Madde Detay

Şiirlerinde mesleği sebebiyle “Müftî” mahlasını kullanan Ebû Bekir Efendi, 18. yüzyılın ikinci yarısında Kerkük’te doğdu. Kerküklü İsmail Efendi’nin oğludur. Doğum tarihi hakkında tezkirelerde herhangi bir bilgi yoktur. Ancak vefat ettiği tarihte yaşının 70’e yakın olduğunun söylenmesi sebebiyle doğumunun 1760’lı yıllara tekabül ettiği tahmin edilmektedir. Hayatının bir kısmını Kerkük’te geçirmiş olan Müftî Efendi, döneminde fakihliğiyle şöhret bulmuştur. Çocukluk, gençlik yılları ve eğitimiyle de ilgili bir bilgi yoktur. Ebû Bekir Efendi, Bağdat Valisi Dâvud Paşa devrinde oğlu Lutfullâh Efendi, Bağdat’a vilayet mektupçusu olarak tayin edilince kendisi de Bağdat kadı vekilliğine, 1818 yılında da Bağdat müftülüğüne tayin edildi. Hayatının son zamanlarını burada geçiren şair, 1830’da Bağdat’ta baş gösteren salgında vefat etti ve Pîr Dâvûd mescidine gömüldü.

Şair, ilmi ve mesleği dolayısıyla zamanında geniş bir nüfuza sahip olmuştur. İlim ve kemali, devrinin şairleri ve hakkında bilgi edindiğimiz tezkire yazarları tarafından övülen Müftî’nin bilinen tek eseri Dîvân'ıdır. Arapça, Farsça, Türkçe ve Kürtçe olarak şiir yazabilen şairin mürettep Dîvân'ında çeşitli nazım şekilleriyle yazılmış olan 196 şiir mevcuttur. Dîvân yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Aydoğan 2012).

Müftî’nin çoğunluğu gazellerden oluşan ve konu olarak çeşitlilik arz eden bu şiirlerinde dinî-tasavvufi muhtevaya sahip olanlar olduğu gibi aşk, sevgili, zevk ve eğlence konulu olanları da vardır. Şair aynı bölgede yetiştiği Fuzûlî, Âma Yusuf Garîbî ve Nâbî’nin gazellerine nazireler yazmıştır. Süratli ve bazen irticalen şiir şöylediği bilinen şair, şiirlerinde şekil ve muhteva bakımından merkezden uzak bir coğrafyada divan şiiri geleneğini sürdüren bir şairdir.

Akkoyunlu, Ziyad ve S. Saatçi (1991). Irak Muasır Türk Şairleri Antolojisi. Ankara: KB Yay.

Akkuş, Metin (hzl.) (2008). Hatîbî, Tezkire-yi Şuarâ-yı Bağdâd, 19. yy Bağdad ve civarıdaki Türk şairleri, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay.

Aydoğan, Tuğba (2012). Kerküklü Ebû Bekir Müftî Efendi ve Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.

Hürmüzlü, Habib (2003). Kerkük Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Kerkük Vakfı Yay.

Molla Sabir (1965). “Kerkük Şuarası”. Kardaşlık Dergisi 3: 35.

Müftî. Dîvân. Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu. No. 06 Mil. Yz A 7096.

Saatçi, Suphi (1996). Tarihi Gelişim İçinde Irak’ta Türk Varlığı. İstanbul: İstanbul Araştırma Merkezi Yay.

Saatçi, Suphi (2007). Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Saatçi, Suphi (1997). “Irak’ta (Kerkük) Türk Edebiyatı”. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. Cilt VI. Ankara: KB Yay. 154-155.

Şahbaz, Hasan Hüseyin (1999). Kerkük Ağzı. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Terzibaşı, Ata (1968). Kerkük Şairleri II. Kerkük: Cumhuriyet Basımevi.

Gazel  

Dünyâ bu elem çekmege âh itmege degmez 

Her lahzada bin dâd ile vâh itmeye degmez

Sevdâ-yı ham-ı zülf-i bütân keşmekeş-i cân 

Her günde birin göñülde şâh itmeye degmez

Ser-rişte-i maksûd ne mümkin ele girsün

Tazyî‘-i cuhûd itme tebâh itmeye degmez

Yok elde ‘amel neyleyeyim çokdı günâhum  

Hîç yire bu evrâkı siyâh itmeye degmez

Bir nefes hayâldür görinen zînet-i dünyâ

Meyl itme sakın kesbile câh itmeye degmez

Her târ-ı nefes sana ‘adedle ki virilmiş 

Sa‘y ile hemân ‘ömri tebâh itmeye degmez  

Müftî yüri sen hücre-i ‘uzletde mukîm ol 

İzhâr-ı hulûs it bu günâh itmeye degmez

(Aydoğan, Tuğba (2012). Kerküklü Ebû Bekir Müftî Efendi ve Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi. 127.)