Madde Detay

Bosna’da doğmuş olmasına rağmen Antep’e büyük hiz­metleri oldu Sultan II. Mustafa dönemi şairlerindendir. Babası Şeyh Hacı Beşir, dedesi Şeyh Muhiddin ve büyük dedesi Veliyyüddin namı ile tanınan bir âlimdir. Bosnalı şair Alaed­din Sabit Efendi‘nin akrabalarındandır (Arslan 1994: 152). Uşşakîzâdelerden Kazasker Seyyit Abdullah Efendi'nin kızıyla evlendi. Oğlu Seyyit Mustafa Şakir ve torunu Abdullah bin Mustafa’dır. İlk tahsilini memleketinde tamamladıktan sonra 1091/1651 yılında İstan­bul‘a gelerek Şabanzâde Mehmed Efendi‘den mülazım ol­du. 1106/1693 yılında İvaz Efendi Medresesi'ne müderris oldu 11 06/1694’de Şah Kulu Medresesi‘ne ve 1107/1695 yılında Molla Gürânı Medresesi’ne geçti. 1695’de Minkarî Medresesi’nde göreve başladı, 1697 yılında Süleymâniye Medresesi'ne görevlendirildi. Bu medrese­de görevde iken 1109/1697’de Selanik Mevleviyeti verildi, orada 14 ay kaldıktan sonra kendisine 1111/1699 Şabanında Edirne payesi verildi. Bir sene sonra azledildi, akabinde 1115/1703 Rebiülahirinde Biga kazası arpalık verildi; aynı sene Şev­valinde Cisr-i Ergene kazası eklendi, 1116/1704 Recebin­de Mekke kazası verilmesi üzerine oraya gitmek istemedi; fakat işlemler süratlendirildi; ama İstanbul’a gelemeyerek kendini Rodos’ta buldu (Erdem, 1985: 222). Rodos arpalık olarak verildi ve orada mecburi tutulması emredildi. Bir süre dolaştıktan sonra Kayseri Mevleviyetine gönderildi, akabinde 1121 /1709’da Ayıntap kazasına naklolundu. Mahir Efendi, II. Mustafa’ya takdim ettiği kaside ve medhiye­lerle göze girerek kısa zamanda yükseldi. Antep’e en bü­yük hizmetini Sacur Suyu’nu getirtmekle yaptı. Nabî’nin,

Diyâr-ı Ayntâbı cûy-ı Sâcûr eyledi ihyâ (1122/1710)

tarih mısraından da anlaşıldığı gibi Mâhir Efen­di, Sacur Suyu'na yeni bir mecra kazandırarak Antep’e getirdi. Sa­cur ile buna yakın Battal Höyük Pınarı'ndan çıkan suyu bir­leştirerek şehrin kastel, camii, havuz ve kuyularına taksim et­tirdi (Dağlıoğlu, 1939:72). Mâhir Efendi, 1122/1710’de, Beliğ’e göre ise (Abdülkadiroğlu, 1999:373) 1121/1709-­1710 yılında Antep’te 63 yaşında iken vefat etti ve Mevle­vîhâne’ye gömüldü (Arslan 1994:152). Mecelletü’n-Nisâb’da 1122 senesi Şaban ayının 12 günü doğuştan beri mübtela olduğu nikriz hastalığından vefat ettiği yazılıdır (Mecelletü'n-Nisâb (ty): 382).

Mah­lası Mâhir'dir. Mahir Efendi’nin Divan’nın dört nüshası, İstanbul’da Süleymâniye Kütüp­hanesinde (Lala İsmail Efendi, 482) ve İstanbul Üniversite Kütüphanesi’nde (T.744, T.759/1 ve T.4666/1) bulunmaktadır. Mahir Efendi’nin mürettep divanında 31 kaside, 253 gazel, 14 tarih, 17 kıta, 5 rubai, 2 muhammes, 21 müseddes, 2 tahmis, 1 muaşşer, 1 terkib-i bend, 1 matla, 3 beyit, 5 mesnevi bulunmaktadır. Divanın içinde teşekkürname adlı bir eseri daha vardır. Müseddes nazım şekliyle Sultan II. Mustafa’nın cülusunun anlatıldığı manzume 30 bentten meydana gelmektedir (Kayhan 1999: 7).

Mâhir’den bahseden kaynaklar ondan övgüyle söz etmektedirler. Râmiz Adâb-ı Zürefâ’sında “Mürettep ve mükemmel divanı ve zarif gazelleri vardır” dedikten sonra şiirlerinden örnekler sunar (Erdem 1985: 222). Şeyhî Mehmed, Vakâyiü’l-Fuzâlâsı’nda “Şiir ve inşâya kâdirdür. Mecmuâ-i fevâîd ü nevâir hoş-tab pâk-nejâd nîk-nefes ü derviş-nihâd idi.” der (Özcan 1989:322).

Abdülkadiroğlu Abdülkerim (hzl) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyl-i Zübdeti'l-Eşâr. Ankara: AKM Yay.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî. (1). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 76.

Arslan, Mehmet (hzl.) (1994). Mecma-ı Şuara ve Tezkire-i Üdeba: Mehmet Siraceddin. Sivas: Dilek Matbaacılık.

Dağlıoğlu, Hikmet Turhan (1939). Gaziantep Meşâhiri. Gaziantep: Cumhuriyet Halk Partisi Basımevi.

Erdem, Sadık (hzl) (1985). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ'sı. Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (hzl) (2005). Tezkiretü'ş-Şuara-Salim Efendi. Ankara: AKM Yay.

Kayhan, Hasibe (1999). Mahir Abdullah (Hayatı, Eseri, Edebi Kişiliği ve Divanı'nın Tenkidli Metni). Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Müstakimzade Süleyman Sadeddin. Mecelletü'n-Nisâb fi'n-Nisbi ve'l-Künâ ve'l-Elkâb. (Tıpkı Basım). Ankara: KB Kütüphaneler Genel Müdürlüğü. 382.

Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi, Vekayiü'l-Fudalâ. I (Tıpkıbasım ). İstanbul: Çağrı Yay.

Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları.

Gazel

Ümîd itmede vaslun dilde sabr u tende cân kalmaz

Senün gönlün olınca lutf-ı sultânum cihân kalmaz

Sihâmın dûr atanlar ucb bu nahvetle gelür bir gün

Bu menzil böyledir levh-i mezârunda nişân kalmaz

Beyzârun gerçi vâfir istikâmet lâzım ey hˇâce

Bu bâzâr-ı fenâda yanuna sûd u ziyân kalmaz

Serây-ı dil-küşâ vü kasr-ı âlî pâydâr olmaz

Eser bâd-ı fenâ bir gün zemîn ü âsumân kalmaz

Sakın kasr-ı zücâc-ı kalb-i ârifden sen ey Mâhir

Süleymân dahi olsan hakk-ı mûr-ı nâ-tüvân kalmaz

 Gazel

Bendeni yâd eyleyüp ol zâr n’işler dir misün

Ol derûn-ı âşık-ı gam-hˇâr n’işler dir misün

Böyle lâyık mı ferâmûş eylemek üftâdeni

Zikr idüp bir gün kadîmî yâr n’işler dir misün

Seyr-i gül-zâr eyleyüp agyâr-ı nâ-hem-vâr ol

Künc-i uzletde o mihnet-kâr n’işler dir misün

Şerbet-i vaslunla sîr-âb olmada bîgâneler

Hiç bu dil-haste vü bîmâr yâr n’işler dir misün

İşret-i şâhâne eylersin sa‘âdet-hânede

Yâd ilinde Mâhir-i nâ-çâr n’işler dir misün

(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 79.)