Madde Detay

Trabzon valisi Hazînedar-zâde Osmân Paşa'nın Kavas­başısı Mustafâ Ağa'nın oğlu olup 1831 yılında Trabzon'da doğdu. İbtidaî tahsilini tamamladıktan sonra 1849'da kitabet mesleğine girdi. Gemi hocalığı ile kalyon kâtipliği görevlerinde bulundu. 1852'de devlet tarafından ve İngiltere hükümeti tarafından gümüş madalyalar verildi. Sakız'a gitti. Oradan kitabet ve hesap görevleriyle terfian Midilli'ye gönderildi. Kalyon kâtipliği rütbesiyle ter­sanede fabrikalar kâtibi oldu. Binbaşı rütbesiyle Fırka-i Zabtiye azalığına, daha sonra da Hüdavendigâr, Hicaz, Pürzerin vilâyetleri alaybeyliğine atandı. 1877’de İstanbul’da Meclis-i Fırka azalığında, daha sonra Van, Bitlis, Erzurum, Diyarbakır, Kosova, Halep, Selânik, Manastır ve Ankara vilâyetleri alaybeyliğinde ve kumandanlığında bulundu. Mîr-i Mîrân rütbesini kazandı.

Dîvân’ı Ankara Millî Kütüphane 06 Mil Yz FB 333 numaradadır. İçinde 17 kaside, 11 muhammes, 1 müseddes, 6 tahmis, 159 gazel, 125 tarih, 1 müstezad, 1 gazel şerhi, 1 şarkı, 1 lugaz, 35 kıta, 144 müfred vardır. Bu nüsha Âgâh Osmân Paşa tarafından tashih edilmiştir.

Şiirleri tasavvufi ve hikemîdir (Yüksel 1993: 255). Diyarbekir Zabıta Alay Beyi Trabzonlu Osmân Âgâh Bey Efendi ile Trabzonlu şair Hilmî'nin kaleme aldığı müşterek manzume kaside nazım şekli iledir. Hüsnü Paşa’nın valiliği zamanında kaleme alınan bu kaside, Türk edebiyatında müşterek olarak yazılan tek kaside örneğidir (Aksoyak 2001: 328).

Aksoyak, İ. Hakkı (1999). "Müşterek Şiir Söyleme Geleneği". Türklük Bilimi Araştırmaları. (8): 239-254.

Aksoyak, İ. Hakkı (2001). “Ordulu Tıflî Divanında Müşterek Gazeller”. Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu. Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü. 305-328.

Albayrak, Hüseyin (2010). Trabzonlu Divan Edebiyatı Şairleri. Trabzon: Trabzon Belediyesi Kültür Yay.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333-42). Os­manlı Müellifleri. C. II. İstanbul. 71.

Emîn Hilmî (1293). Dîvân-ı Hilmî-i Trabzonî. İstanbul. 328.

İmamoğlu A. Hilmî (2002). “Trabzonlu Şair Emin Hilmî Efendi”. Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu. Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü. 290.

İmamoğlu, Ahmet H. (2002). "Trabzonlu Şair Mehmet Hilmi Efendi”. Trabzon ve Çevresi Uluslar Arası Tarih. Dil. Edebiyat Sempozyumu. Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü.  281-90.

İmamoğlu, Ahmet Hilmi (2009). Şair-i Mahir Trabzoni Emin Hilmi Efendi: Hayatı. Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanı. Trabzon: Serander.

İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergâh Yay. 48.

İsmail Safa (1308). Huzmâ Safa. İstanbul. 23-24.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 65, 180.

Özgül, M. Kayahan (2000). Arayışlar Devri Türk Şiiri Antolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Sungur, Necati (1992). "Trabzonlu Divan Şairleri”. Yedi İklim. 4(31): 20-2.

Yüksel, Murat (1993). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri. I Osmanlı Dönemi. Trabzon: Yunus Dergisi Yay.

Yüksel, Murat (1993). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri II. Trabzon: Yunus Dergisi Yay.

Yüksel, Murat (1993). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri. III Cumhuriyet Dönemi. Trabzon: Yunus Dergisi Yay.

