Madde Detay

Asıl adı İsmail’dir. Sultan Mahmud Han döneminde yeniçeri ağalığından Belgrad muhafızlığına atanan Ma­latyalı Kürt İbrahim Paşa'nın oğludur. Ahmed Cevdet Paşa'nın verdiği bilgiye göre Râ'if İsmail Paşa, babasının Bağdat Ağası olduğu günlerde 1138/1725-26 yılında Bağdat'ta doğdu. Babasıyla birlikte bir çok yeri gezdi. Genç yaşında, babasının yanında kethüda olarak çalışmaya başladı. Bu çalışması sonucu Hâcegân-ı Divan-ı Hümayun rütbesini elde etti. Babasının ölümünden sonra İstanbul'a gelerek Küçük Rûznamçe ve Si­lahtar kâtipliği gibi görevlerde bulundu. Tahir Ağa tarafından Sul­tan III. Mustafa'ya takdim edilen İsmail Paşa, padişahın güvenini ka­zandı. Sıdkî Efendi'nin azledilmesiyle onun yerine Darphane-i Amire nazırı oldu. Azilden sonra rûznamçe-i evvel oldu, 1182 / 1768-69 yılında da reisülküttab vekilliğine atandı. Bu görevde 6 yıl kaldı. Sultan Mustafa'nın vefatıyla birlikte, onun yakın adamı olması sebebiyle görevinden alındı. Liyakatli bir insan olduğu için bir kaç ay sonra reisülküttablık göreviyle şeref­lendirildi. 1188 / 1774-75 yılında Ordu-yı Hümayun'la İstanbul'a dönen İsmail Paşa, 1190 / 1776-77 yılında o dönemin sadrazamı Derviş Paşa ile geçinemediğinden azledilerek Sakız Adası'na sürüldü. 1194 / 1780 yılında vezirlik rütbesiyle Ka­hire valiliğine görevlendirildi. Ardından da Konya, Girit, Mora valilikle­rinde bulundu. Bu arada, Belgrad muhafızlığına atandı. Rumeli Beyler­beyliği vazifesinin verildiği 1785 yılında, I. Abdülhamid'i tahttan indi­rerek yerine III. Selim'i çıkarmakla suçlanan Halil Paşa'nın suç ortağı kabul edildi, 21 Cemaziyelevvel 1199 / 1 Nisan 1785'te azledildi. Mevcut malına el konuldu. Sürgün yerine ulaştırılmak için gediklilerden Feyzi Ağa görevlendirildi. İstanbul'daki eviyle Kuzguncuk'taki yalısı mühürlendi. Bir kaç gün sonra affedildi, malı ve eşyası çocuk­larına bırakıldı.  Ferman gereği Petriç kasabasında, Eğriboz muhafızı iken azledilen ve sürgün yeri olan Lefkoşa'ya gi­derken kendisine yetişen Kethüda-zade Kapıcı Ali Ağa tarafından 1199/1784-85 yılında öldürüldü. Kesik ba­şı, Üsküdar Yenimahalle'de yol üzerinde bulunan mezarlığa gömüldü. Hafız Hüseyin Ayvansarâyî'nin bu konuda verdiği bilgi biraz farklıdır. Ona göre şair, Derinfese'de öldürüldü. Kesik başı da Üsküdar'da Valide-i Atik Camii yakınındaki yaptırdığı çeşmesi civarına defnedildi. Sürurî tarafından Paşa'nın ölümüne düşürülen, "Râ'if İsmâîl Paşa'ya eylesün Adni mekân" tarihi de 1199/1784-85 yılını vermektedir.

Şiir ve inşâda kalem sahibi bir zat olan Râ'if Paşa, güzel huylu, iyi tavırlı, dürüst bir devlet adamı idi. Kendisine isnad edilen suçlarla ilgi­si yoktu. İdaresi altında bulunân kişileri koruyan, gözeten bir insandı. Resmî Ahmed Efendi, Mora'ya yaptığı bir gezi esnasında şairin bu özel­liklerine tanık olduğunu bildirmektedir.

Râif İsmail Paşa'nın, İ.Ü. Kütüphanesi, İbnülemin Kitaplığı, 3267 numarada kayıtlı Dîvân'ı vardır.

Cevdet Tarihi (1976). Tarih-i Cevdet. C.III.  tertip ve tanzim: Mümin Çevik. Üçdal Neşriyat. İstanbul. 137.

Çınarcı, M. Nuri (2007). Şeyhülislam Ârif Hikmet Tezkiretü’ş-Şuara. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.

Erdem, Sadık (hzl.) (1985). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara: AKM Yay. 93.

Erdem, Sadık (hzl.) (2014).  Şeyhülislam Ârif Hikmet Tezkiretü’ş-Şuara. Ankara TTK.

Kılıç, Filiz (hzl.) (1988).Tezkire-i Şuara-yı Şefkat-i Bağdadî. ekitap.kulturturizm.gov.tr. (1.12.2014)

Resmî Ahmed. Halîfetü’r-Rüesâ. Edirne Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi. 22 Sel 2006. 114b.

Türk Ansiklopedisi (1975). "Râ'if İsmâ'il Paşa". C.22. Ankara: MEB Yay. 211.

Silahdar-zâde Mehmed Emin. Tezkire-i Şuara. İÜK. TY. no. 2557. yk. 51a

Ey gonca-dehen azm-i çemenzâr idelim gel

Gül mevsimini bülbüle ihbâr idelim gel

Sâkî verelim hükmünü eyyâm-ı bahârın

Neşveyle bugün dilleri ser-şâr idelim gel

Gül-çîn olalım bâğ-ı visâlinden efendim

Lûtfeyle ki gül-bûse-i ruhsâr idelim gel

Peymâne be-kef zânû-be-zânû olup ey şûh

Dilden yine def'-i gam u âzâr idelim gel

Râ'if kulun ey meh sana çokdan nigerân

Gel bezme ki hâl-i dili izhâr idelim gel

(Erdem, Sadık (hzl.) (2014). Şeyhülislam Ârif Hikmet Tezkiretü’ş-Şuara. Ankara TTK Yay. 23.)