Madde Detay
NİHÂNÎ, Turak Çelebi
(d. ?/? - ö. 970/1563)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Beyânî ve Kınalızâde Edirneli olduğunu söylerse de İstanbullu’dur. Lakabı Turak Çelebi’dir. Babası İran’dan gelip Eyüp civarında yerleşmiş ve kendisi de bu bölgede doğup büyümüştür. Eğitimi hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Ancak şairlik, hattatlık, silahşorluk, musikişinaslık gibi sahip olduğu yeteneklere bakılırsa iyi bir eğitim aldığı tahmin edilebilir. Kardeşi Kaya Bey ile birlikte bir süre Dukakin-zâde Mehmed Paşa’nın nedimliğini yapmıştır. Bir ara kendisi Paşa’nın nişancısı, kardeşi de mühürdarı olmuştur. Dukakin-zâde Kahire Beylerbeyi olduğu dönemde Manisa’da bulunan II. Selim’e gönderdiği hediyeleri ulaştırmakla görevlendirilmiş, burada önce Celal Bey’in yakınlığını kazanarak onun aracılığıyla şehzadeye tanıtılmıştır. Kardeşi Kaya Bey gibi saz çalmayı da bilen Turak Çelebi’nin kabiliyetleri Şehzâde tarafından fark edilince saz çalmaya tövbe ettirilip sürekli onun meclislerinde ve yakınında bulunmuştur. Bir ara imrahorluğa tayin edilmiş ve sonrasında defterdarlığa kadar yükselmiştir.
Şehzade Bayezid kaybettiği taht mücadelesi sonucu Tahmasb’a sığındığı zaman II. Selim’in Turak Çelebi’yi elçi olarak gönderdiği bilinmektedir. Gittiğinde Tahmasb’ın hayranlığını kazandığı ve Tahmasb’ın kendisi için “Rûmdan böyle bir kimse zuhur eder miymiş” dediği nakledilir. Kanuni Sultan Süleyman’dan lalalık pâyesi alma ümidi taşırken bazı bozguncu kimseler tarafından kendisine iftira edilerek sultanın gazabına uğratılıp öldürülmüştür. Hamisi olduğu Ulvî’nin onun ölümüne düşürdüğü Eyleye Hak ana cinânı Turak şeklindeki tarih mısraı meşhurdur.
Turak Çelebi cömert, güzel ahlaklı, iyiliksever ve ömrü boyunca şair ve sanatkârlara hamilik etmiş biridir. Meşâmî, Makâlî ve Ulvî gibi şairleri II. Selim’in muhitine kendisi kazandırmıştır. Kemençe üstadı kardeşi Kaya Bey ile birlikte saz çaldığı ve Sâz-nâme adlı bir eseri olduğu bilinmektedir. Evliya Çelebi’nin saz isimleri için bu eserden yararlandığı belirtilir.
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
İpekten, Haluk vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay.
İsen, Mustafa (1993). Acıyı Bal Eylemek, Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: AkçağYay.
İsen, Mustafa (2000). “Klâsik Kültürden İki İlginç Portre Turak Çelebi ve Ulvî”. Ötelerden Bir Ses, Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler. Ankara:AkçağYay.
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Alî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ. Ankara: TTK Yay.
