Madde Detay
RÂTİB, Ahmed Paşa
(d. 1125/1135?/1711?-22? - ö. 1175/1762)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Râtib Ahmed, Mora Yenişehir’de (Tesalya) dünyaya geldi. Kaynaklarda verilen bilgilere göre 1711 veya 1722 tarihlerinde dünyaya geldi. Sultan I. Mahmud devrinde sadrazamlık ve ordu komutanlığı görevlerinde bulunan Moralı Topal Osman Paşa’nın oğludur (Tahir 1311:189; Hacı Tevfik: 192). Arapça ve Farsçayı iyi derecede öğrenerek arkadaşları arasında yüksek bir dereceye ulaştı. Şiir ve inşada kendisini geliştirdi ve bu alanlarda söz sahibi oldu. Akovalı-zâde Şeyh Hâtem Efendi’nin (ö.1757-58) terbiyesinde yetişti, ondan zahirî ve batinî ilimleri tahsil etti. Meşhur hattat Mehmed Râsim Efendi’den (ö.1169/1756) hüsn-i hat sanatını meşk ederek icazet aldı. Babası Topal Osman Paşa (1144/1732), İran’la yapılan savaşta şehit düşünce, Paşa’nın tuğ ve alemleri ile birlikte paşalık rütbesi aldı. 1153 Cemaziyülahırında (Temmuz 1740) Rumeli valisi, ardından Osmanlı donamasında kaptanıderya (1156/1743) oldu. III. Ahmed Han’ın kızı Ayşe Sultan’la evlenerek saraya damat oldu. Haniye, Eğriboz, Rumeli, Aydın Turhal, Vidin, Yanya vilayetlerinde valilik görevlerinde bulundu. Mora valisi iken kırk yaşlarında vefat etti (Sa’âdeddin 1928:72). Sicill-i Osmanî’ye göre vefat ettiğinde elli yaşlarındaydı (Süreyya 1311:255). Müstakim-zâde Sa’âdeddin (1928:73), şairin ölümü ile ilgili tam tarih düşürmüştür:
“Mansıbun kişver-i me’vâ ola Ahmed Paşa 1175”(1762)
Râtib Ahmed Paşa, maharet, ilim ve irfan sahibi; yürekli, cesur ve itikadı kuvvetli eşsiz bir vezirdi. Râtib’in Dîvânı’ndan başka eseri yoktur. Dîvân'da toplam 305 manzume vardır. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Ty. 1288, Ty. 5518, Ty. 347, Ty. 289, Ty. 9683; İbnül Emin Mahmud Kemal Böl. Ty. 2990; Millet Kütüphanesi Ali Emirî Manzum Eserler Bölümü 145, Süleymaniye Kütüphanesi Mehmed Murad Efendi 250 numaralarda kayıtlı 8 yazma nüshası vardır. Dîvân'ın tenkitli metni yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Kılıç 1996).
Şiirlerinde Râtib mahlasını kullanan şairde, hikemî tarzın yanında Sebk-i Hindî ve mahallîleşmenin de izleri görülür. Nitekim bu akımların en önemli temsilcilerinden Nâbi, Akovalı-zâde Şeyh Hâtem Efendi, Nâ'ilî-i Kadîm, Nedîm gibi şairlerin bazı manzumelerine nazireler yazdı. Şair, şiirde mana derinliğine önem vermiştir. Bazı manzumelerinde tasavvufi konuları işler, tarikat adabını anlatır. Bazan de İstanbul’un mesire yerlerinden bahseder. Kaside ve gazellerinde ağır ve sanatlı bir dil kullanmasına karşın, murabba, müfret, muhammes, kıta ve nazımlarında daha sade bir dil tercih etmiştir.
Kaynakça
Ârif Hikmet. Tezkire-i Şuara. Millet Ktp. Ali Emiri, Tarih nr. 789, vr. 25.
Bursalı Mehmed Tahir (1311). Osmanlı Müellifleri. C.2. İstanbul: Matbaa-i Amire. 189.
Hacı Tevfik. Mecmuatü’t Terâcim. İstanbul Üniversitesi Ktp nr. 192.
Kılıç, Yasin (1996). Râtib Ahmed Paşa, Edebî Kişiliği, Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Mehmed Süreyya (1311). Sicill-i Osmanî. C. 1. İstanbul: Matbaa-i Amire. 255.
Müstakim-zâde S. Sa’âdeddin (1928). Tuhfe-i Hattâtin. İstanbul: Devlet Matbaası. 72-73.
Râmiz Hüseyin. Âdâb-i Zürefâ. Süleymaniye Ktp. Esad Ef. Nr. 3873. 356.
Silahdâr-zâde Mehmed Emin. Silahdâr Tezkiresi. İstanbul Ün. Ktp. Tr. Nr. 2557.
Şefkatî (Seyyid Abdülfettâh). Şefkat Tezkiresi. Beyazid Devlet Ktp. Cevdet Paşa, nr. 130.
