Madde Detay

1876 yılı Mart ayında İstanbul Üsküdar’da doğmuştur. Asıl adı Mehmet Kâzım olup, Nami takma adıdır. Babası askeri eczacı Sıtkı Bey, annesi Fatma Zehra Hanım’dır. Babası okuyan eğitimli bir kişidir, annesi ise geleneklerine bağlı bir ev hanımıdır.

Tahsil hayatına Üsküdar Valide Camii yanındaki mahalle mektebinde başlamış, Edirne Rüştiyesinde bir dönem okuduktan sonra Selanik Askerî Rüştiyesi ile Manastır Askerî İdadisine devam etmiştir. Yunan Harbinin çıkmasından dolayı, Harbiye’nin son sınıf öğrencileri asteğmen rütbesiyle göreve başlatılmış ve1897’de Kâzım Nami de mezun edilmiştir. Babasının tayini sebebiyle eğitim hayatını farklı yerlerde sürdürmüştür.

1898-1902 yılları arasında Tiran ve Berat Rüştiyelerinde öğretmenlik görevi yapmıştır. Ardından 1903’te Selanik’te 3. Ordu Müşirliği yaveri olarak görevlendirilmiştir. Bu görevde iken, Selanik Askerî İdadisi ile Hamidiye Sanayi Mektebinde fizik ve coğrafya dersleri vermiştir. 1910 yılında askerlikten ayrılıp Selanik Vilayeti Maarif Müfettişi olmuştur. Selanik İdadisinde, Sanayi Mektebinde, Askerî Rüştiyede öğretmenlik görevlerinde bulunmuştur. Selanik'teki bir Fransız lisesinde Türkçe öğretmenliği yapmıştır. Selanik Maarif Müfettişliği görevinden sonra Edirne, İstanbul, Çatalca ve İzmit Maarif Müfettişliği; İzmit Maarif Müdürlüğü, Maarif Vekâleti Orta Tedrisat Müdürlüğü, Talim ve Terbiye Kurulu Üyeliği ile Mercan Sultanisi, Dârülmuallimât-ı Âliye ve Vefa Sultanisinde Tarih öğretmenliği gibi birçok farklı kademede görev yapan Duru, 1935 yılında Manisa milletvekili olarak TBMM’ye girmiş ve milletvekilliğinden emekli olmuştur (Dinçer, 2007: 29-52; Alp, 2005: 125-150).

Duru, hem Osmanlı dönemi hem de Cumhuriyet dönemi Türkiye’sine tanıklık etmiş bir aydındır. Batı eğitim sistemini tanıyan ve ziyaret ettiği ülkelerin pedagoji uygulamalarıyla özellikle ilgilenen Duru, eğitim sistemindeki önemli yenilik ve gelişmelere öncülük etmiştir. Bunlardan biri, Türk eğitim tarihinde ilk anaokulunun İzmit’te açılmasıdır. Ayrıca, anaokullarında görev alacak öğretmenler için de Fransızcadan Çocuk Bahçesi adlı bir kılavuz kitabı tercüme etmiştir. Talim ve Terbiye Kurulunda, Türk Dil Kurumunda, Dil Kurultaylarında ve Maarif Şûralarında da görev almıştır.

Kâzım Nami Duru, gazete ve dergilerde çoğunluğu eğitimle ilgili çeşitli yazılar yazmış, kırka yakın da kitap kaleme almıştır (Özbay, 2004). Askerlik ve öğretmenlik yıllarında birçok farklı dergi ve gazetede yazarlık yapmıştır. 1906'da örgütlenmeye başlayan Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’nin kurucularındandır. İttihat ve Terakki tarafından çıkarılan Rumeli Gazetesinde 1909 yılında bir süre başyazarlık yapmıştır. 1911'de de Feridun Vecdi takma adıyla Hak ve Tasvir-i Efkâr gazetelerinde yazılar yayınlamıştır. Mütareke döneminde İstanbul’da Türk Dünyası adlı bir gazete, 1920'de Ankara’ya geçtikten sonra da Anadolu’da Terbiye Mecmuası adlı bir aylık eğitim dergisi çıkarmıştır. Bunlara ek olarak Hâkimiyet-i Milliye, Doğu, Demokrat İzmir, Son Posta, Çınar Altı, Tarih Dünyası gibi çeşitli gazete ve dergilerde yazıları yayınlanmıştır.

