Madde Detay

Ömer Turan Eyuboğlu, nüfus cüzdanına göre 12 Haziran 1927’de Trabzon’un Maçka ilçesine bağlı Olasa (Bahçekaya) köyünde doğar. Baba adı Ali Ulvi, anne adı Nazire’dir. Babasının da öğretmenlik yaptığı köyünde üç yıllık ilkokul öğreniminin ardından Trabzon merkezdeki Yeni Okul’a (Yavuz Selim İlkokulu) kaydolur ve buradan mezun olur. Trabzon Lisesi’nin orta kısmındayken matematik dersinden üst üste sınıfta kalması ve babasının vefat etmesi üzerine öğrencilik hayatı sona erer. Bundan sonra kendi kendini yetiştirir. On üç yaşında ilk şiirini Trabzon’da çıkan Olcay gazetesinin 25 Mayıs 1940 tarihli nüshasında yayımlar. 1946’nın sonlarında askerlik görevini yapmak için İstanbul’a gider. Terhis sonrasında gazete çıkarmaya odaklanır. Askerlik sonrası yakın akrabası Temel Eyuboğlu’nun kızı Sakıbe Hanım ile evlenen Eyuboğlu’nun dört kızı, bir oğlu dünyaya gelir. Kızlarından birini çok küçükken kaybeder. Özellikle amcası Hüseyin Avni Bey’in okuduğu kitaplar, çıkardığı dergiler, yayımladığı ürünler, ona ufuk açar. Eyuboğlu, kendini geliştirmenin tek yolunun sürekli okumak olduğunu anlar ve dünya klasikleri ile Varlık Yayınları onun en büyük öğretmeni olur. Ömer Turan Eyuboğlu’nun Trabzon’un kültür ve basın tarihinde özel bir yeri vardır. Eyuboğlu, Hakimiyet gazetesini çıkarır ve burada kimi zaman kendi adıyla kimi zaman Ömer Turan, Turan, Hacı Bayram, Deli Molla gibi takma adlarla değişik türlerde yazılar yayımlar. Genç yaşta vereme yakalan Eyuboğlu, çevresinde çok sevilen bir insan olup henüz 33 yaşındayken 15 Haziran 1960 tarihinde vefat eder (Yüksel 1993: 235; Duman 1995: 118; Işık 2006: 1369, Özer, 2012: 15, 16, 64).

Eyuboğlu, 1945’te Trabzon’da çıkan Halk ve Akçaabat gazetelerinde şair Baba Salim’e nazireler yazar. 1946’da henüz 19 yaşındayken ilk ve tek şiir kitabı İlk Adım, Yeniyol Basımevi’nden çıkar. Hakimiyet gazetesi 24 Şubat 1956’da Trabzon’da onun gayretiyle yayın hayatına başlar. Hakimiyet’i günlük gazete olarak ölüm tarihi olan 15 Haziran 1960’a kadar çıkarır. Trabzon’da sanat sayfası yayımlayan ilk gazetelerden biri olan Eyuboğlu’nun Hakimiyet’i, siyasal savaşımın öznesi olduğu kadar sanata pencere açan saygın bir yayın organıdır da. Hakimiyet, Eyuboğlu’nun ölümünden sonra birkaç yıl daha çıkar. Ömer Turan, 1940-1947 yılları arasında çok yoğun bir okuma dönemi geçirir. O dönemde yazdığı şiirler, 1946’da yayımlanan İlk Adım’ın içeriğini belirler. 300 sayfalık defterine şiirlerini kaydeder. 15 Ekim 1945 tarihinde Yedigün’e gönderdiği şiirlerinden birinin adı “Sevmeyen Sevgiliye”dir.  Defterin sayfalarında tamamlanmamış birçok ürüne rastlanır. Çoğu karşılıksız aşkın yarattığı hüznü dile getiren dizelerdir. Bu defterinde Necip Fazıl’ın “Otel Odaları”na nazire yazdığı şiire de rastlanır.  Şiirlerinde alaysama, hiciv ve eleştirinin ufkunda gezer. Eyuboğlu, bu defterinde önemli düşünürlerden alıntıladığı sözlere de yer verir (Özer, 2012: 15,16, 77-78).

