ŞEVKÎ, Yûsuf

(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / Başlangıç-15. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Yûsuf’tur. Edirne’de doğdu. Kaynaklardaki “Abdullâhoğludur” tabirinden devşirme olduğu anlaşılan Yûsuf, Edirneli bir kadın tarafından yetiştirilip okutuldu. Eğitimini tamamladıktan sonra kâtip oldu. Kitabet hizmetine başladıktan sonra bir ara Edirne’ye -Sicill-i Osmânî’ye göre Kefe’ye (Mehmed Süreyyâ 1311: 172)- giderek Şehzâde Mahmûd’un divan kâtipliğini yapan şair, burada başta Necâtî olmak üzere bazı Edirneli şairlerle tanışma fırsatını buldu. Sonra tekrar İstanbul’a dönen Şevkî, mağrur bir kimse olduğu için bir mansıp talebinde bulunmadı ve ömrünün geri kalan kısmını sıkıntı içinde tamamladı. II. Bâyezîd devrinde, darüşşifada hasta olduğu hâlde öldü. Galata Kabristanı’nda medfundur. Kaynaklarda aynı zamanda iyi bir hattat olduğu belirtilmektedir. Riyâzî, özellikle rik’a yazısında mahir olduğundan söz etmektedir. Tezkirelerde kaydedildiğine göre rind yaşayışlı, kalender ve hoş sohbet biri idi.

Şevkî’nin elimizde Türkçe Dîvân’ı ve Tevârîh-i Âl-i Osman’ı bulunmaktadır. Berlin Devlet Kütüphanesi, Or.8, 1630 ve Medine Ârif Hikmet Kütüphanesi, No. 152/811’de kayıtlı olmak üzere iki nüshası bilinen bu eser yayımlanmıştır (Yakar 2010; Durmuş ve Canım 2018). 

Tevârîh-i Âl-i Osmân başı ve bazı sayfaları eksik olmak üzere yayınlanmıştır (Sevinçli, 1997). Benzer Osmanoğulları tarihleri gibi sade bir dille kaleme alınan bu eser 28 Ramazan 922/ 24 Ekim 1516 yılında İstanbul'da tamamlanmıştır. Ayrıca Şevkî'nin Avâmil-i Fârisî adlı bir risalesi olduğundan Osmânlı Müellifleri söz eder. Şevkî’nin,bazıları mükerrer şiirler olmak üzere, Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmi’u’n-Nezâ’ir’inde 19, Edirneli Nazmî’nin Mecma’u’n-Nezâ’ir’inde 39 ve Pervâne Bey Mecmû’ası’nda 44 adet şiiri bulunmaktadır. Nazire mecmualarındaki şiirlerine çağdaşı şairlerden başka Hayâlî, Bâkî, Muhibbî vb. 16. yüzyıl şairlerinin de nazire yazması şairin tesirlerini göstermesi açısından önemlidir. Latîfî, nazmın çeşitlerini bilen şairin kaside ve gazellerini gayet sanatlı ve muhayyel bulmakta iken Âşık Çelebi, şiirlerinin çağdaşları Necâtî, Sun’î ve Tâli'î’den yüz kat aşağıda olduğu görüşündedir. Beyânî de bu görüşü tekrar etmekte birlikte “Lâkin sâ’ir şuarâya nisbet yine a’lâdur” (Kutluk 1997: 143) demektedir.

Kaynakça

Abdurrahman Hıbrî. Enîsü’l-Müsâmirîn. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. TY. 451. vr. 80a.

Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. çev. C. Üçok. Mersin: KB Yay.

Bursalı Mehmed Tâhir (1342). Osmânlı Müellifleri. C. 3. İstanbul.

Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yay.

Durmuş, Tuba Işınsu ve R. Canım (2018). Şevkî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210484/sevki-divani.html [Erişim tarihi: 19.09.2021].

Eğridirli Hâcı Kemâl. Câmi’u’n-Nezâ’ir. Bayezıd Kütüphanesi. Nr. 5782. vr. 15b, 44a, 47a vd.

Kaf-zâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Milli Kütüphane. Yz. A. 679. vr. 62b.

Köksal, M. Fatih (2007). “Şevkî”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: AKM Yay. 95-96.

Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [erişim tarihi: 20.07.2013].

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1997). Beyâni Mustafa bin Carullah, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. C. 1. Ankara: TTK Yay.

