Madde Detay

İstanbul’da doğdu. Asıl adı, Ahmed’dir. Bostan Efendi’nin yanında başladığı öğrenimini Kadızâde’den mülazım olarak tamamladı (Eyduran 2009: 148, Kılıç 2010: 367). Önce “Sıdkî” mahlasını kullandı. Devir kaynakları Ümîdî’nin, pek çok hastalığa müptela naif ve zayıf bünyeli biri olduğunu söyledikten sonra Ümîdî’nin kendisinin de bu hastalıklı hâlini “Sarardup cism-i zerdüm itdi altun / Beni harcanmak ister gibi gerdûn” beytiyle dile getirdiğini belirtirler (Kılıç 2010: 367, Eyduran 2008: 24, Riyâzî vr. 20a). 979/1571 tarihinde vefat eden Ümîdî’nin ölümüne Cinânî, “Kat’ eyleyüp recâyı gitdi Ümîdî eyvâ” mısra’ını tarih olarak düşürdü (Kafzâde Fâ’izî vr. 9a). Hasan Çelebi, Ümîdî’nin ölüm tarihini 946/1539-40 olarak gösterse de (Eyduran 2009: 148) Mehmet Nâil Tuman, bunun doğru olmadığını belirtir (Kurnaz, Tatçı 2001: 61).

Ümîdî’nin bilinen tek eseri Dîvân’ıdır. 12 kaside, 279 gazel, 13 kıt’a, 17 müfred, 7 matla’dan meydana gelen bu Dîvân üzerinde iki yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Selvi 2008, Buyruk 2009).

Ümîdî, yazdığı şiirlerde daha çok Bâkî’yi örnek aldı (Eyduran 2009: 149). Şiirlerinde tevriye ve îhâm sanatlarını çok sık kullandı (Eyduran 2009: 148). Ahdî’ye göre Ümîdî, âşıkane gazeller yazmasına ve şiirlerinde birçok parlak manalar bulmada usta olmasına rağmen şairler arasında şöhret bulmadı (Solmaz 2005: 214). Gelibolulu Âlî ise başlangıçta güzel şiirler yazan Ümîdî’nin, Bâkî’nin her şiirine nazire yazarak kendi edasını yitirdiğini; hatta yazdığı bu şiirleri divan hâline getirmesi karşısında herkes tarafından ayıplandığını söyler (İsen 1994: 197).

Akbayar, Nuri (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî).C. 5. İstanbul: KB-Tarih Vakfı Ortak Yay.

Buyruk, İbrahim Etem (2009). Ümîdî Ahmet Dîvânı (İnceleme-Metin-Özel Adlar Dizini). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniv. 

Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkîretü’ş-Şu’arâ. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 01.12.2013].

Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin A. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 01.12.2013].

İpekten, Halûk (vd.) (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Akçağ Yay.

Kafzâde Fâ’izî, Zübdetü’l-Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye nr. 11. vr. 9a-b.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 1. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.) (2001). Nail Tuman Tuhfe-i Nailî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yay.

Riyâzî, Riyâzu’ş-Şu’arâ. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 1275. vr. 19b-20a.

Selvi, Muhammed (2008). Ümîdî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî, Gülşen-i Şu’arâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.

Şemseddin Sâmî (1314). Kâmûsu’l-Âlâm. C. 5. İstanbul: Mihran Matbaası.

GAZEL

Gözüm yaşın hayâl-i ruhları kana boyandurmış

Bahâr-ı hüsni cûy-ı eşki başından bulandurmış

Bugün mestâne sâkî leblerüñ yâdına meclisde

Surâhîden yine bir âl ile câmı tolandurmış

Göñül vasf eyleyüp âb-ı zülâl-i tîg-i cânânı

Ten-i sad-pârede her yaranuñ agzın sulandurmış

Metâ’-ı vaslınuñ biñ cân ile olup harîdârı

Gice dil nakdini pervâne şem’-i bezme yandurmış

Ümîdî bî-vefâdur didügin ol şûh işitmiş dün

Bugün gelmiş vefâlar eyleyüp anı utandurmış

(Selvi, Muhammed (2008). Ümîdî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi. 110.)