Madde Detay

Şiirlerinde Niyazi mahlasını kullanan aşığın hayatı hakkında kaynaklarda ayrıntılı bir bilgi tespit edilememiştir. 19. yüzyılda yaşadığı bilinen Niyazi, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi’nde verilen bilgiye göre, Edirnelidir ve babası arabacıdır. Gözleri görmeyen âşık, bir süre tahsil görmüş, Enez’de Gazi Rüstem Tekkesi Bektaşi şeyhi Hacı Baba’ya intisab etmiştir. Ancak nefes yerine müstehcene kaçan koşmalar söylemeye başlayınca tekkeden kovularak düşkün edilmiş ve Edirne’ye dönmüştür. Âşıklar Kahvesi’nde yatıp kalkan Niyazi, Âşık Kenzî Baba'nın yardımını görmüştür (1990: 70). Âşığın ölüm yeri ve tarihi de kesin olarak bilinmemektedir. 

Murat Uraz'ın Halk Edebiyatı Şiir ve Dil Örnekleri adlı yapıtında Niyazi’nin bir Divanı ve bir Kalenderisi yayımlanmıştır (1933: 35, 60). Halit Bayrı ise Halk Şiiri adlı eserinde Niyazi'nin orta hâlli bir saz şairi olduğunu ve şiirlerinden hayatını huzursuz geçirdiğinin anlaşılabileceğini ifade etmiş ayrıca bir koşmasını yayımlamıştır (Bayrı 1956: 10).

Bayrı, Halit (1956). Halk Şiiri XIX. Yüzyıl. İstanbul: Varlık Yay.

Cunbur, Müjgân (2006). “Niyâzî”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 6. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay. 637.

Uraz, Murat (1933). Halk Edebiyatı Şiir ve Dil Örnekleri. İstanbul: Semih Lûtfi Sühulet Kütüphanesi.

"Niyazi" (1990). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Dergâh Yay. 70.

 

Kalenderi

Devredip geldim cihana, yine bir devran ola,

Ben gidem, bütün sarayı yıkılıp viran ola!

Cuş edip deryalara, canım gemisi dagıla,

Yerler altında tenim toprağıla yeksan ola!

Bu vücudum dağı kalka, etle kemik kalmaya,

Ser cihatım açıla, bir haddi yok meydan ola!

Kabrime dostlar gelip, fikredeler ahvalimi,

Her biri bilmekte halim, valehu hayran ola!

Duya bilse bu (Niyazi) sözlerini ol zaman,

Dört yanıma çevrilip, çevre kurup mihman ola!

Uraz, Murat (1933). Halk Edebiyatı Şiir ve Dil Örnekleri. İstanbul: Semih Lûtfi Sühulet Kütüphanesi. 60.

 

Divan

Ey bülbülü şeyda! Yine efgana mı geldin? 

Azmi gül edüp, zâr ile giryana mı geldin? 

Pervane gibi ateşe daim can atarsın, 

Hışmın takınıp, katlime fermana mı geldin? 

Yağmur gibi yağarsa belâ, başın açarsın, 

Can vermeğe, dost yoluna kurbana mı geldin? 

Her şey çalışır, bir sıfatı eyleye tamir, 

Sen cem’i sıfat et diye divana mı geldin?. 

Veçhi ahadiyet ki bu eşyada görünmüş, 

Bu kesrete ancak, anı seyrana mı geldin? 

Bir kimse senin olmadı hiç razına mahrem, 

Bilmem bu cihan içine yektane mi geldin? 

Bu hasta (Niyazi) ye şifa remzin edersin, 

Derde düşenin derdine dermana mı geldin?!

Uraz, Murat (1933). Halk Edebiyatı Şiir ve Dil Örnekleri. İstanbul: Semih Lûtfi Sühulet Kütüphanesi. 35.

 

Koşma

Bir gün olur duman baştan sıyrılır

Kasavet eyleyip gam yeme gönül

Saati var her murada erilir

İntizar eyleyip ah etme gönül

 

Mevlâ kullarını koymaz bu günde

Gösterirse derdü elem önünde

Her derdin rahatı vardır sonunda

Süre süre sultan olursun gönül

 

Gönül muhtaç olma hırkaya posta

Muradın var ise Hüdadan iste

Sırrını bildirme düşmana dosta

Kendine melâmet getirme gönül

 

Niyazi'nin sözü kelâmı haktır

Allahın kuluna ihsanı çoktur

Âcizin âcize imdadı yoktur

Can cana baş başa kim kime gönül

Bayrı, Halit (1956). Halk Şiiri XIX. Yüzyıl. İstanbul Varlık Yay. 63.