Şemseddin Sâmi (1311). Kâmusu’l-A’lâm. C. 3. İstanbul: Mihran Matbaası. 2232.
Türk Ansiklopedisi (1984). C. 27. Ankara: MEB Yay. 238.
Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1943). C. 3. İstanbul. 789.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ YASİN KILIÇYayın Tarihi: 02.04.2014Güncelleme Tarihi: 17.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün
Gülistân nazra-i im’âna nîşter zârdur sensiz
Gülün her bergi cânâ çeşmüme bir hârdur sensiz
Degül çeşm ü gönül şeb tâ seher ey gül firâkunla
Kuvâ-yı zâhir ü bâtın dahi bîdârdur sensiz
Nigâh-ı hayret-efzâ-yı dile künc-i firâkunda
Hayâl-i halka-i zülf-i siyâhun mârdur sensiz
Dem-â-dem katre-pâş olmakda gûyâ bezm-i hicrâna
Dü çeşm-i hûn-feşânum sâgar-ı ser-şârdur sensiz
N’ola dârü’ş-şifâya itse rağbet ser-te-ser diller
Gönüller şeh-levendüm şimdi hep bîmârdur sensiz
Heves ne-şnâsa bî-tâ’il iken izhâr-ı aşk itmek
Bakılsa herkese keşf-i hevâ nâ-çârdur sensiz
Yetiş ey çâre-sâzum Râtib-i zâra meded-kâr ol
Ki ana def’-i kürbet eylemek düşvârdur sensiz
Murabba
mefâ’îlün mefâ’îlün fe‘ûlün
Meded ey şûh-ı şîrîn-kâr efendim
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Amân ey dilber-i ‘âlem-pesendim
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Senin-çün geçmişim ben cân u tenden
Ne alıp veremez ağyâr benden
Budur ancak niyâzum işte senden
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Firâk-ı hasretinle bî-karârum
Gice tâ subha dek encüm-şümârum
Ne var ey dil-şikâr u şive-kârum
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Arada yoğ idi teklîf evvel
Miyâna girmemişken dahi engel
Unutma bâri teşrîf ‘ahdini gel
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Gönül hayrân-ı hüsn ü ânun olsun
Esîr-i gamze-i fettânun olsun
Senün Râtib kulun kurbânun olsun
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
(Kılıç, Yasin (1996). Râtib Ahmed Paşa, Edebî Kişiliği, Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. 237-38, 364-65).
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 02.04.2014Güncelleme Tarihi: 17.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün
Gülistân nazra-i im’âna nîşter zârdur sensiz
Gülün her bergi cânâ çeşmüme bir hârdur sensiz
Degül çeşm ü gönül şeb tâ seher ey gül firâkunla
Kuvâ-yı zâhir ü bâtın dahi bîdârdur sensiz
Nigâh-ı hayret-efzâ-yı dile künc-i firâkunda
Hayâl-i halka-i zülf-i siyâhun mârdur sensiz
Dem-â-dem katre-pâş olmakda gûyâ bezm-i hicrâna
Dü çeşm-i hûn-feşânum sâgar-ı ser-şârdur sensiz
N’ola dârü’ş-şifâya itse rağbet ser-te-ser diller
Gönüller şeh-levendüm şimdi hep bîmârdur sensiz
Heves ne-şnâsa bî-tâ’il iken izhâr-ı aşk itmek
Bakılsa herkese keşf-i hevâ nâ-çârdur sensiz
Yetiş ey çâre-sâzum Râtib-i zâra meded-kâr ol
Ki ana def’-i kürbet eylemek düşvârdur sensiz
Murabba
mefâ’îlün mefâ’îlün fe‘ûlün
Meded ey şûh-ı şîrîn-kâr efendim
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Amân ey dilber-i ‘âlem-pesendim
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Senin-çün geçmişim ben cân u tenden
Ne alıp veremez ağyâr benden
Budur ancak niyâzum işte senden
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Firâk-ı hasretinle bî-karârum
Gice tâ subha dek encüm-şümârum
Ne var ey dil-şikâr u şive-kârum
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Arada yoğ idi teklîf evvel
Miyâna girmemişken dahi engel
Unutma bâri teşrîf ‘ahdini gel
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Gönül hayrân-ı hüsn ü ânun olsun
Esîr-i gamze-i fettânun olsun
Senün Râtib kulun kurbânun olsun
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
(Kılıç, Yasin (1996). Râtib Ahmed Paşa, Edebî Kişiliği, Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. 237-38, 364-65).
