RUHÎ, Ruhî Bey Baba

(d. ?/? - ö. 1316/1900)
tekke şairi
(Tekke / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Şiirlerinde Ruhî mahlasını kullanan âşık, İstanbul’da doğmuştur. Kaynaklarda doğum tarihi ile ilgili bir bilgi yoktur ancak 19. yüzyılın sonuna yetişen bir Bektaşi şairi olduğu belirtilmektedir (Koca 1990: 631). Şeyhülislâm Zeynel’âbidin efendinin soyundan gelen âşık, daha beşikte iken Mollalık payesini almış, daha sonra medrese eğitimi görmüş ve icazet alarak çeşitli ilçe ve illerde, özellikle Edirne, Bağdat gibi önemli yerlerde kadılık yapmıştır (Ergun 1956: 419). Beşinci Murad’ın gerek şehzadeliği gerekse hükümdarlığı devrinde korunan ve mükâfatlandırılan Ruhî, Murad’a yakınlığı nedeniyle İzmir’e sürülmüştür (Koca 1990: 631). Ruhî, İzmir’e gidince, kadılıktan ayrılmış ve dava vekilliği yapmaya başlamıştır. Bu sırada İzmir Karataş mahallesindeki konağını da Bektaşi tekkesi olarak kullanmıştır (Koca 1990: 631). İzmir'e ilk gittiği H. 1297 (M. 1881) tarihinde yalnız Bektaşi muhibbi sıfatını haiz olan Ruhî için tarikat, hakiki bir Baba olmak ihtiyacını da duyurmuştur. 1302 (M. 1886) de bir fırsat bularak İstanbula gelmiş, Rumelihisarında meşhur Nâfî Baba’dan icazet alarak tekrar İzmire dönmüştür. İzmir'in ne kadar rint ve kalendermeşrep adamı varsa tam manasıyla bir Bektaşi babası olan Ruhî’nin başına toplanmıştır. Kırkağaçlı Eşref gibi meşhur şairler, Nevzad Bey, Bıçakzade Hakkı Bey gibi muharrirler, zekâsından dolayı Cin Ahmed şöhretini kazanmış olan İstanbullu Ahmed Bey gibi dava vekilleri hep onun dervişleri olmuşlardır (Ergun 1956: 419). Bunlar hemen her gece Ruhî’nin evinde toplanmış ve birlikte işret etmişlerdir. Bu meyanda gazeller söylenmiş, nefesler okunmuştur. 73 sene yaşıyan Ruhî Bey Baba H. 1316 (M. 1900) İzmir’de ölmüş ve vasiyeti üzerine Mızraklı Dede haziresine defnolunmuştur (Koca 1990: 631).

Ruhî, birçok nefîs manzumelerini de işte bu meclislerde söylemiştir fakat bunların çok azı kayıt altına alınabilmiştir. Ruhî’nin bugün mevcut olan şiirleri ise, bir divançe teşkil edemiyecek kadar azdır (Ergun 1956: 419). Ruhî Bey Baba’nın nefesleri kadar nükteli fıkraları da dikkat çekmektedir. Ayrıca Ruhî, yalnız şairliği ile tanınmamış, bilhassa sohbet meclislerinde sarf ettiği zarif nükteler, remizler, kinayelerle de İzmir'de şöhret kazanmıştır (Ergun 1956: 419).

Kaynakça

Ergun, Sadeddin Nüzhet (1956). On Dokuzuncu Asırdan Beri Bektaşî-Kızılbaş Alevî Şairleri ve Nefesleri. İstanbul: Maarif Kitaphanesi.

Koca, Turgut (1990). Bektaşi Nefesleri ve Şairleri (13. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Kadar). İstanbul: Maarif Yay.

"Ruhî Bey Baba" (1990). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Dergâh Yay.  356.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. ZEYNEP SAFİYE BAKİ
Yayın Tarihi: 18.12.2014
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Nice bir dağdağa-i dehr ile berbad olalım

Yürü meyhaneye zahid biraz âbad olalım

 

Serelim kuşeyi meyhaneye bir eski hasır

Dest urup câmı Ceme guşadan azad olalım

 

Kızını piri muganın sen alıp oğlunu ben

Öyle bir din ulusu kâfire damat olalım

 

Hançeri tığı gazapla gezelim ey Ruhî

Kande bir var ise içmez ana cellâd olalım

Ergun, Sadeddin Nüzhet (1956). On Dokuzuncu Asırdan Beri Bektaşi-Kızılbaş Alevi Şairleri ve Nefesleri. İstanbul: Maarif Kitaphanesi. 419.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Tuvana Gülcand. 1975 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2RÂŞİD, Râşid Efendi, İstanbullud. ? - ö. 1855 ds.Doğum YeriGörüntüle
3Hikmet Şinasi Önold. 1919 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Tuvana Gülcand. 1975 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5RÂŞİD, Râşid Efendi, İstanbullud. ? - ö. 1855 ds.Doğum YılıGörüntüle
6Hikmet Şinasi Önold. 1919 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Tuvana Gülcand. 1975 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8RÂŞİD, Râşid Efendi, İstanbullud. ? - ö. 1855 ds.Ölüm YılıGörüntüle
9Hikmet Şinasi Önold. 1919 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10Tuvana Gülcand. 1975 - ö. ?MeslekGörüntüle
11RÂŞİD, Râşid Efendi, İstanbullud. ? - ö. 1855 ds.MeslekGörüntüle
12Hikmet Şinasi Önold. 1919 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Tuvana Gülcand. 1975 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14RÂŞİD, Râşid Efendi, İstanbullud. ? - ö. 1855 ds.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Hikmet Şinasi Önold. 1919 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Tuvana Gülcand. 1975 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17RÂŞİD, Râşid Efendi, İstanbullud. ? - ö. 1855 ds.Madde AdıGörüntüle
18Hikmet Şinasi Önold. 1919 - ö. ?Madde AdıGörüntüle