Madde Detay

Hasîb mahlasını kullanan Mehmed Efendi, Dîvân'ındaki bilgiye göre 1124/1712-13'te doğdu. Kethüda-zâde Çorumlu Mustafa Bey’in ailesinden olan şairimizin doğum yerinin Hayrabolu olması muhtemeldir. Hasîb'le ilgili bilgiler, kaynaklardaki birkaç cümle ile sınırlıdır. Buna göre Hasîb, Hasan Sezâî’nin halifelerindendir ve İstanbul Kanlıca’daki Atâ Efendi Tekkesi'ne intisap etmiştir (Çınarcı 2007: 43-44; Kılıç: 29-31). Dîvân'ındaki bilgiye göre, Atâ’ullah Efendi’nin kızıyla evlenen Hasîb’in iki oğlu vardır. Yaşarken düşürdüğü, “Rıhletinin tarihidir şübhesiz / Mâte mine’l-ʿışk Mehemmed Hasîb” şeklindeki tarihe göre, 1204 yılında Hayrabolu'da öldü. Tarihin yanına yazılan notta, şüphe kelimesindeki he harfinin değeri olan 5’in düşürülmesiyle şairin vefat tarihi 1199’un elde edileceği belirtilmiştir. Mezarı Hayrabolu’da Çorumî Mustafa Paşa Cami (Hayrabolu Merkez Cami) avlusundadır ve mezar taşında ölümü için düşürdüğü bu beyit de yer almaktadır.

Eserleri şunlardır:

1. Dîvân: Dîvân’ın Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi M. Özak nr. 232/I; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Emanet nr. 1617’de kayıtlı bilinen iki nüshası vardır. TSMK nüshası talik hatla yazılmıştır ve 34 yapraktan oluşur. Müstensihi Ahmed Hulûsî et-Tarsûsî’dir. Bu nüshada 142 gazel, 23 kıt’a, 5 mesnevi ve 12 müfred vardır. AÜ DTCF Kütüphanesinde bulunan ve yine talik hatla yazılmış olan nüsha 36 yapraktır. Bu nüshada 138 gazel, 23 kıt’a, 5 mesnevi ve 12 müfred vardır. Dîvân’da; benzetme, mecaz ve hayal unsurları bakımında zaman zaman öne çıkan gazel ve beyitler bulunmaktadır. Nazım şekillerinden daha çok gazeli kullanmıştır. Çevresindeki pek çok hadiseye de tarih düşürmüştür.

2. Silsilenâme-i Gülşenî: Gülşenî silsilesinin manzum şekilde anlatıldığı ve aruzun “fâilâtün/ fâilâtün/ fâilâtün/ fâilün” vezniyle kaleme alınan bu eserin müstakil nüshasına ulaşılamamıştır. Hüseyin Vassâf Hasîb’den bahsederken 83 beyit olarak bu esere yer vermiştir (Vassâf 2011: 229-235). Yine Ahmed Müsellem Efendi, Şerh-i Kasîde-i Şümu’-ı Lâmi’ fî Beyân-ı Etvâr-ı Sâbi’ adlı eserinin sonuna Silsile-nâme-yi Gülşenî li-Hasîb Beğefendi ‘An Hulefâ-yı Sezâyî Efendi Kuddise Sırrıhumâ adıyla bu eseri eklemiştir. Ahmet Müsellem’e göre eser 88 beyitten oluşur (Ahmed Müsellem Efendi 1314: 75-83).

Akkuş, Mehmet (hzl.) (2011). Osmanzâde Hüseyin Vassaf, Sefîne-i Evliyâ. C. III. İstanbul: Kitabevi Yay.

Ârif Hikmet. Tezkire-i Şuarâ. Millet Kütüphanesi AE. Nr. 789. 

Ahmed Müsellem Efendi (1314). Şerh-i Kasîde-i Şümu-ı Lâmi’ fî Beyân-ı Etvâr-ı Sâbi’. 

Ârif Hikmet. Tezkire-i Şuarâ. Millet Kütüphanesi. AE. Nr. 789.

Çınarcı, M. Nuri (hzl.)(2007). Şeyhülislâm Ârif Hikmet Beyin Tezkiretü’ş-Şu’ârâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.

Güngör, Zülfikar (2005). “Osmanlı Döneminde Çorumlu Divan Şairleri". Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi IV (7-8): 59-76.

Kılıç, Filiz (hzl.). Tezkîre-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10742,metinsbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 12.02. 2014]. 

Tanman, M. Baha (1993). “Atâ Efendi Tekkesi”. İslâm Ansiklopedisi. C.IV. İstanbul: TDV Yay. 36.

Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl.) (1972) Bursalı Mehmed Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri. C.1. İstanbul: Meral Yay. 

Yıldırım, Fatih (2009). Mehmet Nâil Tuman ve Tuhfe-i Nâilî’si (İnceleme-Metin-İndeks Sayfa 101–200). Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.

 Gazel

 Hatâ etme gönül sevdâ-yı zülf-i müşk-bârdan geç

İdüp tûl-i emel olma perîşân bu hevâdan geç

 Çeküp desti sebûveş sâkiyâ bezm-i taʿallukdan

Müdâm ayaguna gelsün nasîbin iddiʿâdan geç

 Tabîbe itme şerh-i şerha muhtâc-ı ʿilâc olma

Yüri şâfî cevâb al derdi dermân bil devâdan geç

 Cebînün ferş idüp dergâh-ı Hakka künc-i ‘uzletde

Tenün nakş-ı hasîr it bî-riyâ ol bûriyâdan geç

 Hasîbâ Hazret-i Sâlim Efendi şiʿrini görse

Kusûruñ afv ile tekmîl eder gayra recâdan geç

(Hasîb. Dîvân. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Emanet. Nr. 1617. vr. 4a. )