Madde Detay
Abdülhamit Niyazi Çıkıntaş
Niyâzî, Diyarbekirli Niyazi
(d. 1856 / ö. 11 Ocak 1934)
Siyasetçi, Şair, Yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Diyarbakır’da doğdu. Eserlerinde “Diyarbekirli Niyazi” ve “Niyâzî” mahlaslarını kullandı. Soyadını Diyarbakır Ağuludere Köşkü semtindeki “Çıkıntaş” adlı kayalıktan aldı. Medine kadılığı ve çeşitli kadı vekilliklerinde bulunmuş, Diyarbakır eşrafından Mehmed Feyzi Efendi’nin oğludur. Öğrenimini Diyarbakır’daki medreselerde tamamladıktan sonra, Kurt İsmail Hakkı Paşa’nın valiliği döneminde nâfia (bayındırlık işleri) kaleminde kâtip olarak çalıştı. Muhafazakârlığı ve İkinci Abdülhamid’e hayranlığıyla tanınan Çıkıntaş, azmi ve girişkenliğiyle kısa sürede Diyarbakır Belediye Reisliği’ne kadar yükseldi. Belediye reisliği ve diğer resmî görevlerdeki hizmetlerinden dolayı çok sayıda nişan ve terfi aldı. İkinci Meşrutiyet’in ardından 31 Mart Vak’ası’nın Diyarbakır’daki yansımalarına önayak olduğu ve “şeriat isteyenler”in mazbatasını imzaladığı gerekçeleriyle Divan-ı Harbe teslim edilmek için İstanbul’a gönderilirken İzmir’den bir Fransız vapuruyla Mısır’a kaçtı. Gıyabında, on yıl kalebendlik cezası verildi. Hürriyet ve İhtilaf Fırkası Diyarbakır şubesinin kurucusudur. 11 Ocak 1934’te vefat etti.
Çevresince şiir üstadı olarak kabul edilen Çıkıntaş, klasik şiir geleneğine, Arapça ve Farsça’ya hâkim bir şair ve nâsirdir. 1890'da “Diyarbekirli Niyazi” imzasıyla İstanbul’da bastırdığı Âmid-i Sevdâ (Kara Âmid), Cüz’-i Evvel: Tahzîr adlı manzum-mensur karışık 47 sayfalık eser, akıcı dil ve üslubuyla öne çıkar. Eserdeki kıt’a ve beyitlerden, edebiyatı çok etkili ahlakî ve didaktik bir araç olarak kullandığı anlaşılmaktadır. Bu açıdan, hicvettiği Tanzimat Dönemi şairi Ziya Paşa’nın hikemî üslubundan izler taşıdığı söylenebilir. Şiirlerinde genellikle “Niyazi” mahlasını kullanan şairin henüz ulaşılamamış bir Dîvânçe’si ve yarım kalmış bir Hâtırât’ı da vardır.
Kaynakça
Beysanoğlu, Şevket (2003). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi. Diyarbakır: Diyarbakır B.B. Yay.
Beysanoğlu, Şevket (1997). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. Ankara: San Matbaası.
Işık, İhsan (2013). Diyarbakır Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Elvan Yay.
Işık, İhsan (2006). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi, C. 3. Ankara: Elvan Yay.
Şanlı, Bilal (2013). Osmanlı Dönemi Diyarbakırlı Divân Şairleri. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KARADENİZYayın Tarihi: 28.03.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Yayın Tarihi: 28.03.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Âmid-i Sevdâ (Cüz'-i Evvel: Tahzîr) | - / İstanbul | 1890 | Diğer |
Hâtırât | - / - | - | Hatıra |
Dîvânçe | ? / ? | ? | Şiir |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | TÂ'İB, Muhammed Tâhir | d. 1790 - ö. 1858 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | AZİZ, Aziz Güçlü | d. 1951 - ö. 2017 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ŞEYHÎ, Şeyhî Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1819-20 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | DERVİŞ ALİ | d. 1856/1860? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | VEHHAÇ, Alpsarılı-zâde, Hocazâde Osman | d. 1855-1856? - ö. 1911 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ÂSIM, Küçük Filibeli-zâde | d. 1856 - ö. 1904 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Cəfər Cabbarlı | d. 22 Mart 1899 - ö. 31 Aralık 1934 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Mirze Ali Möcüz Şebisterî | d. 29 Mart 1873 - ö. 25 Eylül 1934 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | DESTURÎ, Keskin Küçükahmetoğulları | d. 1854 - ö. 1934 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Duran Aydın | d. 13 Nisan 1960 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | İlkan San | d. 22 Kasım 1941 - ö. 20 Ekim 2008 | Meslek | Görüntüle |
12 | Tanseli Polikar | d. 9 Ocak 1948 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Mehmed Fahri Paşa | d. 1860 - ö. 1932 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Necmeddin Veysi Akhasanoğlu | d. 1897 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Emin Bülent | d. 13 Mart 1886 - ö. 29 Kasım 1942 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | SÂMÎ/NİYAZÎ, Abdurrahman Sami Efendi | d. 06.03.1879 - ö. 31.07.1934 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Mehmet Niyazi Özdemir | d. 8 Nisan 1942 - ö. 11 Mayıs 2018 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | M. Niyazi Akıncıoğlu | d. 1919 - ö. 1 Şubat 1979 | Madde Adı | Görüntüle |