ŞÂMÎ, Abdulbâki Efendi

(d. 1055/1645-46 - ö. 1091 Muharrem/1680-81 Şubat-mart)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Abdülbâkî'dir. Memeleketine nispetle Şâmî mahlasını kullanmıştır. 1055/ 1645-46 yılı civarında Şâm'da doğdu. Babası'nın adı Ahmed, dedesinin adı Mehmed'dir. Dedesi Mehmed Efendi'nin, İbnü's-semmân adıyla bilinmesi yağcılıkla uğraşan bir esnaf ailesinden geldiğini düşündürmektedir. Abdülbaki Efendi de İbn Semmân künyesiyle tanınmıştır. İlk eğitimini Şam bilginlerinden almış, ardından Kâhire'ye giderek İbni Ganim Mukaddesî ve Seyyid Ahmed Hamavi-i Mısri'den dersler almıştır. Anadolu'ya döndüğünde Sadrazam Fazıl Ahmed Paşa kasrına gidip sohbetlerine katılmış ve bazı kasideleri ile sadrazamın dikkatini çekerek takdirini kaanmıştır. 1080 / 1670 tarihinde İstanbul ile Yenişehir ve Selanik seferlerinde bulunmuş, Sadrazam Fazıl Ahmed Paşa'nın aracılığıyla padişahın huzurunda derslere dahil olmuştur. 1081 Safer/1670 Haziran-Temmuz'da Fenâri-zâde Ebulfazıl Efendi’den mülâzım olmuş ardından kırk akçelik medreselerde müderrislik yapmış, hâric elli rütbesine ulaşınca Fatma Sultan Medresesi'ne atanmış, 1083 Muharrem/1672'de Emre Hoca Medresesi'ne, 1084 Zilhicce/1674 Mart-Nisan'da Sahn'a, 1088 Şevval/ 1677 Kasım-Aralık'ta Zâl Paşa Medresesi'ne müderris olarak atanmış, 1091 Muhharem/1680-81 Şubat-Mart'ta vebadan vefat etmiştir.

Âlim ve şairliğinin yanı sıra satranca olan ilgisiyle de şöhret bulmuş hatta bu oyunda yeni bir tarz icat etmiştir. Tamamlanmış ve yarım kalmış bir hâlde pek çok eseri bulunmaktadır. Tamamladığı eserler şunlardır:  

1)Esma-i Hüsnâ Şerhi

2) Şerh-i Şevâhid-i Molla Câmî

3) Şerh-i Muhtasarü’t-Tezhib Fi’l-Mantık

4)Mirkatü’ş-Şuarâ

5) Şerhu Fasli'il-hitâb fi İlmeyi'l-Mantık ve'l-Âdâb: (Arapça) adlı eseri Nuruosmaniye Kütüphanesi Nu: 2757'de bulunmaktadır.

Tamamlanmış bu eserlerinin yanı sıra hadis alanında yarım kalmış bir eseri bulunmaktadır. Hülâsatü’l-Eser'de Şâmî Abdülbâkî Efendi'nin kendi el yazısıyla tertip ettiği yedi adet mecmuası olduğu kayıtlı olmasına rağmen söz konusu mecmualar bugün için elde değildir.

Kaynaklar, Şâmî'nin özellikle kasidelerini başarılı bulmaktadır.  İbn Muhammed Semmam eş-Şami adına Risaletü fi Halli Müşkilat İbn Hallikan ( Atıf Efendi, Nu: 1542/ 6) adlı eserde aynı kişinin veya aynı sülaleden bir başkasının eseri olmalıdır. 

Kaynakça

Kissling, Hans Joachim (1965). Uşşâkîzâde's Zeyl-i Şakâayık. Wiesbaden: Ottoharrasowıtz. Kissling. 489.

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
Yayın Tarihi: 02.02.2015
Güncelleme Tarihi: 26.11.2020

Eserlerinden Örnekler


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1DERVÎŞ, Giriftzen Hüseyin Efendid. ? - ö. 1737-38Doğum YeriGörüntüle
2MANTIKÎ, Ahmed Efendid. 1594-95 - ö. 24.11.1635Doğum YeriGörüntüle
3KINALI-ZÂDE, Mehmed Fehmî Efendid. 1564 - ö. 1595Doğum YeriGörüntüle
4DERVÎŞ, Giriftzen Hüseyin Efendid. ? - ö. 1737-38Doğum YılıGörüntüle
5MANTIKÎ, Ahmed Efendid. 1594-95 - ö. 24.11.1635Doğum YılıGörüntüle
6KINALI-ZÂDE, Mehmed Fehmî Efendid. 1564 - ö. 1595Doğum YılıGörüntüle
7DERVÎŞ, Giriftzen Hüseyin Efendid. ? - ö. 1737-38Ölüm YılıGörüntüle
8MANTIKÎ, Ahmed Efendid. 1594-95 - ö. 24.11.1635Ölüm YılıGörüntüle
9KINALI-ZÂDE, Mehmed Fehmî Efendid. 1564 - ö. 1595Ölüm YılıGörüntüle
10DERVÎŞ, Giriftzen Hüseyin Efendid. ? - ö. 1737-38MeslekGörüntüle
11MANTIKÎ, Ahmed Efendid. 1594-95 - ö. 24.11.1635MeslekGörüntüle
12KINALI-ZÂDE, Mehmed Fehmî Efendid. 1564 - ö. 1595MeslekGörüntüle
13DERVÎŞ, Giriftzen Hüseyin Efendid. ? - ö. 1737-38Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14MANTIKÎ, Ahmed Efendid. 1594-95 - ö. 24.11.1635Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15KINALI-ZÂDE, Mehmed Fehmî Efendid. 1564 - ö. 1595Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16DERVÎŞ, Giriftzen Hüseyin Efendid. ? - ö. 1737-38Madde AdıGörüntüle
17MANTIKÎ, Ahmed Efendid. 1594-95 - ö. 24.11.1635Madde AdıGörüntüle
18KINALI-ZÂDE, Mehmed Fehmî Efendid. 1564 - ö. 1595Madde AdıGörüntüle