Madde Detay
ŞAZÎ
(d. ?/? - ö. ?/?)
âşık
(Âşık / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı ve doğum tarihi bilinmeyen Şazî hakkında birbiriyle ilişkilendirilmemiş iki ayrı bilgi mevcuttur. İlk bilgiye göre Şazî, Maraş yakınlarındaki Yenicekale’nin Çınarpınar köyündendir. 1798’de Napolyon Bonapart, Mısır’a asker göndermeye başlayınca Osmanlılar da bu bölgeye, hüküm sürdükleri topraklardan asker çıkartmıştır. Maraşlı halk şairi Şazî de, Kalender Paşa komutasındaki askerlerin arasında yer almaktadır. O dönem, kendi köyünden bir kızla nişanlıdır. Mısır’a gönderildiği dönem çok sevdiği nişanlısından uzunca bir süre ayrı kalmak zorunda kalmıştır. Hem ayrılık hasreti ile yanıp tutuşan hem de nişanlısını başkaları beğenir ve hatta kaçırır diye korkan Şazî, Kalender Paşa’ya şu dörtlük ile başlayan şiirini sunmuştur: Meded sende kaldı ey gani Vezir /Himmet edin gedek ellerimize /İstemem Mısır’a etsen Şah Veled /Nice can muntazır yollarımıza. Bu şiiri okuyan Kalender Paşa, Şazî’yi huzuruna çağırmış ve ona, turna kuşlarına seyahat yaptırması koşuluyla evine, köyüne izinli gidebileceğini söylemiştir. Bu duruma çok sevinen Şazî şu dörtlük ile başlayan şiirini söylemiştir; Turnam sökün etmiş Göksun gölünden /Doğru gedin Saraycık’tır yolunuz /Kuruc-ova, Tekir beli konalga /Orda olsun meskenidir eliniz (Alparslan, Yakar 2009: 120-121).
Bir diğer bilgiye göre Şazî, Afşar aşiretinin Deliler kabilesine mensuptur ve Kızıldere köyündendir. II. Mahmut döneminde (1808-1839) yaşadığı belirtilen Şazî, Maraşlı Âşık Zarif’in de amcası oğludur ve onunla birlikte Süleyman Paşa’nın maiyetinde bulunmuştur (Çapraz 2008: 107). Süleyman Paşa ile olan bu bağlantı, Şazî ile Hezarî’nin aynı çağda yaşamış Maraşlı âşıklar olduğu sonucuna varılmasını da sağlamaktadır.
Şazî’ye ait birçok şiirin cönklerde ve el yazmalarında var olduğu bilgisi kaynaklarda yer alırken Erhan Çapraz, Şazî’nin altı tane türkülü hikâyesinin mevcut olduğunu belirtmiştir. Bu hikâyelerin ilki, “Afşar eşkıyası” namıyla tanınan Cin Yusuf’un bir mücadelesini; ikincisi Bayezid’in oğlunun Cin Yusuf’u ortadan kaldırma girişimlerini; üçüncüsü, Süleyman Paşa’nın, Konya’daki Molla Hünkar oğlunun güzelliği dillere destan kızını istemesi için Şazî’yi göndermesi üzerine Şazî’nin yaşadıklarını; dördüncüsü, kızı evlenmeye razı edemeden Maraş’a dönmek zorunda kalan Şazî’yi gören Süleyman Paşa’nın “Vardım ki sevdiğim uykudan kalkmış” demesi üzerine Şazî’nin sevgili hakkında söylediklerini; beşincisi, Kalender Paşa’nın Rum iline savaşa gitmesi üzerine oğlu Süleyman Paşa’nın babasına duyduğu özlemi; altıncısı ise Şazî’nin bir kıza olan aşkını konu edinmiştir (Çapraz 2008: 108-109).
Şazî’ye ait olan şiirlere kadın, sevgi, özlem ve ayrılık temaları hâkimdir. Türkülü hikâyelerinde günlük olaylarla ve tarihî şahsiyetlerle ilgili deyişleri de mevcuttur. Koşma tarzını benimsemiştir. Süleyman Paşa’nın talip olduğu kızı alamadan geldiğinde söylediği türkülü hikâye, “dedim-dedi”li koşmaya bir örnektir (Çapraz 2008: 109). Kayseri ve yöresi halk şairleri hakkında derlemeler yapan Fahri Bilge, Şazî’nin aşkı için yazdığı türkülü hikâyeyi Kul Fakîr (Molla Hüseyin)’in kendininmiş gibi söylediğini belirterek Şazî hakkında değişik bir bilgi daha vermiştir. Şazi’nin söyleyişinin, Karacaoğlan’ın söyleyiş tarzına benzediği de Şazî hakkında verilen bilgiler arasındadır (Çapraz 2008: 109).
Kaynakça
Alparslan, Yaşar, S. Yakar (2009). Maraş’ta Divanından Parça Kalmış Halk Şairleri. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 6.
Alparslan, Yaşar, S. Yakar (2009). Muhtelif Cönklerden Maraş Halk Şairlerine Ait Şiirler. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 12.
