SELİM GİRAY

(d. ?/? - ö. ?/1704)
han, divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Remzî mahlaslı Bahadır Giray’ın oğlu olan Selim Giray, Kırım’da doğdu. Hacı sanıyla anıldı. Kırım hanedan mensuplarına mahsus özel bir eğitimle yetiştirildi. Babasını çocuk yaşta kaybetti. Amcası III. İslam Giray Han (1644-1654) zamanında onun himayesinde Kırım’da kaldı. Âdil Giray, Han olunca (1667-1671) Kırım’dan ayrılıp şimdi Bulgaristan sınırları içindeki Yanbolu kazasının Çölmek köyüne ikamet etmek üzere nakledildi. Bu uygulama, azledilen hanın veya hanzadelerin bir miktar yıllık tahsisat ile Osmanlı devletinin göstereceği yerde ikameti kuralı çerçevesinde gerçekleştirilmekteydi. Tahtan indirilen hanların aileleriyle birlikte Rumeli’de ikamete mecbur edilmeleri bir gelenekti. Cezalı durumda olanlar ise Egedeki Midilli, Rodos ve Sakız gibi adalara sürgün edilirdi. Birgün, her hanedan mensubunun Kırım’a dönüp han olma ihtimali vardı. Selim Giray da 1671 yılında Kırım Hanı tayin edildi. Aynı yıl Osmanlı ordusu ile Kamaniçe seferine katıldı. Çehrin kalesinin alınması ile görevlendirildi. Bu görevde başarısız olunca tahttan indirildi ve Rodos’a sürgüne gönderildi (1678). 1684 yılında yeniden han tayin edildi ve Balkanlardaki bazı isyanları bastırmakla görevlendirildi. 1691 yılında kendi isteği ile hanlıktan ayrılıp hacca gitti. 1692 yılında üçüncü defa han tayin edildi. Karlofça Anlaşması sonrasında tekrar hanlıktan ayrılıp Silivri’deki çiftliğine çekildi. 1702 yılında dördüncü defa han oldu. Bu özellik Kırım hanları içinde sadece ona nasip oldu. Osmanlı padişahlarından IV. Mehmed, II. Süleyman, II. Ahmed, II. Mustafa ve III. Ahmed’in saltanatlarını görmüş ve bu padişahların dönemlerinde Kamaniçe, Nemçe gibi pek çok sefere katılarak yararlılık göstermiştir. Bu başarılarından ötürü, XVII. yüzyıl Divan şairi Sâbit tarafından Selim Han için kaleme alınan Zafer-nâme’de Han’ın kazandığı Perekop zaferi övülmüştür. 1704’te vefat etti ve Bahçesaray’da Han Camii haziresine gömüldü. Selim Giray, aynı zamanda Arapça ve Farsça’ya da hâkimdir. Türkçe şiirler de yazmış olan Han’ın en önemli özelliklerinden biri de sanatçıları himaye etmesidir.

Selim Giray, müzik ve bestekarlıkla meşgul oldu, ayrıca "Selîm" mahlası ile şiirler yazdı. Arapça ve Farsça’yı iyi deredece bilirdi. Hafız ve mesnevihandı. Pek çok şair, hattat, bestekâr ve alimi cömertçe himaye etti; bunların arasında Evliya Çelebi, Hafız Post, Itrî, Sepetçizâde Mehmedi Efendi gibi isimler vardı. Yahya Kemal Beyatlı, "Gazi Selim Giray – sene 1100" isminde Üsküp önlerine gelen Nemçe ordusunu Kaçanik'te bozguna uğratarak Rumeli'de imparatorluğu büyük bir tehlikeden kurtarması üzerine bir şiir kaleme aldı.

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Çınar, Hüseyin (2006). “Hacı I. Selim Giray Han ve Çiftlik Vakıfları. Karadeniz Araştırmaları 11: 19-37.

Halim Giray (1321). Gülbin-i Hânân. İstanbul.

İnalcık, Halil (2002). "Kırım Hanlığı". XXV. Ankara: İSAM Yay.

İpekten, Haluk vd. (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (2000). " Kırım Hanedanının Şairliği". Bilig 15: 81-90.

İsen, Mustafa, Ali Fuat Bilkan, Tuba Işınsu Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay.

Karacan, Turgut (1991). Sabit, Zafer-name. Sivas.

Kurnaz, Cemal ve Halil Çeltik (2000). Osmanlı Dönemi Kırım Edebiyatı. Ankara: Kurgan Edebiyat.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâ’ilî. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kurnaz, Cemal ve Halil Çeltik (2012). Hanlık Dönemi Kırım Şairleri Hakkında Bazı Tesbit ve Değerlendirmeler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 51: 275-294.

Öztuna, Yılmaz (1996). Devletler ve Hanedanlar. Ankara.

Tatçı, Mustafa (hzl.) (2003). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri I-II-III. Ankara: Bizim Büro Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MUSTAFA İSEN
Yayın Tarihi: 26.02.2014
Güncelleme Tarihi: 25.11.2020

Eserlerinden Örnekler

GAZEL

Zihî hidîv-i Aliyyü’l-himem ki dikkat idüp

Üç ayda iki gazâ eyledi be-vefk-i murâd

Esince bâd-ı inâyet mehebb-i nusretden

Toz itdi taburını Moskov’un misâl-i remâd

Bucak bucak kaçurup ol laîni kahr-ı İlâh

Yakup memâlikin itdi konak konak ber-bâd

İnân-ı azmini atf itdi sonra Üsküb’e

Elinde hançer-i nusret belinde tîğ-i cihâd

Demet demet idüp a’dâyı re’s-i şimşîri

Aceb ki düşdi şitâ faslına zamân-ı hasâd

Yed-i müeyyid-i himmetle ehl-i İslâm’un

Giden memâlik ü büldânın itdi istirdâd

Misâl-i hanzal-ı Bû Cehl hâke urdı anı

Gelince rezmine Karbuz didükleri ırgâd

(İsen, Mustafa, Ali Fuat Bilkan, Tuba Işınsu Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 264).

KIT’A

Dirîğ o tâze-nihâlüm hevâ nedür bilmez

Belâ-yı aşk nedür mübtelâ nedür bilmez

Derûn-ı sîneye zahm urmağı bilür ammâ

Tabîb-i tâze-hevesdür devâ nedür bilmez

(İsen, Mustafa, Ali Fuat Bilkan, Tuba Işınsu Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 266).

RUBÂÎ

Bir âfet-i âşûb-ı zamânsın zâlim

Şûriş-figen-i her dü-cihânsın zâlim

Sad el-hazer ol gamze-i Tâtâr gözün

Yahşı bilürüm seni yamansın zâlim

(İsen, Mustafa, Ali Fuat Bilkan, Tuba Işınsu Durmuş (2012). Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yay. 266).


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1AFÎFÎ, Şeyh Abdullah Afîfüddin Efendid. ? - ö. 1640/1641Doğum YeriGörüntüle
2İSMAİL SALETd. 1875 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3RÂMİZ, Râmiz Abdullah Paşad. ? - ö. Nisan-Mayıs 1811Doğum YeriGörüntüle
4AFÎFÎ, Şeyh Abdullah Afîfüddin Efendid. ? - ö. 1640/1641Doğum YılıGörüntüle
5İSMAİL SALETd. 1875 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6RÂMİZ, Râmiz Abdullah Paşad. ? - ö. Nisan-Mayıs 1811Doğum YılıGörüntüle
7AFÎFÎ, Şeyh Abdullah Afîfüddin Efendid. ? - ö. 1640/1641Ölüm YılıGörüntüle
8İSMAİL SALETd. 1875 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9RÂMİZ, Râmiz Abdullah Paşad. ? - ö. Nisan-Mayıs 1811Ölüm YılıGörüntüle
10AFÎFÎ, Şeyh Abdullah Afîfüddin Efendid. ? - ö. 1640/1641MeslekGörüntüle
11İSMAİL SALETd. 1875 - ö. ?MeslekGörüntüle
12RÂMİZ, Râmiz Abdullah Paşad. ? - ö. Nisan-Mayıs 1811MeslekGörüntüle
13AFÎFÎ, Şeyh Abdullah Afîfüddin Efendid. ? - ö. 1640/1641Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İSMAİL SALETd. 1875 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15RÂMİZ, Râmiz Abdullah Paşad. ? - ö. Nisan-Mayıs 1811Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16AFÎFÎ, Şeyh Abdullah Afîfüddin Efendid. ? - ö. 1640/1641Madde AdıGörüntüle
17İSMAİL SALETd. 1875 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18RÂMİZ, Râmiz Abdullah Paşad. ? - ö. Nisan-Mayıs 1811Madde AdıGörüntüle