Madde Detay

Senem Akkaş, 1945'te Kars’ın Sarıkamış ilçesinin Boyalı köyünde doğmuştur. Geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlayan Fatma ve Mahmut Akkaş’ın on çocuğu arasında, yaşayan iki çocuğundan biridir. Senem Akkaş mesleğini icra ederken Âşık Şahsenem, Şahsenem Bacı, Ozan Şahsenem, Senem Bacı, Şahsenem mahlaslarını kullanmıştır. Şahsenem Akkaş, halkın kendisine yaygın olarak “Bacı” diye hitap ettiğini bu nedenle şiirlerinde “Şahsenem Bacı” mahlasını da kullandığını ifade etmektedir (Altun 2019a). Şahsenem Akkaş, ilkokulu Sarıkamış/Boyalı köyünde bitirir. Ortaokula Çankırı’da askerlik yapan ağabeyi Mehmet Akkaş’ın yanında başlar; ağabeyinin tayini dolayısıyla orta eğitimini çeşitli illerde sürdürür ve Ankara’da tamamlar. Lise öğrenimini dışarıdan okuyarak bitirir (Altun 2019a). Âşık, memuriyete İzmir Tariş’te başlar, İzmir Gültepe Belediyesinde devam eder, daha sonra İzmir Büyükşehir Belediyesine geçer ve buradan da emekli olur (Altun 2019c). Şahsenem Bacı, 1963’te Yılmaz Bingöl ile evlenir. Âşığın bu evlilikten Yavuz, Oğuz ve Efsun adlı üç çocuğu olur. Ailenin en büyük erkek çocuğu Yavuz Bingöl, 1964’te İstanbul’da doğar. Tanınmış bir müzisyen, sinema ve dizi oyuncusu olan Yavuz Bingöl, sekiz yaşından itibaren annesinin yanında turnelere gider, annesine konserlerinde sazıyla eşlik eder. Yavuz Bingöl henüz konservatuarda öğrenciyken, annesinin, “Senem Bacı ve Oğlu”, “Şahsenem Bacı ve Saz Arkadaşı” adlı bir kaset çalışmalarında fotoğraflarıyla yer alır. Oğuz Bingöl, Şahsenem Bacı’nın ikinci; kızı Efsun, en küçük çocuğudur. Yılmaz Bingöl liselerde müdürlük, Millî Eğitim Bakanlığında şube müdürlüğü görevlerinde bulunur. Evliliklerinin on sekizinci yılında çoğu Şahsenem'in âşıklık mesleği ile ilgili olan tartışmalar neticesinde ortaya çıkan anlaşmazlık nedeniyle evlilikleri sonlanır.

Şahsenem Akkaş’ın saza merakı beş-altı yaşlarında, henüz çocuk denecek yaşlarda başlar (Altun 2019b). “İlkokuldayken, Köy Enstitüsü mezunu olan öğretmeninin bir mandolini varmış. Onu gizli gizli eve getirir ve çalarmış. Mandolin devresinin bitip sazla tanışması ise babası sayesinde olmuştur.” (Yalınç 2015: 7). Kendisine saz alınmasına annesi karşı çıksa da hayvancılık yapan babası bir koyun satarak kızına bir saz alır. Kars yöresinin ünlü âşıklarından Mustafa Akkaş, Şahsenem Bacı’nın amcasıdır ve onun iyi bir âşık olarak yetişmesinde büyük etkisi olur. Amcasının sazını sözünü dinlemekten büyük keyif alan Şahsenem Bacı, yaşadığı çevrenin, bulunduğu ortamın da etkisiyle, Pir Sultan Abdal’ın, Dadaloğlu’nun, Köroğlu’nun şiirlerini okuyarak kendisini geliştirir. Yetiştiği Kars ve çevresi, aşıklık geleneğinin güçlü olduğu bir coğrafya olsa da Şahsenem Bacı’nın gelenek içinde kadın âşık olarak var olmaya çalışması, çevresine kendisini kabul ettirmesi kolay olmaz. Mesleğinde yeterince destek görememiş olmasının yanında üç çocuk annesi olarak mesleğini icra ederken de zorluk yaşar. Konserlere giderken çocuklarını emanet edecek kimseyi bulamadığı için onları da çoğu defa yanında götürmek zorunda kalır. Çocukluğundan beri heves ettiği, içinde yer almaya çalıştığı âşıklık mesleğinde, bir kadın âşığa ilk defa tanık olan çevresi tarafından da yadırganır. Şahsenem Bacı, çevresinin hakkında, “kara sevdalı”, “deli” gibi olumsuz yakıştırmalarına maruz kalır ancak söylenenlere kulak asmaz ve kendini kabul ettirinceye kadar yılmadan eserler verir. Ürettikleri zaman içinde halk tarafından sevilerek dinlenmeye, Şahsenem Akkaş gelenek içinde tanınmaya başlar (Altun 2019b). Şahsenem Akkaş, Âşık Veysel, Âşık Hüdai, Murat Çobanoğlu, Davut Sulari, Âşık Reyhanî, ve Âşık Mahzuni Şerif ve Pir Sultan Abdal’dan etkilenmiştir (Altun 2019b). Pir Sultan’ın kendisini etkileme gücünü: “Ben bir Pir Sultan aşığıydım. Bir Pir Sultan, bir kadın Pir Sultan olma yolundaydım.” diyerek ifade eder (www.youtube.com). Şahsenem Bacı, yurt içinde ve yurtdışında geleneğin icracısı olarak pek çok ödül, plaket ve belge aldı. Hacı Bektaş’ta, Antalya’da Kars’ta, Ardahan’da, Sivas’ta yapılan aşık festivallerindeki şiir yarışmalarında, Kültür Bakanlığının açtığı yarışmalarda birinciliklere ve ödüllere layık görüldü. Şahsenem Bacı, şu anda İstanbul-Cihangir'de oğlu Yavuz Bingöl ile yaşamaktadır (Altun 2019c).