Avcı, Ramazan (2008). Kahramanmaraşlı Şairler Antolojisi. Kahramanmaraş: Fersa Matbaacılık.
Çapraz, Erhan. (2008). Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay.
Güleç, Hamdi (2005). “Kahramanmaraşlı Halk Şairlerinden Bir Demet.” I. Kahramanmaraş Sempozyumu. Maraşder. Kahramanmaraş Belediyesi ve Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. 06-08 Mayıs 2004. İstanbul: Maraşder Yay. 176.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: YAPRAK PELİN YILMAZOĞLU ULUIŞIKYayın Tarihi: 17.05.2014Güncelleme Tarihi: 11.12.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Seherde uğradım bir adl-i hana
Dostum sultan olmuş elin üstüne
Cemalini gördüm oldum divane
Selamına durdum yolun üstüne
Bilmem sarhoş mudur uykudan kalkmış
Ala gözlerine sürmeler çekmiş
Siyah ebruların gerdana dökmüş
Salıvermiş ağ gerdanın üstüne
Boyu serv-i semen seçilmez daldan
Kaşları kemandır dişleri dürden
Yârimin yüzüne bakılmaz nurdan
Yakutlar uydurmuş lâ’lin üstüne
Hiçbir kulun yok mu ben Şazî kadar
Hüsnüyün zekâtı borcunu öder
Yanağın bal olmuş dillerim şeker
Lebin kaymak döker balın üstüne
Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Muhtelif Cönklerden Maraş Halk Şairlerine Ait Şiirler. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 12. 129.
Koşma
Zamane hubunda böyle can olmaz
Acep melek midir huri mi bilmem
Ne sihir ne sıfat billahi candan
Belki cism-i latif peri mi bilmem
Seyredüp adular düşmesin dile
Siyah ebruleri benziyor tele
Ben de layık göremedim bu ele
Garip mi düşüktür eli mi bilmem
Sırma hamaylısın takmış boynuna
Hiçbir güzel getirmedim aynına
Has bahçeden meyva almış koynuna
Ayva mı turunç mu nar mıdır bilmem
Simü zer nişanın tutmuş destine
Siyah ebrulerin çeşm-i mestine
Domur domur ak memenin üstüne
Güllap mı serpilmiş ter mi bilmem
Şazî’m der ki ben tavatır etmedim
Hiç böyle dilbere seyran etmedim
Süal edip ben aslına yetmedim
Bir kötü kişinin yeri mi bilmem
Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Maraş’ta Divanından Parça Kalmış Halk Şairleri. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 6. 127-128.
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 17.05.2014Güncelleme Tarihi: 11.12.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Seherde uğradım bir adl-i hana
Dostum sultan olmuş elin üstüne
Cemalini gördüm oldum divane
Selamına durdum yolun üstüne
Bilmem sarhoş mudur uykudan kalkmış
Ala gözlerine sürmeler çekmiş
Siyah ebruların gerdana dökmüş
Salıvermiş ağ gerdanın üstüne
Boyu serv-i semen seçilmez daldan
Kaşları kemandır dişleri dürden
Yârimin yüzüne bakılmaz nurdan
Yakutlar uydurmuş lâ’lin üstüne
Hiçbir kulun yok mu ben Şazî kadar
Hüsnüyün zekâtı borcunu öder
Yanağın bal olmuş dillerim şeker
Lebin kaymak döker balın üstüne
Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Muhtelif Cönklerden Maraş Halk Şairlerine Ait Şiirler. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 12. 129.
Koşma
Zamane hubunda böyle can olmaz
Acep melek midir huri mi bilmem
Ne sihir ne sıfat billahi candan
Belki cism-i latif peri mi bilmem
Seyredüp adular düşmesin dile
Siyah ebruleri benziyor tele
Ben de layık göremedim bu ele
Garip mi düşüktür eli mi bilmem
Sırma hamaylısın takmış boynuna
Hiçbir güzel getirmedim aynına
Has bahçeden meyva almış koynuna
Ayva mı turunç mu nar mıdır bilmem
Simü zer nişanın tutmuş destine
Siyah ebrulerin çeşm-i mestine
Domur domur ak memenin üstüne
Güllap mı serpilmiş ter mi bilmem
Şazî’m der ki ben tavatır etmedim
Hiç böyle dilbere seyran etmedim
Süal edip ben aslına yetmedim
Bir kötü kişinin yeri mi bilmem
Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Maraş’ta Divanından Parça Kalmış Halk Şairleri. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 6. 127-128.
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 11.12.2020Eserlerinden Örnekler
Koşma
Seherde uğradım bir adl-i hana
Dostum sultan olmuş elin üstüne
Cemalini gördüm oldum divane
Selamına durdum yolun üstüne
Bilmem sarhoş mudur uykudan kalkmış
Ala gözlerine sürmeler çekmiş
Siyah ebruların gerdana dökmüş
Salıvermiş ağ gerdanın üstüne
Boyu serv-i semen seçilmez daldan
Kaşları kemandır dişleri dürden
Yârimin yüzüne bakılmaz nurdan
Yakutlar uydurmuş lâ’lin üstüne
Hiçbir kulun yok mu ben Şazî kadar
Hüsnüyün zekâtı borcunu öder
Yanağın bal olmuş dillerim şeker
Lebin kaymak döker balın üstüne
Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Muhtelif Cönklerden Maraş Halk Şairlerine Ait Şiirler. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 12. 129.