Eyuboğlu, “Büyük küçük her sanatkâr himayeye muhtaçtır” (Özer, 2012: 78) diyerek şairlerin ve yazarların hamiliğe ihtiyaç duyduğunu ifade eder. Ömer Turan’ın defterinin 47. sayfasında ileride İlk Adım, adlı şiir kitabında yer alacak “Aslı ile Babası” şiirinin ilk biçimi, “Kerem ile Aslı” olarak karşımıza çıkar. Yazar o günlerde köyde meydana gelen bir kız kaçırma olayını ayrıntılı bir şekilde defterine kaydeder. “Bir Rüyadan Röportajlar” (Bir Rüya Âlemi) adlı yazısında bir düş çerçevesinde sözü yine Baba Salim ile A.T. Demirci’ye getirir (Özer, 2012: 79). Ömer Turan’ın Halk gazetesine gönderdiği “Gençliğe Mektup”ta, “Deli Molla” takma adıyla kadın, evlilik, cinsellik gibi konularda yorum yapar (Özer, 2012: 80).

Ömer Turan Eyuboğlu’nun şiirlerinin düzeyini ölçmede, neyi nasıl yazdığını ayrıntılı öğrenmede, eksikleri ve fazlalıklarının neler olduğunu bilmede en önemli kaynağı Yedigün dergisi ve o dergiyi yöneten Nihat Sami Banarlı’dır (Özer, 2012: 81). 17 Temmuz 1946’da Banarlı’ya yazdığı mektuba ek olarak “Kâbus” ve “Ağıt” adlı şiirleri gönderir. O güne değin yazdığı öykülerin adlarını da deftere şu başlıklarla kaydeder: Bir Şapka Hikâyesi, Hayırsız Evlat, Son Gece, Kumandan Bey, Ahretten Geliyorum, Tersine Dünya, Müjdeci, İlk Fırtına (Özer, 2012:81).

Ömer Turan’ın “Baskın” adını koyduğu, ancak tamamlayamadığı bir öykü de bu defterde bulunur (Özer, 2012: 82). Yine bu defterde “Bulunmuş Para” ile “Yalan Amma Olur ki Olur” başlıklı iki fıkrasının ardından Yurt gazetesi müdürlüğüne yazdığı bir başka mektup yer alır (Özer, 2012: 84).

Trabzonlu sanatçıların çıkardığı Kıyı dergisinde Ömer Turan’ın kitabına girmeyen bir şiire yer verilir. Bu, yöre insanının yaşamını, davranışını da yansıtan “Er Meydanında Öldüm Ben” başlıklı şiirdir (Yurt Ansiklopedisi 1984: 7273). “Küçüğümün Peşinden”, “Hoş Geldin Hamsi”, “Hamsi”, “Anılmayacak Adımız”, “Yakarış” (Duman 1995: 119-122) şiirlerinden birkaçıdır. Eyuboğlu’nun “Hamsi” başlıklı şiiri Ahmet Özer’in arşivindedir. Özer, Güneşi Alnında Taşıyan Gazeteci-Şair Ömer Turan Eyuboğlu adlı eserinde şairin biyografini kapsamlı bir şekilde ele alır.