Solmaz, Süleyman (hzl.) (2009). Gülşen-i Şu‘arâ (Bağdatlı Ahdî). Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10731,agmpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 10.02.2015]
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şuarâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10733,metinpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 10.02.2015]
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 10.02.2015]
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1998). Osmanlı Tarihi. C. II. Ankara: TTK Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ESMA ŞAHİNYayın Tarihi: 20.02.2015Güncelleme Tarihi: 30.10.2020Eserlerinden Örnekler
Şiir Örnekleri
Aşağıdaki gazeli ölmeden önce söylediği rivayet edilir:
Cân oldı şehâ şâhid-i maksûdına vâsıl
Sultân-ı gam-ı ışkuna dil olalı menzil
Katlüme delîl olsa n’ola gamzene zülfün
Meşhûrdur e’d-dâlü ale’l-hayrı kefâ’il
Ey kaşı kemân tîr-i havâdisden alınmaz
Peykânun ile sînede cân olalı yek-dil
Olmasa kişi ‘âlem-i esrâr-ı gam-ı ‘ışk
Tahsîl-i ‘ulûm eylemedin ana ne hâsıl
Zulmetde kalurdum şeb-i hicrânda Nihânî
Âhum şereri olmasa ger bana meşâ‘il
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 20.02.2015Güncelleme Tarihi: 30.10.2020Eserlerinden Örnekler
Şiir Örnekleri
Aşağıdaki gazeli ölmeden önce söylediği rivayet edilir:
Cân oldı şehâ şâhid-i maksûdına vâsıl
Sultân-ı gam-ı ışkuna dil olalı menzil
Katlüme delîl olsa n’ola gamzene zülfün
Meşhûrdur e’d-dâlü ale’l-hayrı kefâ’il
Ey kaşı kemân tîr-i havâdisden alınmaz
Peykânun ile sînede cân olalı yek-dil
Olmasa kişi ‘âlem-i esrâr-ı gam-ı ‘ışk
Tahsîl-i ‘ulûm eylemedin ana ne hâsıl
Zulmetde kalurdum şeb-i hicrânda Nihânî
Âhum şereri olmasa ger bana meşâ‘il
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 30.10.2020Eserlerinden Örnekler
Şiir Örnekleri
Aşağıdaki gazeli ölmeden önce söylediği rivayet edilir:
Cân oldı şehâ şâhid-i maksûdına vâsıl
Sultân-ı gam-ı ışkuna dil olalı menzil
Katlüme delîl olsa n’ola gamzene zülfün
Meşhûrdur e’d-dâlü ale’l-hayrı kefâ’il
Ey kaşı kemân tîr-i havâdisden alınmaz
Peykânun ile sînede cân olalı yek-dil
Olmasa kişi ‘âlem-i esrâr-ı gam-ı ‘ışk
Tahsîl-i ‘ulûm eylemedin ana ne hâsıl
Zulmetde kalurdum şeb-i hicrânda Nihânî
Âhum şereri olmasa ger bana meşâ‘il
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Şiir Örnekleri
Aşağıdaki gazeli ölmeden önce söylediği rivayet edilir:
Cân oldı şehâ şâhid-i maksûdına vâsıl
Sultân-ı gam-ı ışkuna dil olalı menzil
Katlüme delîl olsa n’ola gamzene zülfün
Meşhûrdur e’d-dâlü ale’l-hayrı kefâ’il
Ey kaşı kemân tîr-i havâdisden alınmaz
Peykânun ile sînede cân olalı yek-dil
Olmasa kişi ‘âlem-i esrâr-ı gam-ı ‘ışk
Tahsîl-i ‘ulûm eylemedin ana ne hâsıl
Zulmetde kalurdum şeb-i hicrânda Nihânî
Âhum şereri olmasa ger bana meşâ‘il
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Abdullah Zühtü | d. 1869 - ö. 29 Mayıs 1925 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | CA’FER, Zâtî-zâde Ca’fer Çelebi | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Aynur Uluç | d. 09 Mayıs 1964 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Abdullah Zühtü | d. 1869 - ö. 29 Mayıs 1925 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | CA’FER, Zâtî-zâde Ca’fer Çelebi | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Aynur Uluç | d. 09 Mayıs 1964 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Abdullah Zühtü | d. 1869 - ö. 29 Mayıs 1925 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | CA’FER, Zâtî-zâde Ca’fer Çelebi | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Aynur Uluç | d. 09 Mayıs 1964 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Abdullah Zühtü | d. 1869 - ö. 29 Mayıs 1925 | Meslek | Görüntüle |
11 | CA’FER, Zâtî-zâde Ca’fer Çelebi | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Aynur Uluç | d. 09 Mayıs 1964 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Abdullah Zühtü | d. 1869 - ö. 29 Mayıs 1925 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | CA’FER, Zâtî-zâde Ca’fer Çelebi | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Aynur Uluç | d. 09 Mayıs 1964 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Abdullah Zühtü | d. 1869 - ö. 29 Mayıs 1925 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | CA’FER, Zâtî-zâde Ca’fer Çelebi | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Aynur Uluç | d. 09 Mayıs 1964 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |