Madde Detay
SA’DÎ, Cem Sa’dî’si, Sa’dullâh
(d. 863 ?/1458-59 ? - ö. 898 ?/1492-93 ?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / Başlangıç-15. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Sa’dullâh’tır. Kaynaklar doğum yerini Serez, Sivrihisar ve Seferihisar olarak gösterirler. “Cem’in yaşında” olduğu bildirildiğine göre 863/1458-59’da doğmuş olmalıdır. Cem Sultân’ın nişancısı, musahibi ve yakın arkadaşı olduğu için Cem Sa’dîsi diye tanındı. Konya’da Cem Sultân’la beraber olan Sa’dî, Hacc’a giderken de Avrupa’da da Cem’in yanında bulundu. Tebdil-i kıyafet ile halk içine girerek Cem’e olup bitenlere dair haber götürdü ve onun bazı devlet adamlarıyla haberleşmesini sağladı. Bu gizli görevi şairin boğularak öldürülmesiyle sonuçlandı. Yanında Cem’in -kendi istinsah ettiği söylenen- Dîvân’ı ve gizli mektuplar olduğu hâlde önce Rodos’a, oradan Aydın’a geçti. Gündüz saklanıp gece yol almak kaydıyla İstanbul’da -Gibb’e göre İstanbul’a gelmeden- kim olduğu anlaşıldı ve yakalanarak öldürüldü. Ne zaman öldürüldüğü bilinmemektedir. Babinger (1992: 35), bir kaynağa dayandırmamakla beraber bu belirsizliği “Herhâlde Cem’in ölümünden (24 Cemâziyelevvel 900/20 Şubat 1495) kısa zaman önce İstanbul’da yakalandı ve denize atılarak boğuldu.” tahminiyle aralamaktadır. Gibb ve Babinger, Cem Dîvânı’nın ilk nüshasının Sa’dî tarafından yazıldığı görüşündedirler. Bu görüş doğru ise söz konusu nüshadaki “Sa’dî bin Mustafâ” kaydından şairin babasının adının Mustafâ olduğu anlaşılmaktadır. Latîfî’nin bahsettiği (1314: 189) Türkçe Dîvân’ının herhangi bir nüshası şu an için bilinmemektedir. Latîfî, onun Dîvân’ındaki şiirlerinin meşhur olduğunu kaydetmektedir. Ayrıca Cem Sultân’ın hayatını anlattığı mesnevî tarzında -henüz nüshası tespit edilemeyen- bir Sâkî-nâme’si vardır. Gerek nazire mecmualarında gerek diğer şiir mecmualarında şiirleri çoktur. Câmi’u’n-Nezâ’ir’de bir divançe teşkil edecek miktarda (87 adet), Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-Nezâ’ir’inde 19 ve Pervâne Bey Mecmû'ası’nda 23 şiiri mevcuttur. Nazire mecmualarındaki şiirlerine Necâtî, Zâtî, Hayâlî, Muhibbî, Meâlî, Mesîhî, İshak Çelebi gibi şairlerin nazirelerinin bulunması da şairin şöhretini ve beğenildiğini göstermektedir.
Kaynakça
Aynur, Hatice (2000). “Cem Şairleri. İlmî Araştırmalar. (9): 33-44.
Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. (çev: C. Üçok). Mersin: KB Yay.
Çiftçi, Cemil (1991). “Maktul Şairler: Figânî-i Kadîm, Sa’dî, Selîkî”. Kayıtlar. (3): 45-55.
Çiftçi, Cemil (1997). Maktul Şairler. İstanbul: Kitabevi Yay.
Eğridirli Hâcı Kemâl. Câmi’u’n-Nezâ’ir. Bayezıd Kütüphanesi. No. 5782. vr. 11b, 33b, 38a…
Gibb, E. J. Wilkinson (1999). Osmanlı Şiir Tarihi (A History of Ottoman Poetry). C. 1. (çev: A. Çavuşoğlu). Ankara: Akçağ Yay.
Horata, Osman (2000). “Cem Şairleri: Bir Kader Birliğinin Anatomisi”. Bilig. (15): 91-109.
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
İsen, Mustafa (1979). “Cem Şairleri”. Hisar .(232): 27-28.
Kaf-zâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Milli Kütüphane. Yz. A. 679. vr. 58a.
Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [erişim tarihi: 20.07.2013].
Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.
Kutluk, İbrahim (hzl.) (1997). Beyâni Mustafa bin Carullah, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.
Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. C. 1. Ankara: TTK Yay.
Latîfî (1314). Tezkire-i Latîfî. İstanbul.
Mehmed Süreyyâ (1311). Sicill-i Osmânî. C. 3. İstanbul.
Meredith-Owens, G. M. (1971). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (Meşâ’irü’ş-Şu’arâ or Tezkire of Âşık Çelebi). London: Brydone Printers Ltd. vr. 155b.
Pervâne Bey. Mecmû’a-i Nezâ’ir. Topkapı Sarayı Kütüphanesi. Bağdat. No. 406. vr. 215a, 253b, 313a…
Riyâzî. Riyâzü’ş-Şu’arâ. Süleymaniye Kütüphanesi. Es’ad Efendi. No. 3871. vr. 61a.
Sehî (1325). Tezkire-i Sehî. İstanbul.
Şemseddîn Sâmî (1311). Kâmûsu’l-A’lâm. C. 4. İstanbul.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1990). C. 7. “Sa’dî”. İstanbul: Dergâh Yayınları. 397.
Yaltkaya, Şerefeddin, R. Bilge (hzl.) (1971). Kâtip Çelebi, Keşf-el-Zunûn. C. 1. İstanbul: MEB Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSALYayın Tarihi: 19.09.2013Güncelleme Tarihi: 06.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her gice başumda sevdâ zülfünün efkârıdur
Her seher virdüm dilümde hüsnünün envârıdur
Dâma hâli dânesidür düşüren murg-ı dili
Od uran cân hırmenine âteş-i ruhsârıdur
Zülf sevdâsı ile ey kâtib-i eşküm benüm
Mekteb-i hecrinde tahrîr itdügün tûmârıdur
Işkunı almaga cân nakdin virür dellâl-i dil
Müşterîye sata gör mihr-i ruhun bâzârıdur
Nazm içinde fazlına şâhid yiter ki Sa’di’nün
Her perî-peyker dilinde söylenen eş’ârıdur
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [erişim tarihi: 20.07.2013]. 608.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 19.09.2013Güncelleme Tarihi: 06.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her gice başumda sevdâ zülfünün efkârıdur
Her seher virdüm dilümde hüsnünün envârıdur
Dâma hâli dânesidür düşüren murg-ı dili
Od uran cân hırmenine âteş-i ruhsârıdur
Zülf sevdâsı ile ey kâtib-i eşküm benüm
Mekteb-i hecrinde tahrîr itdügün tûmârıdur
Işkunı almaga cân nakdin virür dellâl-i dil
Müşterîye sata gör mihr-i ruhun bâzârıdur
Nazm içinde fazlına şâhid yiter ki Sa’di’nün
Her perî-peyker dilinde söylenen eş’ârıdur
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [erişim tarihi: 20.07.2013]. 608.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 06.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her gice başumda sevdâ zülfünün efkârıdur
Her seher virdüm dilümde hüsnünün envârıdur
Dâma hâli dânesidür düşüren murg-ı dili
Od uran cân hırmenine âteş-i ruhsârıdur
Zülf sevdâsı ile ey kâtib-i eşküm benüm
Mekteb-i hecrinde tahrîr itdügün tûmârıdur
Işkunı almaga cân nakdin virür dellâl-i dil
Müşterîye sata gör mihr-i ruhun bâzârıdur
Nazm içinde fazlına şâhid yiter ki Sa’di’nün
Her perî-peyker dilinde söylenen eş’ârıdur
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [erişim tarihi: 20.07.2013]. 608.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Her gice başumda sevdâ zülfünün efkârıdur
Her seher virdüm dilümde hüsnünün envârıdur
Dâma hâli dânesidür düşüren murg-ı dili
Od uran cân hırmenine âteş-i ruhsârıdur
Zülf sevdâsı ile ey kâtib-i eşküm benüm
Mekteb-i hecrinde tahrîr itdügün tûmârıdur
Işkunı almaga cân nakdin virür dellâl-i dil
Müşterîye sata gör mihr-i ruhun bâzârıdur
Nazm içinde fazlına şâhid yiter ki Sa’di’nün
Her perî-peyker dilinde söylenen eş’ârıdur
(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [erişim tarihi: 20.07.2013]. 608.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebi | d. ? - ö. 1615-16 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | BEYOĞLU, İbrahim | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | d. 1469 - ö. 1534 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebi | d. ? - ö. 1615-16 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | BEYOĞLU, İbrahim | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | d. 1469 - ö. 1534 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebi | d. ? - ö. 1615-16 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | BEYOĞLU, İbrahim | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | d. 1469 - ö. 1534 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebi | d. ? - ö. 1615-16 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
11 | BEYOĞLU, İbrahim | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | d. 1469 - ö. 1534 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | HASAN, Mu‘îd Hasan Çelebi | d. ? - ö. 1615-16 | Madde Adı | Görüntüle |
14 | BEYOĞLU, İbrahim | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
15 | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | d. 1469 - ö. 1534 | Madde Adı | Görüntüle |