Madde Detay

Şiirlerinde Şeyhî mahlasını kullanan âşığın asıl adı Mehmed’dir. Hayatı hakkında kaynaklarda ayrıntılı bir bilgi bulunmamaktadır. Nazan Kırımhan, XIX. Yüzyılda Yaşamış Kırşehirli Âşıklar ve Âşık Said adlı doktora tezinde, 19. yüzyıl halk ozanlarından Âşık Mehmed Şeyhi’nin doğum yılının kesin olarak bilinmediğini belirtir (1995: 216). H. Vahit Bulut Kırşehir Halk Ozanları adlı kitabında, Şeyhî’nin elde tek yazma nüshası bulunan bir Divan’ı olduğunu ve buna göre ilk çocuğunun doğum tarihinden hareketle Şeyhi’nin 1815 doğumlu olabileceğini tahmin ettiğini dile getirir (1983: 37-38). Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi’nde ise, Şeyhî’nin Kırşehir’in Mucur ilçesinin Geycek köyünden olduğu ifade edilmektedir (2007: 106). 

Vahit Bulut, Şeyhi’nin Divan’ındaki şiirlerin tasavvufî nitelikte olduğundan, bu Divan’da 204 defa Şeyhî, 119 defa Şevki adlarının kullanıldığından ve Abdülkadir Geylânî, Seyyid Ahmed Bedevî, Sâdî, Emir Sultan, Mevlâna için yazılmış şiirler bulunan Divan’da birçok tarikatın methedildiğinden söz etmiştir (1983: 37-38). Nazan Kırımhan ise, Vahit Bulut’un Âşık Mehmet Şeyhî Divan’ından bahsederek Divan’daki şiirlere göre Şeyhi’nin mutasavvıf bir şair olduğunu ve Halveti tarikatına mensup olduğunu söylediğini ifade etmiştir. Vahit Bulut'a bu Divan’ı nerede gördüğünü sorduğu zaman ise, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde kayıtlı olduğu cevabını aldığını fakat İstanbul’daki Kütüphanelerde yaptığı araştırmalar sonucunda bu divana rastlamadığını belirtmiştir. Kırşehir Ozanları açısından önemli bir kaynağa sahip olan Veli Recai Velibeyoğlu'nda olabileceğini düşünerek, oğlu Olcay Velibeyoğlu ile görüştüğünü, Veli Recai Velibeyoğlu’nun 18.000 kitabının bulunduğu kütüphanesine giderek bütün kaynakları bizzat taradığını ancak yine adı geçen divana rastlayamadığını dile getirmiştir (1995: 217). Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi’nde de İstanbul Üniversitesi Kütüphanesine kayıtlı olduğu ifade edilen bu Divan’a rastlanılmadığına dikkat çekilmiştir (2007: 106). Nazan Kırımhan doktora tezinde ayrıca Şeyhi’nin “Uyan Gözlerim” adlı şiirini incelemiş ve bu şiirde seher vaktinin öneminden ve "uyan gözlerim" ifadesiyle gönül gözünün uyanıklığından bahsedildiğini ifade etmiştir. Şiir, seher vaktinin vakitlerin şahı, Hakk'ın nazargâhı olduğu; seher vakti kalkanın işinin erken biteceği, duayla şeytanların kovulacağı, kuşların bile zikre başlayacağı, âlimlerin okuyup yazdığı, meleklerin dua ettiği bir zaman olarak belirtildiği şeklinde yorumlanmıştır. Bu zaman parçası övülürken soyut olarak ele alınmadığına, bu belirtilenlerin derviş, Hakk’a ibadet ve âşıklık olduğuna vurgu yapılmıştır. Bu üç unsurla ilgili objelerin de şeytan, melek, kul ve aşk ateşi olarak şiirde yer aldığına ve şiirde verilmek istenen mesajın veya şiirin odak noktasının beşerî aşkı aşan bir âşıklık ve gönül uyanıklığı olduğuna değinilmiştir. Âşıklık tanıtılırken de, gerçek âşığın vefalı olması, aşk ateşiyle yanması, gaflet uykusundan uyanması gerektiğinin şiirin son dörtlüğünde belirtildiğinden söz edilmektedir (1995: 135- 136).

Bulut, Vahit H. (1983). Kırşehir Halk Ozanları. Ankara: Filiz Yay.

Kırımhan, Nazan (1995). XIX. Yüzyılda Yaşamış Kırşehirli Âşıklar ve Âşık Said. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Yaz. Krl. (2007). “Şeyhî”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay. 106.

Uyan Gözlerim

Uyanık olurlar derviş olanlar

Vakti seher oldu uyan gözlerim

Taatıyla buldu Hakk'ı bulanlar

Vakti seher oldu uyan gözlerim

Şeyhi âşık isen uykudan uyan

Gerçek sâdık isen aşk oduyla yan

Gafle başı gitti kaldı uyuyan

Vakti seher oldu uyan gözlerim (Kırımhan 1995: 135-136).