Koşma
Zamane hubunda böyle can olmaz
Acep melek midir huri mi bilmem
Ne sihir ne sıfat billahi candan
Belki cism-i latif peri mi bilmem
Seyredüp adular düşmesin dile
Siyah ebruleri benziyor tele
Ben de layık göremedim bu ele
Garip mi düşüktür eli mi bilmem
Sırma hamaylısın takmış boynuna
Hiçbir güzel getirmedim aynına
Has bahçeden meyva almış koynuna
Ayva mı turunç mu nar mıdır bilmem
Simü zer nişanın tutmuş destine
Siyah ebrulerin çeşm-i mestine
Domur domur ak memenin üstüne
Güllap mı serpilmiş ter mi bilmem
Şazî’m der ki ben tavatır etmedim
Hiç böyle dilbere seyran etmedim
Süal edip ben aslına yetmedim
Bir kötü kişinin yeri mi bilmem
Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Maraş’ta Divanından Parça Kalmış Halk Şairleri. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 6. 127-128.
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Koşma
Seherde uğradım bir adl-i hana
Dostum sultan olmuş elin üstüne
Cemalini gördüm oldum divane
Selamına durdum yolun üstüne
Bilmem sarhoş mudur uykudan kalkmış
Ala gözlerine sürmeler çekmiş
Siyah ebruların gerdana dökmüş
Salıvermiş ağ gerdanın üstüne
Boyu serv-i semen seçilmez daldan
Kaşları kemandır dişleri dürden
Yârimin yüzüne bakılmaz nurdan
Yakutlar uydurmuş lâ’lin üstüne
Hiçbir kulun yok mu ben Şazî kadar
Hüsnüyün zekâtı borcunu öder
Yanağın bal olmuş dillerim şeker
Lebin kaymak döker balın üstüne
Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Muhtelif Cönklerden Maraş Halk Şairlerine Ait Şiirler. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 12. 129.
Koşma
Zamane hubunda böyle can olmaz
Acep melek midir huri mi bilmem
Ne sihir ne sıfat billahi candan
Belki cism-i latif peri mi bilmem
Seyredüp adular düşmesin dile
Siyah ebruleri benziyor tele
Ben de layık göremedim bu ele
Garip mi düşüktür eli mi bilmem
Sırma hamaylısın takmış boynuna
Hiçbir güzel getirmedim aynına
Has bahçeden meyva almış koynuna
Ayva mı turunç mu nar mıdır bilmem
Simü zer nişanın tutmuş destine
Siyah ebrulerin çeşm-i mestine
Domur domur ak memenin üstüne
Güllap mı serpilmiş ter mi bilmem
Şazî’m der ki ben tavatır etmedim
Hiç böyle dilbere seyran etmedim
Süal edip ben aslına yetmedim
Bir kötü kişinin yeri mi bilmem
Alparslan, Yaşar, Serdar Yakar (2009). Maraş’ta Divanından Parça Kalmış Halk Şairleri. Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı Maraş Kültürü Edebiyat Serisi: 6. 127-128.
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | NÛRÎ, Mustafa Nûrî Bey, Maraşlı | d. 1844 - ö. 1906 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | SÜNBÜL-ZÂDE, Vehbî Mehmed Efendi | d. 1720-21 - ö. 1809 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | HÂFIZ, Hamamcı-zâde Hâfız-ı Mar'aşî | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | NÛRÎ, Mustafa Nûrî Bey, Maraşlı | d. 1844 - ö. 1906 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | SÜNBÜL-ZÂDE, Vehbî Mehmed Efendi | d. 1720-21 - ö. 1809 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | HÂFIZ, Hamamcı-zâde Hâfız-ı Mar'aşî | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | NÛRÎ, Mustafa Nûrî Bey, Maraşlı | d. 1844 - ö. 1906 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | SÜNBÜL-ZÂDE, Vehbî Mehmed Efendi | d. 1720-21 - ö. 1809 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | HÂFIZ, Hamamcı-zâde Hâfız-ı Mar'aşî | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | NÛRÎ, Mustafa Nûrî Bey, Maraşlı | d. 1844 - ö. 1906 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
11 | SÜNBÜL-ZÂDE, Vehbî Mehmed Efendi | d. 1720-21 - ö. 1809 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | HÂFIZ, Hamamcı-zâde Hâfız-ı Mar'aşî | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | NÛRÎ, Mustafa Nûrî Bey, Maraşlı | d. 1844 - ö. 1906 | Madde Adı | Görüntüle |
14 | SÜNBÜL-ZÂDE, Vehbî Mehmed Efendi | d. 1720-21 - ö. 1809 | Madde Adı | Görüntüle |
15 | HÂFIZ, Hamamcı-zâde Hâfız-ı Mar'aşî | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |