Madde Detay
RIFKÎ, Mahmûd Rıfkî
(d. ?/? - ö. 1280/1864)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Karslıdır. Babası Osmanlı devletinde vezir-i mükerremlikle taltif edilmiş olan Abdullâh Paşa’dır. Mahmûd Rıfkî, 19. yüzyılda beylerleyliği statüsünde ve Kızıldeniz kıyısında önemli bir liman şehri olan Sevakin’e 12 Ramazan 1266/22 Temmuz 1850'de (Orhonlu 1996: 178) alay kaymakamı (miralay) olarak atanır. Dîvânçe’de geçen bazı beyitlerden hareketle şairin İran ve Bağdat’ta bulunduğu düşünülebilir. Mahmûd Rıfkî Sicill-i Osmanî’ye göre 1864 yılında vefat etmiştir (Mehmet Süreyya 1996: 910).
Bilinen tek eseri olan Dîvânçe Millet Kütüphanesi AE Mnz 175’te kayıtlı olan Kaymakam Celâl Bey Mecmuası'nın ilk 39 yaprağında yer alır. Dîvânçe'de 106 gazel, gazel nazım şekliyle yazılmış 3 münacat ve 4 naat ile 1 müstezad bulunmaktadır. Şair, teamüllere uyarak kafiye bakımından her harfle gazel yazmaya gayret etmiş ve şın (ş) harfi hariç bunu da başarmıştır.
Dîvânçe'deki şiirlere bakıldığında şairin divan edebiyatının klasik yapısı içinde yetişmiş olduğunu ve şiirlerinde 19. yüzyıl divan şiirinin özelliklerini yansıttığını söylemek mümkündür. Aşk, şairin şiirlerinde önemli bir yer teşkil eder ve çoğunlukla beşerîdir. Ancak Dîvânçe’de yer yer 19. yüzyılın belirgin özelliklerinden biri olan tasavvuf da etkisini göstermektedir. Şair, şiirlerinde aşk yolunda candan geçme, mal ve zenginliği önemsemeyip dünyayı terk etme gibi tasavvufi aşkın hasletlerinden de bahseder. Aşk duygusunun işlendiği beyitlerde şair, lirizmi öne çıkarmaya, kelimeleri özenle seçmeye gayret eder. Rıfkî’nın en çok beğendiği ve şiirlerinden en çok etkilendiği şair hiç şüphesiz Fuzûlî’dir. Fuzûlî’nin şiirlerindeki acı ve ıstırap, söyleyiş güzelliği, bazı imajlar Rıfkî’nın şiirlerinde de yer yer görülür. Hatta bazı gazeller tamamiyle Fuzûlî etkisiyle kaleme alınmış gibidir. Hayâlî, Muhibbî ve Bâkî; Rıfkî’nın etkisinde kaldığı diğer şairlerdir. Rıfkî’nın bazı şiirleri Nazmî, Ruhî-i Sivâsî ve Meftûnî tarafından tahmis edilmiştir.
Kaynakça
Devlet Arşivleri. A. DVN. 144/23. 04/M/1276.
Devlet Arşivleri. A. MKT. MHM. 754/83. 12/N/1266.