Latîfî (1314). Tezkire-i Latîfî. İstanbul.

Mehmed Süreyyâ (1311). Sicill-i Osmânî. C. 3. İstanbul.

Meredith-Owens, G. M. (hzl.) (1971). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (Meşâ’irü’ş-Şu’arâ or Tezkire of Âşık Çelebi). London: Brydone Printers Ltd. vr. 252b-253a.

Peremeci, Osman Nuri (1940). Edirne Tarihi. İstanbul.

Pervâne Bey. Mecmû’a-i Nezâ’ir. Topkapı Sarayı Kütüphanesi. Bağdat. Nr. 406. vr. 19b, 72b, 91b…

Riyâzî. Riyâzü’ş-Şu’arâ. Süleymaniye Kütüphanesi. Es’ad Efendi. Nr. 3871. vr. 65b-66a.

Sevinçli Efdal (1997). Bizans Söylenceleriyle Osmanlı Tarihi Târîh-i Âl-i Osman. İzmir: Eylül Yay.

Şemseddîn Sâmî (1311). Kâmûsu’l-A’lâm. C. 4. İstanbul.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998). C. 8. “Şevkî”. İstanbul: Dergâh Yay. 141-142.

Yakar, H. İbrahim (2010). Edirneli Şevkî Dîvânı. Konya: Palet Yay.

Yaltkaya, Şerefeddin ve Kilisli R. Bilge (hzl.) (1971). Kâtip Çelebi, Keşf-el-Zunûn. C. 1. İstanbul: MEB Yay. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSAL
Yayın Tarihi: 04.09.2013
Güncelleme Tarihi: 15.12.2022

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Her ne dem dilde hayâl-i hadd-i cânân baglanur

Şîşe içre gûyiyâ tâze gülistân baglanur

 

Dilde nâzüklikle câ tutdugı budur gamzenün

San’at ile şîşelerde tîr-i bürrân baglanur

 

Düşde görmege komaz zülfüni câzû gözlerün

Bahtumı gör çeşmüme hâb-ı perîşân baglanur

 

Gözlerün fikriyle turmaz gözlerümün yaşı hîç

Gerçi dirler sihr-ı sehhâr ile bârân baglanur

 

Hâcet içün baglanur gördi nihâle âsmân

Vasl içün kaddüne dilden rişte-i cân baglanur

 

Baglanursa n’ola zülfüne dil-i Şevkî şehâ

Kâfiristân içidür lâ-büd müselmân baglanur

(Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf [erişim tarihi: 20.07.2013]. 771).


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1SİHRÎ, Mehmed Sihrî Çelebid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2ŞİFÂYÎ, Derviş Abdülbâkî Efendid. ? - ö. 1664-65Doğum YeriGörüntüle
3HÜSEYİN HÜSNÎ EFENDİd. ? - ö. 1881Doğum YeriGörüntüle
4SİHRÎ, Mehmed Sihrî Çelebid. ? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5ŞİFÂYÎ, Derviş Abdülbâkî Efendid. ? - ö. 1664-65Doğum YılıGörüntüle
6HÜSEYİN HÜSNÎ EFENDİd. ? - ö. 1881Doğum YılıGörüntüle
7SİHRÎ, Mehmed Sihrî Çelebid. ? - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8ŞİFÂYÎ, Derviş Abdülbâkî Efendid. ? - ö. 1664-65Ölüm YılıGörüntüle
9HÜSEYİN HÜSNÎ EFENDİd. ? - ö. 1881Ölüm YılıGörüntüle
10SİHRÎ, Mehmed Sihrî Çelebid. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
11ŞİFÂYÎ, Derviş Abdülbâkî Efendid. ? - ö. 1664-65MeslekGörüntüle
12HÜSEYİN HÜSNÎ EFENDİd. ? - ö. 1881MeslekGörüntüle
13SİHRÎ, Mehmed Sihrî Çelebid. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ŞİFÂYÎ, Derviş Abdülbâkî Efendid. ? - ö. 1664-65Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HÜSEYİN HÜSNÎ EFENDİd. ? - ö. 1881Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SİHRÎ, Mehmed Sihrî Çelebid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17ŞİFÂYÎ, Derviş Abdülbâkî Efendid. ? - ö. 1664-65Madde AdıGörüntüle
18HÜSEYİN HÜSNÎ EFENDİd. ? - ö. 1881Madde AdıGörüntüle