Duru, Türkçenin söz varlığı ve telaffuz açısından son derece zengin bir dil olduğunu savunmaktadır. Selanik maarif müfettişi olduğu dönemlerde Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin ve Ali Canip’in öncülük ettiği Yeni Lisan hareketine katkıda bulunur ve Genç Kalemler dergisinin toplantılarına katılır. Duru, Cumhuriyet döneminde de Türkçenin öğretimi ve zenginleştirilmesi için çalışır. Dil kurultaylarının hepsinde bulunmuş ve Türk Dil Kurumu üyeliği de yapmıştır.Türkçenin öğretimine yönelik kitap ve makaleleri yayınlanmıştır:

Kâzım Nami Türk Gramerine Yardımcı Kitap (1933) adlı eserinde, Türkçenin kurallarının öğrencilere en iyi biçimde öğretilmesini hedeflemiştir. Yazar eserinde, büyük ünlü uyumu, küçük ünlü uyumu konularını “Türkçe Kelimelerde Ahenk” adı altında ele almıştır. Kitabın ilk sayfasında Türkçe kelimelerde bir ahengin olması gerektiğini ahenge uymayan kelimelerin ise yabancı olduğu örnekleriyle gösterilmiştir. Eserde, konu anlatımlarının altına “Tatbik” başlığı altında alıştırmalar konulmuştur. Manzum ve mensur örnek metinlerin bugün hâlâ önemini ve değerini koruyan şair ve yazarlardan alındığı görülmektedir. Alıntı yapılan şair ve yazarlar arasında Yahya Kemal, Hamdullah Suphi, Yakup Kadri, Faruk Nafiz, Reşat Nuri, Falih Rıfkı, Ömer Seyfettin, Cenap Şahabettin, Necip Fazıl, Ahmet Rasim, Orhan Seyfi ve Kemalettin Kamu gibi birçok önemli şahsiyet bulunmaktadır. Tatbik metinlerinin genellikle basit cümlelerden oluştuğu ve çocukların kolayca anlayabilecekleri seviyede olduğu görülmektedir. Eserde, okuma – anlama çalışmalarıyla birlikte kök, ek, teklik, çokluk, eş anlam, karşıt anlam, türetme gibi çalışmalara önem verilmiştir (Dinçer, 2007: 29-52).

Türkçeyi Nasıl Öğretmeli? (1927) adlı eserinde ise, Türkçe ilkokuma-yazma öğretiminin ilkelerini ve yöntemini ortaya koymayı amaçlamıştır. Yazar, ilkokuma ve yazmayı Selim Sâbit Efendi’nin Elifbâ-i Osmânî'sinden öğrendiğini belirtmiş, ancak eserinde Avrupa’daki eğitim-öğretim usullerini örnek aldığını ve ilkokuma yazmanın yeni yöntemlerle yapılması gerektiğini savunmuştur . Esere göre, okuma ve yazma ayrı şeylerdir, ayrı ayrı yapılmalıdır. Eserde, okuma-yazma işine yazıyla başlamanın makul olduğu ifade edilmektedir. Kâzım Nami’ye göre, kelime ve cümleye varmak için heceden, harften başlamak uygun değildir. Yazar kitabında birçok usulden (Montessori vb.) bahseder, kullandığı usul ise Doktor Decroly’e aittir. Batıda uygulanan birçok yöntemi eserinde değerlendiren Kâzım Nami, ancak yeni usullerden bazılarının o dönemde kullanılan alfabeden dolayı uygulanmasının zor ve mümkün olmadığını da açıklamıştır (Özbay, 2004). Eserin ikinci bölümünde Arapça ve Farsçadan alınmış kelimelerden örnekler verilmiştir. Duru, yabancı pedagogların eğitim görüşlerine hâkimiyetini eserinde ortaya koymuş, Türkçenin öğretiminde hangi usullerin daha etkili olacağını göstermeye çalışmıştır. Bahsettiği usuller, bugün de hâlâ geçerliliğini korumaktadır.

Kâzım Nami’nin bir diğer önemli eseri, Türkçe Oku, Türkçe Yaz (1925)'dır. Eserde cümle yöntemiyle okuma yazma öğretimi esas alınmaktadır. Okuma yazma öğretimi için seçilmiş örnek cümleler; emir kipinde, şimdiki zaman, geniş zaman ve geçmiş zamandadır. Cümleler basittir. Dil bilgisi öğretimi açısından eserde sezdirme yönteminin uygulandığı da görülmektedir. Çocuklara renkler, büyüklük küçüklük, zıtlık gibi kavramlar öğretilirken resimlerden yararlanılması somuttan soyuta ilkesinden, doğada en çok karşılan hayvanların metinlerde ve resimlerde kullanılması bilinenden bilinmeyene ilkesinden hareket edildiğini göstermektedir. Türkçenin öğretiminde günümüzde de önemsenen birçok ilkenin dikkate alındığı bu eserde, ilkokuma-yazma öğretimi için yeni yöntem örneklerle uygulanmaya çalışılmıştır. Bu eser yazıldıktan sonra, Talim ve Terbiye Kurulunun onayı ile okullarda da kullanılmıştır (Dinçer, 2007).

Kâzım Nami Duru, Türkçeye ve Türk millî eğitimine, hem eserleriyle hem de memuriyetleriyle katkıda bulunmuş, bu yönde çaba harcamış önemli bir şahsiyettir. Türkçenin zengin ve gelişmiş bir dil olduğunu, bu nedenle öğretimine önem verilmesi gerektiğini savunmuştur. Bu bilinçle Türkçenin öğretimindeki niteliği artırmak için yeni usulleri araştırmış ve paylaşmıştır.