KINALI-ZÂDE, Mehmed Fehmî Efendi

(d. 972/1564 - ö. 1004/1595)
divan şairi, müderris
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

972/1564 yılında babasının Şam kadılığı sırasında bu şehirde dünyaya geldi. Ünlü Ahlâk-ı Alâ’î yazarı Kınalı-zâde Ali Efendi’nin oğlu, Mîrî mahlasıyla şiirler yazan Emrullâh Efendi’nin torunu ve Kınalı-zâde Hasan Çelebi’nin küçük kardeşidir. İyi bir öğrenim gördükten sonra Çivi-zâde’den mülazım oldu. Çeşitli yerlerde müderrislik yaptı. 1004/1595 yılında İstanbul’da vefat eden Fehmî Efendi, Nişancı Mehmed Paşa Cami avlusunda medfundur. Azmî-zâde Hâletî, “Gitdi ‘adem diyârına Fehmî gibi vücûd (1004)” mısraını şairin vefatı üzerine yazmıştır (Sungurhan 2009: 185, 186).

Döneminin tanınmış bilginlerindendi. Zekâsı ve bilge kişiliğiyle örnek gösterilen bir kişidir. Güzel, parlak şiirleri ve muammalarıyla şöhret buldu. Kınalı-zâde Hasan Çelebi, tezkiresinde kardeşinin ilim, irfan ve şiir alanında ne kadar maharetli olduğu konusunda övgü dolu sözler sarf eder. Bu ifadeleri ciddi bir eleştirmenin değerlendirmeliri olarak değil bir ağabeyin kanaatleri olarak değerlendirmek gerekir. Şairin, müretteb bir divanı ve imtihan risalesi vardır (Akbayar 1996: 515).

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Balcı, Rüştü (2014). Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zünûn An Esâmi’l-Kütübi Ve’l-Fünûn. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 

Kayabaşı, Bekir (1997). Kaf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l Eşâr’ı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i NâilîDîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Özcan, Abdülkadir (1989). Nev’îzâde Atâî, Hadâiku’l-Hakaik fî Tekmileti’ş-Şakaik. (önsöz ve indeks ile tıpkıbasım). İstanbul: Çağrı Yay.

Riyâzî Mehmed (yty). Riyâzü’ş-Şu’arâ. Millet Kütüphanesi Ali Emirî Efendi Bölümü. Nu: 765. v. 108.

Sungurhan Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü'ş-Şuarâ. Ankara: Kültür Bak. Yay. E-kitap:http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-215416/h/giris.pdf [erişim tarihi: 12.12.2014]

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara:Kültür Bakanlığıe-kitap:http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219121/h/girishc.pdf [erişim tarihi 12.12.2014]

Şemseddin Sâmî (1311). Kâmûsü’l-A’lâm. C.5. İstanbul.

Zavotçu, Gencay (hzl.) (2009). Rıza Tezkiresi. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı Yay. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. ŞERİFE ÖRDEK
Yayın Tarihi: 12.12.2014
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Uyurken nâz ile bîdâr olup nâlemden ol dil-ber

Uyandurdum safâ bezminde bir şem’-i ziyâ-güster

 

Şikest itdi leb-i la’lün safâ-yı câm-ı Cemşîdi

Ruhun yanında sûret bulmadı mir’ât-ı İskender

 

Seni öldürmege ey dil ohunı sür’at itdükçe

Yüzün sür pâyına ‘ömr-i girân-mâye şitâb eyler

 

Ruhunsuz bülbül-i cân meyl-i gülzâr eylemez cânâ

Tutalum ana la’lin âşiyândur her gül-i ahmer

 

Lebün vasfında cânâ besledi çok ma’nâ-yı rengîn

N’ola nazm-ı hayâl-engîz-i Fehmî olsa cân-perver 

(Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap:http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219121/h/girishc.pdf [erişim tarihi 11.12.2014]. 186, 187.) 

***

Ferâmûş itmesün diyü vefâ-yı ‘ahd ü peymânı

Ser-i engüştine sardum o mâhun rişte-i cânı

 

Gubâr-ı reh-güzârun var iken ey merdüm-i dîde

Göze göstermez erbâb-ı nazar kuhl-ı Sıfâhânı

 

Hayâtum mahv olur nâz ile güftâr eylese ammâ

Söze geldükce cân-bahşum dir ol la’l-i dür-efşânı

 

Elünde nâmen ey Fehmî gülistân-ı ma’ânîdür

‘Aceb mi eylese tâvus-ı hâmun anda cevlânı 

(Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap:http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219121/h/girishc.pdf [erişim tarihi 11.12.2014]. 187.)

***

Nâz ile güftâra başlar meclis-i agyârda

Açılur ol gonçe-fem hayfâ miyân-ı hârda

 

Tâze cân bulsun demünden mürdeler güftâra gel

Mu’ciz-i ‘Îsâyı ihyâ kıl dem-i güftârda 

(Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap:http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219121/h/girishc.pdf [erişim tarihi 11.12.2014]. 187, 188.) 

***

Cevrünle sınar âyîne-i hâtır-ı ‘âşık

Bî-çâre olur bezmüne geldükce ufanık

 

Eflâk ide sana ki baş üzre yirün var

Mânend-i Mesîh eyler isen kat’-ı ‘alâ’ik 

(Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap:http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219121/h/girishc.pdf [erişim tarihi 11.12.2014]. 188.) 


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1AYŞÎ, Dervîş Mehmed Ayşîd. ? - ö. 1650-1651Doğum YeriGörüntüle
2MANTIKÎ, Ahmed Efendid. 1594-95 - ö. 24.11.1635Doğum YeriGörüntüle
3ZÜNNÛN, Zünnûn Deded. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4KEVSERÎ, Ali Kevserî Çelebid. ? - ö. III. Mehmed dönemi (1595-1603) başlarıÖlüm YılıGörüntüle
5KEYFÎ, Keyfî Çelebid. ? - ö. III. Mehmed dönemi (1595-1603)Ölüm YılıGörüntüle
6ZUHÛRÎ, Tülbend-zâde Zuhûrî Mehmed Efendid. ? - ö. 1595\\\\\\\'ten önceÖlüm YılıGörüntüle
7SELMÂN/İLÂHÎ, Seyyid Selmân Çelebid. ? - ö. 1571-72MeslekGörüntüle
8MÜNÎB, Mehmed Münîb Ayıntâbîd. 1731? - ö. 1828MeslekGörüntüle
9KADRÎ, Receb Efendid. ? - ö. 1683MeslekGörüntüle
10HUSREVÎ, Mevlana Husrevoğlud. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11RUMÛZÎd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12SEHÂYÎ, Sehâyî Çelebid. ? - ö. 1512?-1516?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13ZİYÂÎ, Nevrûz Âhun Kâtipd. ? - ö. 1850Madde AdıGörüntüle
14HİKMET, Hersekli Ârif Hikmet Beyd. 1839 - ö. 1903Madde AdıGörüntüle
15MÜBÎNÎ/MÜNÎBÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle