Madde Detay

Âşık tarzı şiirler yazan Cumhuriyet devri Türk şairi, yazarı ve siyaset adamı. Balıkesir'in Sındırgı ilçesi Rizaiye mahallesinde 13 Nisan 1888'de dünyaya gelen Ahmed Süreyya Örgeevren’in babası Çavdaroğullarından Hilmi Efendi, annesi ise Hasibe Hanım’dır. İlk ve Rüştiye öğrenimini Sındırgı’da, İdadi’yi ise Bursa’da bitirmiştir. 1906'da sınavla girdiği İstanbul Hukuk Mektebini (Fakültesini) 1910 yılında pekiyi derece ile bitirmiştir. Ahmed Süreyya’nın Hukuk Fakültesinde arkadaşları arasında edebiyata ilgisi olan Sermet Muhtar Alus, Tahsin Nahit, Sait Hikmet (Kıran), İbrahim Alaaddin (Gövsa), edebiyat öğretmeni ve edebiyat tarihçisi Mehmet Behçet (Yazar), felsefeci Mustafa Namık (Cankı), Sakallı Rıfat, Fuat Köprülü, Mehmet Ali Tevfik, gazeteci ve Profesör Suphi Nuri (İleri), edebiyatçı ve Türk Dil Kurumu genel sekreteri İbrahim Necmi (Dilmen), son döne­minde Şeyhülmuharririn sıfatı verilen ünlü gazeteci Burhan Felek gibi isimler vardır (Toros 1994).

26 Kasım 1910’da Razlık ilçe savcılığına atanan Örgeevren, 27 Mayıs 1911’de Taşoz savcılığına naklen atanmış, Taşoz adasının Balkan Savaşı sırasında 29 Ocak 1912’de Yunan işgaline uğraması sonucu tutsak edilerek bir ay süreyle Yunanistan’da kalmıştır. 29 Ocak 1912'de Edremit Savcılığına, 10 Ağustos 1913'te Karaisalı Bidayet Mahkemesi Başkanlığına, 3 Ekim 1913'te Hayrabolu Hâkimi Münferit Yardımcılığına getirilen Ahmed Süreyya Örgeevren, 11 Aralık 1913'te görevinden istifa ederek İzmir'de dava vekilliği yapmaya başlamıştır (Öztürk 1995: 465-466).

Askerliğini 1914’te yedek subay olarak Dördüncü Ordu emrinde yapan ve Birinci Dünya Savaşı süresince asker olarak hizmet veren Örgeevren’in ilk hizmeti Der’a (Derga) Menzil Hastanesi İnzibat Komutan Yardımcılığı, son hizmeti ise Dördüncü Ordu Karargâhı Levazım İkinci Kısım Amirliği olmuştur. Bu sırada Almanya’ya hukuk ihtisası yapmak için gönderilmek üzere açılan sınavı kazanmış olmasına rağmen Mütareke döneminde yollar kapandığından dolayı bu eğitimine gidememiştir.

Ahmed Süreyya Örgeevren, bir yandan hukukî görevlerini yürütürken öte yandan ülkenin içinde bulunduğu Birinci Dünya ve Kurtuluş Savaşı şartlarında önemli görevler de üstlenmiştir. 6 Mayıs 1919’da Aydın Sulh Hâkimliğine atanmış olan Örgeevren, İzmir ve Aydın'ın işgali üzerine görev yerine gidememiş, altı ay boyunca Yunan yönetimi altında hâkimlik görevini sürdürmüştür. Daha sonra kaçarak Nazilli'ye gelmiş, aldığı emirle Söke Mahkemesinde çalışmış, bu sırada Kuvayı Milliye’ye girmiştir. Hâkimlikten istifa edip serbest dava vekilliğine devam eden Örgeevren, Söke'nin işgali üzerine Muğla'ya gelmiş, Genel Taarruz'dan on gün önce özel bir emirle 50 kişilik bir müfreze kurup silahlandırmış, 23 kişilik bir askerî müfreze de onun emrine verilmiştir. Bu askerî birlikle 4-5 Eylül 1922 gecesi Menderes nehrini geçerek Söke’yi geri almıştır. Soma Balatçık, Çirkince, Ayasuluğ (Selçuk), Torbalı ve Seydiköy üzerinden Aydın'dan çekilen düşman alayını takip ederek 23 Eylül 1922 sabahı İzmir’e ulaşmış, orada müfrezesini dağıtıp fahri olarak Birinci Kolordu İstihbaratında iki ay kadar çalışmıştır. Daha sonra yeniden avukatlık yazıhanesi açarak normal hayatına dönen Örgeevren, 10 Ocak 1923’te Güzide Hanım ile evlenmiştir. Bu evlilikten Hilmi Özbek, Ayhan, Yılmaz ve Mete adında dört çocuğu dünyaya gelmiştir (Öztürk 1995: 465-466).