Şahsenem Akkaş, çoğunlukla âşık edebiyatı nazım türlerinden güzelleme ve taşlama örnekleri yazar, söyler. Şiirlerinde, bireysel sorunlardan çok, toplumsal sorunlara öncelik verir. Âşık, şiirlerinde, inancına dayalı unsurları da sıklıkla işler. Alevi-Bektaşi kültüründe yetiştiğini ve bu kültürün sazlı-sözlü ortamlarında beslendiğini belirten Âşık Şahsenem, yöresinde tanınan âşıklar arasında yer alan amcası Mustafa Akkaş’ın icralarına fırsat buldukça katılır ve amcasını kendisine örnek alır (Altun 2019b). Şahsenem Akkaş, kendisine “Âşık” tan çok “Ozan” sıfatını uygun görür. Ozanların âşıklara göre daha ağır, daha sorumluluk gerektiren görevleri olduğunu söyleyen Şahsenem Bacı ozanların siyasi kimliklerinin de âşıklara göre daha fazla öne çıktığını ifade eder ve bundan dolayı eserlerinde toplumu bilinçlendiren konuların ele almayı amaçladığını belirtir (Altun 2019b).

1974-1980 yılları arası Şahsenem'in şöhretinin zirvede olduğu dönemdir (Altun 2019a). Konserlerin, festivallerin, gecelerin aranan ismi olan Şahsenem Bacı, oldukça faal geçen aşıklık mesleğinin ardından, kendi tabiriyle, “kabuğuna çekildiğini ve bu durgunluğun zorunlu olduğunu” belirtmektedir. 1980’li yıllarda yaşanan siyasi gerilimler-gelişmeler, Türkiye’de her ortamı etkilediği gibi, aşıkların sanat hayatını da olumsuz etkilemiş, Şahsenem Bacı, sessiz ve suskun bir döneme girmiştir. Âşık, her şeye rağmen yine üretmeye devam ettiğini ancak evvelki aktif sanat yaşamına özlem duyduğunu dile getirir (Altun 2019b). Şahsenem Bacı, doğup büyüdüğü Kars ve çevresini şiirlerinde güçlü bir tema olarak işler. Türkiye’yi gezerek dolaşır. Bazı şehirlere özel bir sevgi duyar, Trabzon gibi. Şahsenem Bacı şiirlerinde, her âşık gibi, ayrılık, gurbet, ölüm, yoksulluk, kahramanlık temalarına sıkça yer verir. Özellikle Türk kadınlarının, anaların kahramanlıklarından bahseder. Yeri geldiğinde canını, malını kaybetmek pahasına savaşan kadınlarımızın hizmetlerinin asla unutulmaması gerektiğini şiirlerinde ısrarla vurgular. Hâlen âşıklık geleneği içinde kendi kimliğini oluşturmak için çalışmalarına devam ettiğini belirten Şahsenem Bacı, âşık sanatı içerisinde kendilerine sahip çıkılmadığını düşünerek kırgınlığı olduğunu dile getirmiştir (Altun 2019b). Şahsenem Bacı hakkında Reşit Akay Yalınç tarafından 2015 yılında, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Âşık Şahsenem Bacı” adlı Yüksek Lisans tezi yapılmıştır. Şahsenem Bacı, yedi kaset, yüz kırk beş plak hazırlamıştır. Yedi yüz şiir ve yüz elli müzikli eser yazmıştır (Altun 2019b). Şiirlerinin bir kısmını 1990’da Söz Nereye, 2010’da Haykırış adlı şiir kitaplarında toplamıştır (Altun 2019b).