Trabzonlu Emîn Hilmî ile Müşterek Kasidesi

Hâlâ Zabtiye Müşiriyet-i Celîlesine Zâbıta-pervâz-ı İkbâl Olan Vezîr-i Sâhib-i Hüsn-i Tedbîr Devletlü Hüsnü Paşa Hazretlerinin Hudavendigâr Vilâyet-i Celîlesi Valîligi Hengâmda Ser-âmedân-ı Bülegâ-yı Zamâneden Olup Hâlâ Diyarbekir Zabıta Alay Beyi Bulunan Trabzonî İzzetli Osmân Âgâh Bey Efendi ile İştirâken Bi't-tanzim Takdîm Olunan Kasîdedir.

A Ey âsaf-ı devrân u saf-ârâ-yı vilâyet

H Vey dâver-i Dârâ-fer-i âlây-ı vilâyet

 

H Re'yin nesak-fezâ-yı ekâlîm-i makâsıd

A Fikrinde girihgîr kazâyâ-yı vilâyet

 

A Hükmün tutuk-ârâ-yı nihân-hâne-i hikmet

H Mekşûf sana kufl-ı hafâyâ-yı vilâyet

 

H Kilkin reşehât-âver-i inbîk-i maârif

A Tâbında beyân nâme-i eczâ-yı vilâyet

 

A Buldu kad-i iclâlin ile kadr dü-bâlâ

H Oldun sebeb-i fahr-ı serâpâ-yı vilâyet

 

H Zâtındır o hûrşîd-i cihân-tâb-ı kerâmet

A Yâ bedr-i furûg-efgen-i sahrâ-yı vilâyet

 

A Hüsn-i nazarın mâye-i iksîr-i safâdır

H Hâk-i kademin cevher-i kîmyâ-yı vilâyet

 

H Dîbâce-i elfâz-ı kerem nüsha-i tab'ın

A Fihrist-i dilin nâkıl-ı manâ-yı vilâyet

 

A Dürr-i sühanın zîb-dih-i silk-i kavânîn

H Emrin heme-câ râbıta-bahşâ-yı vilâyet

 

H Aklındır o Behzâd-ı Nigâr-hâne-i temkîn

A Ya saykal-ı mir'ât-ı mücellâ-yı vilâyet

 

A Kisb-i şeref etmekdedir ol ülke-i Bursa

H Zâtın olalı vâlî-i vâlâ-yı vilâyet

 

H Vâ-beste imiş nâhun-ı tedbîrüne zîrâ

A Hall olmada vaktinde muammâ-yı vilâyet

 

A Bir nüsha-ı mazbûta-ı emniyyete döndü

H Şîrâzelenip cild-i mutarrâ-yı vilâyet

 

H Endîşe-i fikrinle girip gâr-ı hafâya

A İz gösteremez fitne-i ber-pây-ı vilâyet

 

A Söndürdün ocagını bütün ehl-i şekânın

H Kül öksüzüne döndü eşirrâ-yı vilâyet

 

H Dest-i keremin etmese îkâdına imdâd

A Yanmaz ebeden şem-i şeb-ârâ-yı vilâyet

 

A Kuhsâr-ı vakârında cihân dâne-i hardal

H O dâneye bir cüz olamaz cây-ı vilâyet

 

H Ey âsaf-ı bü'l-fazl-ı zamân ilmine nisbet

A Bir nokta gibi nüsha-ı kübrâ-yı vilâyet

 

A İsmin gibi hulkun da idâren de güzeldir

H Zâtın ise en ahsen-i paşa-yı vilâyet

 

H Mümkün değil evsâfını hakkıyla hikâye

A Tut kim olalım nâtıka-pîrâ-yı vilâyet

 

A Artık sözü ikmâl edelim vakt-i duâdır

H Tâ ki olalım kâfiye-cûyâ-yı vilâyet

 

H Mâ-dâm ola ser-nâme-i devrânda nâmı

A Zîbâyiş-i dîbâce-i esmâ-yı vilâyet

 

A Zâtı ola ârâyiş-i gerdûne-i ikbâl

H Devr eyleye tâ çerh-i muallâ-yı vilâyet

 

H Tanzîm ederek bendesi Hilmî ile Âgâh

A Bu nazmımızı eyledik isrâ-yı vilâyet

(Emîn Hilmî (1293). Dîvân-ı Hilmî-i Trabzonî. İstanbul. 22.)