ŞU'ÛRÎ, Ali Şu'ûrî Efendi, Balıkesirli

(d. ?/? - ö. 1285/1868)
divan şairi ve nasir
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Balıkesir'de doğmuştur. Asıl adı Ali, künyesi Sabahaddîn'dir. Şiirlerinde Şu'ûrî mahlasını kullandı ve Ali Şu'ûrî Efendi olarak tanındı. Büyük babası Mehmed Efendi Balıkesir'in Balya ilçesine bağlı Akbaşlar köyündendir. Bir rivayete göre Mehmed Efendi Hicaz'da Vâdî-i Fâtıma denilen yerden gelerek Akbaşlar köyüne yerleşmiş, orada evlenmiş ve köy camisinde imamlık yaparak geçimini temin etmiştir. Daha sonra Balıkesir'e gelen Mehmed Efendi'nin Ali adında bir oğlu olmuştur ki bu Şu'ûrî'nin babasıdır. Şu'ûrî'ye de Ali adı verilmiştir. Şu'ûrî Efendi manzum lugat kitabının mukaddimesinde silsilesini şu beyitle ifade eder: "Pes andan bu esîm-i cürm-i bî-had / Aliyy-i bin Aliyy-i bin Mehemmed" (Sarı 1999: 15). Ali Şu'ûrî, çok zeki ve kabiliyetli bir genç olduğundan memleketin zenginlerinin dikkatini çekmiş ve onların yardımlarıyla tahsile teşvik edilmiştir. Ali Şu'ûrî, ilk öğrenimini Susurluk'ta Mehmed Hoca'dan gördü. Sonra hocasının teşvikiyle İstanbul'a gitti ve orada Hamîdiye Medresesi'nde Denizlili Yahyâ Efendi ile Akşehirli Ömer Efendi'den dersler görerek icazet aldı. 1256/1840 yılında Sahn payesini elde ederek 1257-1268/1841-1852 yılları arasında Nişancı Paşa-yı Cedîd, Mûsıla-i Sahn-ı Canbâriyye ve Mâlul-zâde Medreseleri'nde müderrislik yaptı. Sonra Balıkesir'e döndü ve burada Alaybeyi Medresesi'nde de müderrislik yaparak birçok talebe yetiştirdi. Yetiştirdiği talebeler arasında Ilgınî İbrâhim Efendi, Edremit müftüsü Emîr Hâfız Efendi, Sındırgılı Kadı-zâde Hacı Mustafa Efendi, Balıkesirli Ülfetî Mustafa Efendi, Yağcılarlı Ali Efendi en meşhurlarıdır. Müftülük de yapmış olan ve halk arasında "Koca Müftü" lakabıyla anılan Ali Şu'ûrî Efendi ölümüne kadar iftâ ve tedris ile meşgul oldu, 1285/1868 senesinde Balıkesir'de vefat etti ve daha önce yaptırdığı kendi adını taşıyan kütüphanenin bahçesine defnedildi.

Eserleri şunlardır:

1. Manzum Lugat: Subha-i Sıbyân tarzında manzum bir sözlüktür. Yazma hâlindedir.

2. Kâşife: Tasavvuf konulu mensur bir eser olup bir mukaddime, yedi bab ve bir hâtimeden oluşmaktadır. Mukaddime Istılâhât-ı Ehl-i Hakîkat'ten, birinci bab Cenâb-ı Hak'tan, ikinci bab Hakîkat-ı Muhammediye'den, üçüncü bab Âlem-i Ceberût'tan, dördüncü bab Âlem-i Melekût'tan, beşinci bab Âlem-i İnsânî'den, altıncı bab Âlem-i Şehâdet'ten, yedinci bab İnsân'dan ve hâtime de Gâye-i Hılkat-i Âlem'den bahsetmektedir. Eser yazma hâlindedir (Sarı 1999: 17).

Balıkesir civarındaki ilim ve fikir hareketlerinin öncülüğünü yapan Ali Şu'ûrî, eğitim ve öğretime çok önem veren bir şahsiyetti. Heyet, hendese, coğrafya, matematik gibi maddi bilimlerden de hisse sahibiydi ve bunların ehemmiyetini çevresindekilere anlatırdı. Görev yaptığı süre içerisinde memleketin imar ve ihyasına çalışmış; şadırvanları ve su yollarını tamir ettirmiş; Namazgâh denilen bölgeyi yenilemiş ve önüne bir çeşme inşa ettirmiştir. Ayrıca Balıkesir'de, İstanbul'daki öğrenim gördüğü Hamîdiye Medresesi'nin bir benzeri olarak Dâru'n-Nâfi'a Medresesini yaptırmıştır ki bu medrese daha sonra Dârü'l-Hilâfe Medresesi adıyla anılmıştır. Bu medresenin karşısına bir de kütüphane yaptırmış ve kendisinin birçok değerli kitabını da buraya hediye etmiştir. Aynı zamanda hattat olan Ali Şu'ûrî, talik yazıda mahir idi, bu konuda da birçok talebe yetiştirmiş ve onlara icazet vermiştir. Zağnos Camisi'nde güzel yazıları vardır. Hac için Mekke'ye gittiğinde Nakşıbendî şeyhlerinin büyüklerinden Mehmed Cân Abdullah Efendi'ye intisap edip hilafet almış, daha sonra Kâdiriyye tarikatına da mensup olmuştu. Karesi Meşâhiri'nde "şiir yazdığı biliniyorsa da şiirleri elde yoktur." (Sarı 1999: 17) denilmekte ve sadece Alaybeyi Medresesi için yazdığı bir beyit örnek verilmektedir.

Kaynakça

Duymaz, A. (2007. "Şu'ûrî". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. VIII. Ankara: AKM Yay. 127.

Sarı, Mehmet  ve Ahmet Karaman (hzl.) (1999). İsmail Hakkı - Karesi Meşâhiri. Balıkesir: Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. MEHMET ARSLAN
Yayın Tarihi: 26.11.2014
Güncelleme Tarihi: 29.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Beyt

Yenâbî-i ulûmun menba'ı cânâ Alay Beğ'dir

Mine'l-bâb ile'l-mihrâb ulu'l-ârâ Alay Beğ'dir

(Sarı, Mehmet ve Ahmet Karaman (hzl.) (1999). İsmail Hakkı - Karesi Meşâhiri. Balıkesir: Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı Yay.17.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Hande Altaylıd. 1971 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Orhan Ülkülüd. 1922 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3İsmail Akçayd. 02 Ocak 1942 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Hande Altaylıd. 1971 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Orhan Ülkülüd. 1922 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6İsmail Akçayd. 02 Ocak 1942 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Hande Altaylıd. 1971 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8Orhan Ülkülüd. 1922 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9İsmail Akçayd. 02 Ocak 1942 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10Hande Altaylıd. 1971 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Orhan Ülkülüd. 1922 - ö. ?MeslekGörüntüle
12İsmail Akçayd. 02 Ocak 1942 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Hande Altaylıd. 1971 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Orhan Ülkülüd. 1922 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15İsmail Akçayd. 02 Ocak 1942 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Hande Altaylıd. 1971 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Orhan Ülkülüd. 1922 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18İsmail Akçayd. 02 Ocak 1942 - ö. ?Madde AdıGörüntüle