Kesik, Beyhan (hzl.) (2009). Mahmûd Rıfkî-Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divançesi (Şekil ve Muhteva Özellikleri-Metin). Erzurum: Salkımsöğüt Yay.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Orhonlu, Cengiz (1996). Osmanlı İmparatorluğu Güney Siyaseti Habeş Eyaleti. Ankara: TTK Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİKYayın Tarihi: 23.10.2013Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Vech-i gülşenin gören dîvâne olmaz yâ n’eder
Kâmet-i servin gören rindâne olmaz yâ n’eder
Bî-kusûrsun ind-i şâ‘irde miŝâlin yok begim
Âhu gözlerin gören peymâne olmaz yâ n’eder
Şu‘le-i tâb-ı cemâlin yandırır çün ‘âlemi
Pertev-i nârın gören pervâne olmaz yâ n’eder
Leblerin sâfî asel kaymak mıdır bilmem şeker
Bûs-ı la‘lin bir gören mestâne olmaz yâ n’eder
Hâk-pây-i izzetinden sen beni red eyleme
Rıfkının hüznü gören bîgâne olmaz yâ n’eder
Gazel
Benim-tek âşıkın her-dem ricâsı artar eksilmez
Mey ü mahbûb içün aşkın nemâsı artar eksilmez
Hayâl-i dil-rübâdan gayrî yok zerre efkârım
Gönül ârzû eder dâ’im sadâsı artar eksilmez
Bugün ol âfeti gördüm rakîble dest-be-dest olmuş
Sürûrundan ol agyârın gıdâsı artar eksilmez
Eger nice su’âl olsa verirdim katline fetvâ
Anı teshîr içün her gün hevâsı artar eksilmez
Beni ta‘kîb eder zâhid bilir mi aşk [u] sevdâyı
Habersiz olmuş âlemden riyâsı artar eksilmez
Nice ta‘rîf edem ben kim cemâl-i şevkına yandım
Bu Rıfkî-tek düşen nâra nidâsı artar eksilmez
(Kesik, Beyhan (hzl.)(2009). Mahmûd Rıfkî-Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divançesi (Şekil ve Muhteva Özellikleri-Metin). Erzurum: Salkımsöğüt Yay. 271, 277.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 23.10.2013Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Vech-i gülşenin gören dîvâne olmaz yâ n’eder
Kâmet-i servin gören rindâne olmaz yâ n’eder
Bî-kusûrsun ind-i şâ‘irde miŝâlin yok begim
Âhu gözlerin gören peymâne olmaz yâ n’eder
Şu‘le-i tâb-ı cemâlin yandırır çün ‘âlemi
Pertev-i nârın gören pervâne olmaz yâ n’eder
Leblerin sâfî asel kaymak mıdır bilmem şeker
Bûs-ı la‘lin bir gören mestâne olmaz yâ n’eder
Hâk-pây-i izzetinden sen beni red eyleme
Rıfkının hüznü gören bîgâne olmaz yâ n’eder
Gazel
Benim-tek âşıkın her-dem ricâsı artar eksilmez
Mey ü mahbûb içün aşkın nemâsı artar eksilmez
Hayâl-i dil-rübâdan gayrî yok zerre efkârım
Gönül ârzû eder dâ’im sadâsı artar eksilmez
Bugün ol âfeti gördüm rakîble dest-be-dest olmuş
Sürûrundan ol agyârın gıdâsı artar eksilmez
Eger nice su’âl olsa verirdim katline fetvâ
Anı teshîr içün her gün hevâsı artar eksilmez
Beni ta‘kîb eder zâhid bilir mi aşk [u] sevdâyı
Habersiz olmuş âlemden riyâsı artar eksilmez
Nice ta‘rîf edem ben kim cemâl-i şevkına yandım
Bu Rıfkî-tek düşen nâra nidâsı artar eksilmez
(Kesik, Beyhan (hzl.)(2009). Mahmûd Rıfkî-Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divançesi (Şekil ve Muhteva Özellikleri-Metin). Erzurum: Salkımsöğüt Yay. 271, 277.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Vech-i gülşenin gören dîvâne olmaz yâ n’eder
Kâmet-i servin gören rindâne olmaz yâ n’eder
Bî-kusûrsun ind-i şâ‘irde miŝâlin yok begim
Âhu gözlerin gören peymâne olmaz yâ n’eder
Şu‘le-i tâb-ı cemâlin yandırır çün ‘âlemi
Pertev-i nârın gören pervâne olmaz yâ n’eder
Leblerin sâfî asel kaymak mıdır bilmem şeker
Bûs-ı la‘lin bir gören mestâne olmaz yâ n’eder
Hâk-pây-i izzetinden sen beni red eyleme
Rıfkının hüznü gören bîgâne olmaz yâ n’eder
Gazel
Benim-tek âşıkın her-dem ricâsı artar eksilmez