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 17.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün
Gülistân nazra-i im’âna nîşter zârdur sensiz
Gülün her bergi cânâ çeşmüme bir hârdur sensiz
Degül çeşm ü gönül şeb tâ seher ey gül firâkunla
Kuvâ-yı zâhir ü bâtın dahi bîdârdur sensiz
Nigâh-ı hayret-efzâ-yı dile künc-i firâkunda
Hayâl-i halka-i zülf-i siyâhun mârdur sensiz
Dem-â-dem katre-pâş olmakda gûyâ bezm-i hicrâna
Dü çeşm-i hûn-feşânum sâgar-ı ser-şârdur sensiz
N’ola dârü’ş-şifâya itse rağbet ser-te-ser diller
Gönüller şeh-levendüm şimdi hep bîmârdur sensiz
Heves ne-şnâsa bî-tâ’il iken izhâr-ı aşk itmek
Bakılsa herkese keşf-i hevâ nâ-çârdur sensiz
Yetiş ey çâre-sâzum Râtib-i zâra meded-kâr ol
Ki ana def’-i kürbet eylemek düşvârdur sensiz
Murabba
mefâ’îlün mefâ’îlün fe‘ûlün
Meded ey şûh-ı şîrîn-kâr efendim
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Amân ey dilber-i ‘âlem-pesendim
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Senin-çün geçmişim ben cân u tenden
Ne alıp veremez ağyâr benden
Budur ancak niyâzum işte senden
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Firâk-ı hasretinle bî-karârum
Gice tâ subha dek encüm-şümârum
Ne var ey dil-şikâr u şive-kârum
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Arada yoğ idi teklîf evvel
Miyâna girmemişken dahi engel
Unutma bâri teşrîf ‘ahdini gel
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Gönül hayrân-ı hüsn ü ânun olsun
Esîr-i gamze-i fettânun olsun
Senün Râtib kulun kurbânun olsun
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
(Kılıç, Yasin (1996). Râtib Ahmed Paşa, Edebî Kişiliği, Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. 237-38, 364-65).
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün
Gülistân nazra-i im’âna nîşter zârdur sensiz
Gülün her bergi cânâ çeşmüme bir hârdur sensiz
Degül çeşm ü gönül şeb tâ seher ey gül firâkunla
Kuvâ-yı zâhir ü bâtın dahi bîdârdur sensiz
Nigâh-ı hayret-efzâ-yı dile künc-i firâkunda
Hayâl-i halka-i zülf-i siyâhun mârdur sensiz
Dem-â-dem katre-pâş olmakda gûyâ bezm-i hicrâna
Dü çeşm-i hûn-feşânum sâgar-ı ser-şârdur sensiz
N’ola dârü’ş-şifâya itse rağbet ser-te-ser diller
Gönüller şeh-levendüm şimdi hep bîmârdur sensiz
Heves ne-şnâsa bî-tâ’il iken izhâr-ı aşk itmek
Bakılsa herkese keşf-i hevâ nâ-çârdur sensiz
Yetiş ey çâre-sâzum Râtib-i zâra meded-kâr ol
Ki ana def’-i kürbet eylemek düşvârdur sensiz
Murabba
mefâ’îlün mefâ’îlün fe‘ûlün
Meded ey şûh-ı şîrîn-kâr efendim
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Amân ey dilber-i ‘âlem-pesendim
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Senin-çün geçmişim ben cân u tenden
Ne alıp veremez ağyâr benden
Budur ancak niyâzum işte senden
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Firâk-ı hasretinle bî-karârum
Gice tâ subha dek encüm-şümârum
Ne var ey dil-şikâr u şive-kârum
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Arada yoğ idi teklîf evvel
Miyâna girmemişken dahi engel
Unutma bâri teşrîf ‘ahdini gel
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
Gönül hayrân-ı hüsn ü ânun olsun
Esîr-i gamze-i fettânun olsun
Senün Râtib kulun kurbânun olsun
Bu şeb gam-hâneme behcet-resân ol
(Kılıç, Yasin (1996). Râtib Ahmed Paşa, Edebî Kişiliği, Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. 237-38, 364-65).
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Derviş Ahmed el-Mevlevî | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | İZZET, İzzet Efendi | d. ? - ö. 1821 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ÂRİFÎ | d. ? - ö. 1564\\\'ten sonra | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Derviş Ahmed el-Mevlevî | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | İZZET, İzzet Efendi | d. ? - ö. 1821 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ÂRİFÎ | d. ? - ö. 1564\\\'ten sonra | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Derviş Ahmed el-Mevlevî | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | İZZET, İzzet Efendi | d. ? - ö. 1821 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | ÂRİFÎ | d. ? - ö. 1564\\\'ten sonra | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Derviş Ahmed el-Mevlevî | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | İZZET, İzzet Efendi | d. ? - ö. 1821 | Meslek | Görüntüle |
12 | ÂRİFÎ | d. ? - ö. 1564\\\'ten sonra | Meslek | Görüntüle |
13 | Derviş Ahmed el-Mevlevî | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | İZZET, İzzet Efendi | d. ? - ö. 1821 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | ÂRİFÎ | d. ? - ö. 1564\\\'ten sonra | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Derviş Ahmed el-Mevlevî | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | İZZET, İzzet Efendi | d. ? - ö. 1821 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | ÂRİFÎ | d. ? - ö. 1564\\\'ten sonra | Madde Adı | Görüntüle |