Madde Detay

Asıl adı Ali İspir olan Âşık Perişan Ali, 1944 yılında Kahramanmaraş iline bağlı Afşin'in Örenli köyünde dünyaya gelmiştir. Başarılı ve zeki bir öğrenci olan Ali İspir, ailesinin yoksul olması nedeniyle okuluna devam edememiş ve ortaokulu tamamlamadan ayrılmak zorunda kalmıştır. Okulundan ayrıldıktan sonra köyüne dönen Ali, burada çobanlık yapmaya başlamış ve yaşamının sonuna kadar da çobanlık yapmaya devam etmiştir. Ayrıca çiftçilik ve hayvancılıkla da uğraşmıştır. Yaşamını yoksulluk içerisinde geçiren Âşık Perişan Ali, yöresindeki diğer köyleri de sürekli gezip dolaşmış, buralarda âşıklık geleneğini yaşatmıştır. Alevi-Bektaşi inancına mensup olan Perişan Ali, Kahramanmaraş dolaylarında kendilerine “Hakikatçi/Hakikatli Aleviler” denilen ve yaşadıkları dönemde azımsanamayacak sayıda âşık yetiştiren dede ve yol muhiplerinin cemlerinde yetişmiş ve hayat felsefesini bu anlayışa göre şekillendirmiştir. Dolayısıyla şiirlerinde de bu âşıkların ve Alevi yol büyüklerinin etkisi açık bir biçimde görülmüştür. Âşık Mahzuni Şerif, Âşık İsmail İpek, Osman Dağlı, Âşık Mahrumi, Âşık Aladeli, Emekçi, Âşık Vicdani, Âşık Meçhuli vb. gibi geçtiğimiz yüzyılın önemli âşıklarıyla birlikte vakit geçirme ve aynı meclislerde bulunma şansı yakalayan Perişan Ali, bu âşıklar içerisinde Hakikatçiler ekolünden en çok etkilenen kişi olmuştur. Alevi-Bektaşi cem ritüelleri ile muhabbet ve âşık meclislerine sürekli olarak iştirak eden Âşık Perişan Ali, 11 Şubat 2013 tarihinde vefat etmiştir (www.ahev.org.uk).

Perişan Ali’nin çocukluk ve gençlik yıllarında Kahramanmaraş’ın Afşin ilçesi ve bu ilçeye bağlı birçok köy bilhassa Alevi – Bektaşi inancına mensup âşıkların ve zâkirlerin âşıklık geleneğini canlı olarak yaşattığı bir yöre olmuştur. Bu sebeple Âşık Perişan Ali de çocukluk yıllarından itibaren bu geleneğin içerisinde yetişme şansı bulmuştur. Bilhassa yörede “Hakikatçiler” olarak adlandırılan aralarında Âşık Meluli, Ali Haki Edna, Âşık İbreti, Âşık Mücrimi, Perişan Güzel, Ali Sayılır, Haydar Bayrak, Âşık Hicrani ve İbrahim Erdem gibi saz ve söz ustalarının bulunduğu ekolün Perişan Ali üzerinde hem düşünüş ve yaşam felsefesi olarak hem de şiir tarzı olarak oldukça büyük etkileri olmuştur. Mizahi dili, hazırcevaplığı ve insanlara karşı muhabbeti ile yaşadığı yörede, çevresindeki insanların kısa zamanda sevgi ve saygısını kazanmıştır. “Perişan” mahlasını kullanmadan önce çeşitli mahlaslarla şiirler kaleme alan âşığa en çok yakışan mahlasın “Perişan” olacağını düşünen arkadaşı Âşık Mahzuni Şerif ona bir şiirinde; “Perişan Ören’de böyle yaşıyor/ Sabırlar pişirip zehirler yiyor/ Mahzuni Ali’ye Perişan diyor/ Belki Perişan’dan kendi Perişan” dizeleriyle bu mahlası takmış ve kendisi de bu tarihten itibaren “Perişan Ali” mahlasını kullanmayı tercih etmiştir (www.ahev.org.uk).

Alevi-Bektaşi inancına mensup olmasına nazaran şiirlerinde bu inanca ait terim ve kavramlara çok geniş yer vermek yerine, gerek bu terim ve kavramları gerekse de Alevi-Bektaşi inanç sistemine ait tasavvufi ve felsefi anlayışını günümüz dünyasına uyarlayarak şiirlerinde ele almayı tercih etmiştir. Şiirlerini hece ölçüsüyle kaleme alan Perişan Ali, sosyal, siyasi ve ekonomik olaylara ve sorunlara karşı da duyarsız kalmamış, şiirlerinde bu konulara da sık sık yer vermiştir. Gerek inanç (dinî) gerekse de sosyal ve beşeri konulu şiirlerinde her zaman insan ve insan sevgisini merkeze koyan bir şiir anlayışına sahiptir. Oldukça mütevazı ve yoksul bir hayat geçiren Âşık Perişan Ali, bu dünyanın geçiciliğini; “Perişan’ım malım da yok/ Kaygı çeken halim de yok/ Param da yok pulumda yok/ Hırsız neyimi çalacak” şiiriyle yaşamına da aksettirdiğini göstermiştir. Yaşadığı köye yakın yöreleri gezip dolaşan, cem ritüellerine iştirak eden ve birçok âşık meclisinde bulunan Perişan Ali’nin eserleri çeşitli saz ve ses sanatçıları tarafından müzik albümlerinde icra edilmiş, vefatının ardından Tarık Kavut ve Battal Kılıçaslan adlı saz ve ses sanatçıları tarafından onun anısına “Ya Hızır - Perişan Ali” adlı bir video klip çekilmiştir (www.ahev.org.uk).