Şairin şiirlerinin bazılarını adı; Kâbus, Gurub, Fırtına, Neden Böyle Kıskancım, Yakarış, Tarihten Bir Yaprak, Hasislik, Aslı ile Babası, Humma, Kalbim, Sevdâ, Bir Yaz Akşamı adını taşımaktadır.  Eyuboğlu, yeni yıla yeni bir defterle girer. Bu defterin ilk yazısı “Anam” adını taşır. Defterdeki yazılar; “Anam Halkçı”, “Tefsir”, “1946 Seçimlerinde Civar Bir Köy”, “Cimri Muhalif”, “Mukabeli Bilmisil”, “Köyümüzde 1946 Seçimi”, “Pazar Yerinde DP Propagandası”/ “Pazar Yerinde CHP Propagandası” başlıklarını taşır (Özer, 2012: 157). Okuduğu kitapları defterinde şu başlıklar altında tasnifler: 1. Din Felsefe, 2. Tarih, Siyaset, Hatırat, 3. Seyahat, 4. Çeşitli, 5. Çiftçi Kitapları, 6. Şiir, 7. Lügat-Lisan, 8. Tıbbi Seksoloji, 9. Biyografi, 10. Edebiyat, 11. Tiyatro Eserleri, 12. Yerli Hikâyeler, 13. Tercüme Hikâyeler, 14. Yerli Romanlar, 15. Tercüme Romanlar (Özer, 2012: 163-164).

Ömer Turan Eyüboğlu’nun, Abdülhamit’i eleştirdiği şiirinde Hacı Bayram mahlasını kullanması siyasi baskılardan kaynaklanabilir. Şiirlerinde Türk milliyetçiliği, Tanrı’ya yakarış, maddi durumundan sızlanış gibi konuları işler. Hem beyit hem dörtlük nazım birimini kullanan Şairin dili genel olarak sade olmakla birlikte bazı şiirlerinde ağırdır. Ayrıca “Kız Fadime duydun mi / Misafirun gelende hiç duşunma oni ver / Yarin deduğum gibi çarukları koy suya, Cenabuallah seni etsun cennet hatuni” gibi yöresel ağız özelliklerini ve gelenek görenekleri şiirlerinde yansıtır.

Ömer Turan politik yanı ağır basan yazılarında iyi bir gözlemci, yorumları nesnel ölçülerde veren bir basın adamı, insanlarını çok boyutlu tanıyıp yansıtmasını bilen bir yazardır (Özer, 2012: 157). Şiirlerinde aşk, tabiat ve sanat konularını işleyen Eyuboğlu, yaşadığı çevreyi insanlarıyla yaşama biçimi ve folkloruyla dile getirir. Hacı Bayram takma adıyla hicivler yazarak toplumda gördüğü haksızlık ve yolsuzlukları dile getirerek doğruları savunur (Yüksel 1993: 235). Eyuboğlu, şiirlerini daha ziyade hece ölçüsü ve halk şiiri kalıplarıyla yazar. Bazı şiirlerinde Ömer Turan, Turan ve takma adı olan Hacı Bayram mahlaslarını kullanır. Trabzon’un tanınmış halk şairi Baba Salim’in etkisinde kalmış ve ona nazireler yazmıştır (Duman 1995: 118). Mizahî manzumeleriyle, deneme, eleştiri ve hikâyeleriyle çok yönlü bir sanatçıdır. Yörenin geleneksel özelliklerine ilişkin kalem denemeleri de vardır (Yüksel 1993: 235; Trabzon 2006: 230; Duman 1995: 118).

Eyuboğlu’nun anılarına yer verdiği notlarından “askerlik, doğum, düğün-evlenme, ölüm, halk oyunları ve dansları, bayramlar, kutlamalar, siyasi olaylar, savaşlar, ritüeller, toplumsal uygulama ve halk inanışları” gibi hem sözlü tarih hem de halk bilimi açısından önemli bilgiler elde edilir. Tür olarak yazdıkları; manzume, mizahi manzume, ağıt, sohbet, günlük, mektup, öykü, fıkra, şiir, eleştiri ve köşe yazısını örneklendirir.  Genç yaşında kitap ve gazete çıkarması, dergilere mektup göndermesi, dünya klasiklerini okuması, farklı konularda okuduğu ve fişlediği geniş bir kütüphaneye sahip olması, sıkça sinemaya gitmesi ve bunlara dair eleştirel notlar alması onun entelektüel birikimi ve gayretinin göstergesidir.