PEYÂMÎ/ PİYÂSÎ, Yayabaşı-zâde Peyâmî (Piyâsî) Çelebi

(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / Başlangıç-15. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Peyâmî’nin hayatı hakkında kaynaklardaki bilgiler sınırlıdır; bu bilgilere göre İstanbullu olan Peyâmî, bir yayabaşının oğludur. Eğitimini tamamlayarak Saçlı Emîr Efendi’den mülâzım oldu (Eyduran 2009: 192, Şemseddin Sâmî 1314: 1573, Mecmû’a-i Eş’âr 11b).  Nail Tuman, Sicill-i Osmânî'yi kaynak göstererek Piyâsî mahlaslı bir şairden bahseder (Kurnaz vd. 2001: 120). Bu eserdeki Piyâsî (Yayabaşı-zâde Piyâsî Çelebi) maddesinde yazarın verdiği bilgiye göre ilmiyede mülâzım olan Piyâsî Çelebi, Sultân II. Bâyezîd devri şairlerindendir. Diğer biyografik eserlerde bulunmayan bu mahlas muhtemelen Sicill-i Osmânî’deki (Mehmed Süreyyâ 1311: 41) Peyâmî mahlasının Nâil Tuman tarafından sehven Piyâsî şeklinde okunmasından kaynaklanmıştır. Nitekim Sicill-i Osmânî'nin eski yazılı baskısında Peyâmî mahlaslı başka bir şair görünmemekte ve yeni harfli basımında ise aynı madde Peyâmî şeklinde verilmektedir (Mehmed Süreyyâ 1311: 41-42; Akbayar vd. 1996: 1333). Ayrıca Hasan Çelebi Tezkiresi’nde (Kutluk 1989: 229), şair hakkında diğer kaynaklarda (Şemseddîn Sâmî 1306: 1573; Tuman 2001: 120) verilen bilgilerle örtüşen ve kendisinden Yayabaşı-zâde Peyâmî olarak söz edilen bir şair mevcuttur. Bunların yanı sıra kaynaklarda Piyâsî (Peyâmî)’nin hangi dönemde yaşadığı konusu tartışmalıdır. Mehmed Süreyyâ (1311: 41), şairin Sultân II. Bâyezîd; Şemseddîn Sâmî (1306: 1573), muhtemelen Hasan Çelebi’nin “hâlen tarîk-ı ilme sâlik olmış” (Kutluk 1989: 229) ifadesine bakarak tezkirenin sunulduğu III. Murâd devri şairi olduğunu belirtmiştir. Nâil Tuman (2001: 120) ise, Piyâsî ve Peyâmî’yi ayrı şairler saydığı için Piyâsî’yi II. Bâyezîd, Peyâmî’yi III. Murâd dönemi şairi olarak göstermiştir. Bunlardan hareketle şairin mahlasının doğrusunun Piyâsî değil Peyâmî olması gerektiği, büyük ihtimalle kaynakların aynı şairden söz ettiği ileri sürülebilir. Ancak II. Bâyezîd zamanında yaşadığına dair bilgiyi kesin biçimde yanlış saymak için elde bir veri bulunmadığından onun, adı geçen iki padişahtan hangisinin döneminde hayatta olduğunu kesin şekilde belirlemek mümkün görünmemektedir.  Peyâmî/Piyâsî’nin eseri yoktur, şiir mecmualarında bazı şiirlerine rastlanmaktadır.

Kaynakça

Akbayar, Nuri, S. A. Kahraman (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî. C. 4. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. C. 1. Ankara: TTK Yay.

Mecmû’a-i Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet Koleksiyonu 479. vr. 11b-12a.

Mehmed Süreyyâ (1311). Sicill-i Osmânî. C. 2. Dersaâdet.

Şemseddîn Sâmî (1306). Kâmûsu’l-A’lâm. C. 2. İstanbul.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: AHMET TANYILDIZ - YUNUS KAPLAN
Yayın Tarihi: 27.10.2014
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020

Eserlerinden Örnekler

GAZEL

‘Aşk câmın nûş idüp şunlar ki bî-hûş oldılar

Haşre dek ayılmayacak şöyle serhoş oldılar

 

Zâhidâ halvet-nişînler dûd-ı âhumdan benüm

Kaçdılar ahşam sanup gûya ki baykuş oldılar

 

Siñdiler her birisi bir gûşede bülbüllerüñ

İşidüp feryâdumı gülşende hâmûş oldılar

 

‘Akl u sabr u cân u dil nakdini almışlar ‘aceb

Gamze-i dilber diyen agyâra mı tuş oldılar

 

Sen degülsin yalıñuz sevdâ-yı zülf-i yâr ile

Ey Peyâmî niceler varup siyeh-pûş oldılar 

(Mecmû’a-i Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet Koleksiyonu 479. vr. 12a.)



İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ŞEKÎBÎ, Mehmed Şekibî Çelebid. ? - ö. 1665-66Doğum YeriGörüntüle
2HAŞMET, Mehmed Abbas Efendi-zâded. ? - ö. 1768Doğum YeriGörüntüle
3TAB'Î, Pîrî Mollası Mustafa Efendid. ? - ö. 1764-65Doğum YeriGörüntüle
4ŞEKÎBÎ, Mehmed Şekibî Çelebid. ? - ö. 1665-66Doğum YılıGörüntüle
5HAŞMET, Mehmed Abbas Efendi-zâded. ? - ö. 1768Doğum YılıGörüntüle
6TAB'Î, Pîrî Mollası Mustafa Efendid. ? - ö. 1764-65Doğum YılıGörüntüle
7ŞEKÎBÎ, Mehmed Şekibî Çelebid. ? - ö. 1665-66Ölüm YılıGörüntüle
8HAŞMET, Mehmed Abbas Efendi-zâded. ? - ö. 1768Ölüm YılıGörüntüle
9TAB'Î, Pîrî Mollası Mustafa Efendid. ? - ö. 1764-65Ölüm YılıGörüntüle
10ŞEKÎBÎ, Mehmed Şekibî Çelebid. ? - ö. 1665-66Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11HAŞMET, Mehmed Abbas Efendi-zâded. ? - ö. 1768Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12TAB'Î, Pîrî Mollası Mustafa Efendid. ? - ö. 1764-65Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13ŞEKÎBÎ, Mehmed Şekibî Çelebid. ? - ö. 1665-66Madde AdıGörüntüle
14HAŞMET, Mehmed Abbas Efendi-zâded. ? - ö. 1768Madde AdıGörüntüle
15TAB'Î, Pîrî Mollası Mustafa Efendid. ? - ö. 1764-65Madde AdıGörüntüle