Madde Detay

Asıl ismi Elif Bilgin'dir. Yabancı dillerdeki basımlarda adını "Elif Shafak" şeklinde yazdırmaktadır. Öğretim görevlisi/sosyal psikolog Nuri Bilgin ile diplomat Şafak Atayman’ın kızı olarak Fransa’nın Strasbourg şehrinde doğdu. İlkokulu Ankara'da Kubilay İlkokulu'nda (1982), ortaokulu Madrid'deki Runnymede College'de (1986), liseyi Ankara Atatürk Anadolu Lisesi'nde (1989) okudu. Çocukluk yıllarında annesi ve babası boşandı, bu boşanma sonrasında babası ile bir daha görüşmedi. Annesinin görevi nedeniyle çocukluğunu ve gençliğini Ankara, Madrid, Amman, Köln, İstanbul, Boston, Michigan, Arizona gibi değişik şehirlerde geçirdi, eğitimine bulunduğu şehirlerde devam etmek zorunda kaldı. Farklı kültürlerde ve ülkelerde aile ortamından uzak geçen çocukluk ve gençlik hayatı, daha sonra kaleme alacağı eserleri derinden etkiledi. Yurtdışından döndükten sonra ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü’nü bitirdi (1994). Bir dönem Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak çalışan Elif Şafak, burada "Osmanlı Tarihi", "Türkiye ve Kültürel Kimlikler", "Kadın ve Yazmak" konulu dersler verdi. Yüksek lisansını ODTÜ Kadın Çalışmaları ve Cinsiyet ana bilim dalında Bektaşi ve Mevlevi Düşüncesi Kapsamında İslam’da Kadın Kurgusunun Parçalanması adlı tezi ile (1996), doktora eğitimini ise ODTÜ Siyaset Bilimi Bölümü’nde Türk Modernleşmesi ve Erkeklik Söylemleri adlı tezi ile tamamladı (2004). Yüksek lisans tezi Sosyal Bilimler Derneği’nce ödüllendirildi. Zaman ve Habertürk gazetelerinde köşe yazarlığı yaptı. 2003-2004 yıllarında Michigan Üniversitesi’nde misafir öğretim görevlisi olarak çeşitli dersler verdi. 2005 yılında Referans gazetesi genel yayın yönetmeni Eyüp Can ile evlendi, bu evlilikten Şehrazat Zelda ve Emir Zahir isimli iki çocuğu dünyaya geldi. Hâlen Amerika’da Arizona Üniversitesi’nde çalışan Elif Şafak, edebî eserlerinin yanı sıra Türkiye, Amerika ve Avrupa’da çeşitli gazete ve dergilerde yazılarını yayımlamayı sürdürmektedir.

Günlük yazarak yazı hayatına başlayan Elif Şafak'ın edebiyat dünyasına adım atışı Kem Gözlere Anadolu (1994) adlı hikâye kitabıyla olur. Yazar, 96 sayfalık bu küçük hacimli kitaptaki hikâyelerinde mitoloji, masal ve tarih eşliğinde Anadolu hayatını ele alır. Kem Gözlere Anadolu, Şafak'ın edebiyat hayatında bir milat olmasına rağmen, "ham" olduğu düşüncesiyle yazar tarafından yeniden yayımlanmaz. Elif Şafak'ın Mevlana Ödülü'ne değer görülen ilk romanı Pinhan (1997), tarih ile fantezinin birleştiği, mistik dokusu ile dikkat çeken bir eserdir. Osmanlı döneminde derviş olmak için yollara düşen çift cinsiyetli Pinhan'ın başından geçenlerin anlatıldığı roman, tarihî dokusu ve dili nedeniyle kimi eleştirmenlerce "masal" olarak nitelendirilir (Türkeş, 1998:17-18).1999 yılında yayımlanan Şehrin Aynaları, tarihî bir romandır. "Sırlar", "Yollar" ve "Aynalar" adlı üç ana bölümden oluşan romanda 17. yüzyılda sonradan Hristiyan olmuş Miguel Pereira adlı Musevi bir gencin başından geçen olaylar "değerler çatışması" ana teması ekseninde işlenir.