Süreyya Örgeevren, Kuvayı Milliye’ye katıldıktan sonra devamlı Mustafa Kemal Atatürk’le yakın olmuştur. Neyzen Tevfik’le dostluğu da bilinen Ahmed Süreyya Örgeevren, Atatürk’ün bir Balıkesir yolculuklarına da eşlik etmiştir. Atatürk’ün ölümünden sonra Anıtkabir’in yapılacağı yerin Rasattepe olarak belirlenmesinde önemli rol üstlenmiştir. Milletvekilliği devam ederken çıkan Şeyh Sait ayaklanması sırasında kurulan Şark (Diyarbakır) İstiklâl Mahkemesine 7.3.1925'te savcı olarak atanmıştır. Bu göreviyle ilgili anıları önce Dünya Gazetesi'nde yayımlanmış (1957), daha sonra kitaplaştırılmıştır (2002, 2007) (Hatipoğlu 2014).

Ahmed Süreyya Örgeevren, 15 Temmuz 1923'te TBMM’nin İkinci Dönemi için yapılan seçimde Karesi'den (Balıkesir) milletvekili seçilmiştir. Örgeevren, 1950 yılına kadar Balıkesir, Aksaray ve Bitlis milletvekili olarak parlamentoda yer almıştır. Örgeevren, hitabeti kuvvetli, diline hâkim, otoriter, cerbezeli bir politikacı olarak tanınmıştır (Öztürk 1995: 465-466). Ahmed Süreyya Örgeevren, 7 Ağustos 1969’da Ankara’da vefat etmiş ve Kartal Kabristanı’na defnedilmiştir (Öztürk 1995: 466).

Süreyya Örgeevren, soyadı kanunundan sonra aldığı Örgeevren’i şiirlerinde mahlas olarak kullanmıştır. Örgeevren’i ilim âlemine tanıtan ünlü folklorcu M. Halit Bayrı’dır. Bayrı, Türk Halkbilgisi Derneğinin 1932 yılı Ağustos ayında Balıkesir’e düzenlediği derleme gezisinde Süreyya Örgeevren’i tanımıştır. Bayrı’nın derleme gezisinde Hikmet Turhan Dağlıoğlu ile Yusuf Ziya Demircioğlu da bulunmaktadır. Örgeevren, milletvekili olduğu bu sırada yaz tatilini geçirmek üzere Sındırgı’da bulunmaktadır ve Bayrı ile arkadaşlarını evine davet eder. Bu davette yemek ikramının yanı sıra saz ve şiir ikramında da bulunur. Bayrı’ya söylediğine göre biraz saz da çalabilen Örgeevren’in koşma tarzında şiirleri de vardır. Nitekim bu şiirlerden ikisi, yayımlandıkları “Ülkü” ve “Kopuz” dergilerinden alınarak Bayrı tarafından yayımlanmıştır (Bayrı 1952; Bayrı 1958). Örgeevren’in Balıkesir’de yayımlanmış “Kaynak” Dergisi'nde de şiir ve yazıları vardır. Örgeevren’in tahsil hayatı sırasında İstanbul’da Mehmet Akif, Neyzen Tevfik, Hasan Basri Çantay ve Ruhi Naci Sağdıç gibi şairlerin Karesi Oteli’ndeki sohbet meclislerine katıldığını öğrenmekteyiz. Hasan Basri Çantay, Neyzen Tevfik’in Süreyya Örgeevren’e “Çakır Efe” ismini taktığını belirtmektedir (Çantay 1966: 261). Örgeevren’e bu lâkabın takılmasının tesadüfî olmadığını, “Denizli Vak’ası ve Demirci Mehmet Efe” (İstanbul 1955) adlı bir eseri oluşundan anlıyoruz. Evinde sazlı sözlü toplantılar düzenleyen Örgeevren, bir âşık sayılmasa da bir şiir dostu ve halk şiirine gönül vermiş bir şairdir (Cunbur 1968: 2339-2340). Ayrıca başta “Kaynak” olmak üzere bazı dergilerde yazı ve şiirleri de yayımlanan Örgeevren’in şiirlerinin toplandığı eseri ise “Gürtel Halk Şiirleri” (Ankara 1942) adını taşımaktadır. Anlaşıldığı kadarıyla Örgeevren, devrin edebî anlayışı çerçevesinde halk şiirine yakın durmuş ve eserlerini bu tarzda vermeye özen göstermiştir.

İstiklal Mahkemesi göreviyle ilgili anılarını önce Dünya Gazetesi'nde 1957 yılında yazı serisi halinde yayımlayan Örgeevren, daha sonra bu anılarını “Şeyh Sait İsyanı ve Şark İstiklal Mahkemesi Vesikalar, Olaylar, Hatıralar” isimli kitapta toplamıştır.

Aynı şekilde Kurtuluş Savaşı sırasında yaşadıklarını da “Denizli Vak’ası ve Demirci Mehmet Efe” adıyla önce Dünya Gazetesi'nde tefrika ettirmiş, sonra da Sel Yayınlarının Atatürk Kütüphanesi Serisi’nin on beşinci kitabı olarak neşretmiştir. İzmir’de dava vekilliği yaptığı sürede “İlham” adlı haftalık bir dergi çıkardığı bilinen Ahmed Süreyya Örgeevren’in edebî ürünlerini topladığı tek eseri Gürtel adlı şiir kitabıdır.