Mey ü mahbûb içün aşkın nemâsı artar eksilmez
Hayâl-i dil-rübâdan gayrî yok zerre efkârım
Gönül ârzû eder dâ’im sadâsı artar eksilmez
Bugün ol âfeti gördüm rakîble dest-be-dest olmuş
Sürûrundan ol agyârın gıdâsı artar eksilmez
Eger nice su’âl olsa verirdim katline fetvâ
Anı teshîr içün her gün hevâsı artar eksilmez
Beni ta‘kîb eder zâhid bilir mi aşk [u] sevdâyı
Habersiz olmuş âlemden riyâsı artar eksilmez
Nice ta‘rîf edem ben kim cemâl-i şevkına yandım
Bu Rıfkî-tek düşen nâra nidâsı artar eksilmez
(Kesik, Beyhan (hzl.)(2009). Mahmûd Rıfkî-Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divançesi (Şekil ve Muhteva Özellikleri-Metin). Erzurum: Salkımsöğüt Yay. 271, 277.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Vech-i gülşenin gören dîvâne olmaz yâ n’eder
Kâmet-i servin gören rindâne olmaz yâ n’eder
Bî-kusûrsun ind-i şâ‘irde miŝâlin yok begim
Âhu gözlerin gören peymâne olmaz yâ n’eder
Şu‘le-i tâb-ı cemâlin yandırır çün ‘âlemi
Pertev-i nârın gören pervâne olmaz yâ n’eder
Leblerin sâfî asel kaymak mıdır bilmem şeker
Bûs-ı la‘lin bir gören mestâne olmaz yâ n’eder
Hâk-pây-i izzetinden sen beni red eyleme
Rıfkının hüznü gören bîgâne olmaz yâ n’eder
Gazel
Benim-tek âşıkın her-dem ricâsı artar eksilmez
Mey ü mahbûb içün aşkın nemâsı artar eksilmez
Hayâl-i dil-rübâdan gayrî yok zerre efkârım
Gönül ârzû eder dâ’im sadâsı artar eksilmez
Bugün ol âfeti gördüm rakîble dest-be-dest olmuş
Sürûrundan ol agyârın gıdâsı artar eksilmez
Eger nice su’âl olsa verirdim katline fetvâ
Anı teshîr içün her gün hevâsı artar eksilmez
Beni ta‘kîb eder zâhid bilir mi aşk [u] sevdâyı
Habersiz olmuş âlemden riyâsı artar eksilmez
Nice ta‘rîf edem ben kim cemâl-i şevkına yandım
Bu Rıfkî-tek düşen nâra nidâsı artar eksilmez
(Kesik, Beyhan (hzl.)(2009). Mahmûd Rıfkî-Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divançesi (Şekil ve Muhteva Özellikleri-Metin). Erzurum: Salkımsöğüt Yay. 271, 277.)
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | İKRAM, Mehmet Ali İkram | d. 1890 - ö. 1926 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | FAKİRÎ, Üzeyir Usta | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | VİRANÎ, İsa Özgür Virani | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 4 | İKRAM, Mehmet Ali İkram | d. 1890 - ö. 1926 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | FAKİRÎ, Üzeyir Usta | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | VİRANÎ, İsa Özgür Virani | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 7 | İKRAM, Mehmet Ali İkram | d. 1890 - ö. 1926 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | FAKİRÎ, Üzeyir Usta | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | VİRANÎ, İsa Özgür Virani | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 10 | İKRAM, Mehmet Ali İkram | d. 1890 - ö. 1926 | Meslek | Görüntüle |
| 11 | FAKİRÎ, Üzeyir Usta | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 12 | VİRANÎ, İsa Özgür Virani | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 13 | İKRAM, Mehmet Ali İkram | d. 1890 - ö. 1926 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | FAKİRÎ, Üzeyir Usta | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 15 | VİRANÎ, İsa Özgür Virani | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 16 | İKRAM, Mehmet Ali İkram | d. 1890 - ö. 1926 | Madde Adı | Görüntüle |
| 17 | FAKİRÎ, Üzeyir Usta | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
| 18 | VİRANÎ, İsa Özgür Virani | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |