, ne kordin ahli âlamdin,
Kişilar hâtiriğa ayladin naş'u nama, Mücrim?
Üy icra sözlarin bâzâr savdâsiga rast ermas,
Deganinça yoq erkan bu çahâni bevafâ, Mücrim?
Ğam-i dunyâğa çirmaşğân sari hâlin zabun bolğay,
Harif-i sâdda tab lar kop balağa mubtalâ, Mücrim?
Magar uzlat maqami haqqifia hâlis duâ qılğay,
Vagarna ne bolur hâlin sânin rozi caza, Mücrim?
İlâhi Âbid-u Mücrim sanifi altâfina râçi,
Netarsan, nâmasi yâzlib kelsa qarâ, Mücrim?
Muhammes
Boldi işqinda mübaddal cahl birla dânişim,
Dozah otidin f üzünrâq hacr otiğa yânişim,
Hâra-hâra bistarim, hâk-i mazallat bâlişim,
Yer yüzini tutdi aşqim, kök yüzini nâlişim,
Yüqâri Tangri yu, qüyı sandin özga yoq kişim.
Müddaâ ülkim, sana har lahza mahram bolğamen,
Bir zaman vüslatni körmaklikka hürram bolğamen,
Ğayridin bâb-i taqarrabda ağar kam bolğamen,
Lâcaram devana u rasvâ-i âlâm bolğamen,
Çün tüşübdur, ey paripaykar, sanin birla işim.
Ötdilar Farhâd u Macnün, qâlmişam davrânda man,
Ihtiyâr-i uzlat aylab, külba-i ehzanda man,
Vaslin aylab ârzü, yetti fırâk, armanda man,
Har dam ıssığ aşq-u âhi sarddin darmânda man,
Yüz u zülfin davrida boyla keçar yâz u qışim.
Qılmadi kâmim ravâ âhir bu çarh-i bimadâr,
Bermadi davran mürâdi hâtirimğa rozgâr,
Emdi man ham dahr-i dünni buzmâq ettim ihtiyar,
Tiyraliğ dür-i şafaqdir, şü'la-u ancümnisâr,
Göyiyâkim, sâldi ot hicrantüniğa qarğişim.
Yoq barâbar şü'la-i hürşed, hüsn-i mâh ila,
Tenmudur kündüz şü'âyi zülmat-i bigâh ila,
Bâr öltürsa kişi har keça bir dilhâh ila,
Mehri yoqlikdan erür har tün sinân-i âh ila,
Kök hisâri hayli birla tânga tekru sânçişim.
Garçi Mücrimliğda san ma'sümliğdin binasib,
Sidq ila barq uşlağil zinhar dâmân-i habib,
Navha târtib, âh çek, şâyadki bolğaysan qariyb,
Ey Navâyi, gar sanifi nâlanga bâqmas andalib,
Bir kün ul gül könliğa ham kâr qüğay nâlişim.
Rubai
Düşmanni özinga mahram-i cân qılma,
Öz câninga munça cabr-u nuqsân qılma,
El maşvarati birla her iş tapar salâh,
İş qılma öz âldinga, püşaymân qılma.
(Mücrim Âbid, Kültür Bakanlığı, e-Kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12070,mucrimabidpdf.pdf?0, [erişim tarihi: 17 Ağustos 2014]).
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | EDÂ, Sultan Han | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | d. 1405-06 ? - ö. 1485-86 ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | LEBÎB, Abdullah Paşa-zâde Sâdık Efendi | d. 1747-48 - ö. 1812-13 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 4 | KALENDER | d. 1747 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | EDÎB, Seyyid Mehmed Edib Efendi | d. 1747-48 - ö. 1801-02 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | LEBÎB, Abdullah Paşa-zâde Sâdık Efendi | d. 1747-48 - ö. 1812-13 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 7 | KALENDER | d. 1747 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | EDÎB, Seyyid Mehmed Edib Efendi | d. 1747-48 - ö. 1801-02 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | LEBÎB, Abdullah Paşa-zâde Sâdık Efendi | d. 1747-48 - ö. 1812-13 | Meslek | Görüntüle |
| 10 | KALENDER | d. 1747 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 11 | EDÎB, Seyyid Mehmed Edib Efendi | d. 1747-48 - ö. 1801-02 | Meslek | Görüntüle |
| 12 | LEBÎB, Abdullah Paşa-zâde Sâdık Efendi | d. 1747-48 - ö. 1812-13 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 13 | KALENDER | d. 1747 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | EDÎB, Seyyid Mehmed Edib Efendi | d. 1747-48 - ö. 1801-02 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 15 | LEBÎB, Abdullah Paşa-zâde Sâdık Efendi | d. 1747-48 - ö. 1812-13 | Madde Adı | Görüntüle |
| 16 | KALENDER | d. 1747 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
| 17 | EDÎB, Seyyid Mehmed Edib Efendi | d. 1747-48 - ö. 1801-02 | Madde Adı | Görüntüle |