Yazarın üçüncü romanı Mahrem (2000), çok katmanlı postmodern yapısı ile ön plana çıkan bir eserdir. Kurgu ve kurguyu oluşturan unsurlardaki çoğul yapısı ile Mahrem, çağdaş Türk edebiyatında özgün postmodern romanlardan biri olarak dikkat çeker (Tonga, 2013:651). Üç ana bölümden ve bu bölümleri oluşturan alt bölümlerden meydana gelen Mahrem'de dünyanın seyirlik bir yer olduğu ve görmek eyleminin insan hayatında ne derece önemli bir rol oynadığı vurgulanır. Roman boyunca ismi verilmeyen ve "Şişko" olarak anılan roman kahramanının 1999 yılında bir minibüs yolculuğunda zihninden geçenlerin aktarılmasıyla başlayan Mahrem, romanın çoğulcu yapısına bağlı olarak Sibirya, Fransa gibi değişik coğrafyalardan ve 17. ve 19. yüzyıl gibi farklı tarihi dönemlerden seçilen değişik kahramanların hikâyeleri ile zenginleştirilir. Klasik roman anlayışından farklı bir mekân ve zaman kurgusu ile okura sunulan roman, 2000 yılı Türkiye Yazarlar Birliği roman ödülünü kazanmıştır.

Yazar, 2002'de yayımlanan Bit Palas romanında, Bonbon Palas (romanın ilerleyen kısımlarında Bit Palas olarak anılır) adlı bir apartmanda farklı amaçlarla bir arada yaşayan şahısların hayatlarına odaklanır. 1960'larda mezarlıklar üzerine yükselen bir semtte inşa edilen Bonbon Palas, Memduh Şevket Esendal'ın Ayaşlı ve Kiracıları romanında işlenen apartmana benzemektedir. Bonbon Palas apartmanının hikâyesi, Rusya'dan kaçarak İstanbul'a yerleşen bir karı kocanın hikâyesi etrafında şekillenir. Romanda apartman, içinde yaşayan şahıslardaki farklılıklar ve her katındaki ayrı mimari yapısı ile âdeta dünyanın farklılıklarını gözler önüne seren bir semboldür. Şafak, çok katmanlı bir yapı ile kaleme alınan Bit Palas'ta 1960'ların Türkiyesi'nden farklı insan manzaraları sunar.

The Saint of Incipient Insanities adıyla ilkin İngilizce olarak yayımlanan, daha sonra Türkçeye çevrilen Araf (2004), "yabancılaşma" ve "kimlik bunalımı" temalarına yoğunlaşan bir romandır. Araf, merkezde doktora yapmak üzere ABD'nin Boston şehrine giden Ömer Özsipahioğlu olmak üzere farklı din, çevre ve kültürel kimliklere sahip, farklı mizaçlardaki kişilerin okumak için geldikleri bu ülkede yaşadıklarını, kimlik bunalımlarını ve yabancılaşmalarını işler. Araf, daha düz anlatımı ve az katmanlı yapısı ile yazarın daha önce kaleme aldığı üç romandan farklılık gösterir.

2003 yılında Suçlu Öyküler adlı ortak kitapta Mahrem'den alınan bir bölümle yer alan Elif Şafak, 2004 yılında tasarımını Bülent Erkmen'in yaptığı projeye dâhil olarak Murathan Mungan, Faruk Ulay, Celil Oker ve Pınar Kür'le birlikte Beşpeşe adlı romanın bir bölümünü yazar. Yazar, 2005 yılında kadınlık, kimlik, kültürel bölünme, dil ve edebiyat konularında yazdığı yazılarından bir seçkiyi Med-Cezir adı altında kitaplaştırır. Elif Şafak, altıncı romanı Baba ve Piç'i 2006'da yayımlar. İlkin İngilizce kaleme alınan ve dünyanın önde gelen yayınevlerinden Viking-Penguin tarafından The Bastard of Istanbul adıyla basılan Baba ve Piç, ele aldığı konu ile tartışmaları da beraberinde getiren bir roman olur. Romanda, Müslüman-Türk "Kazancı" ailesiyle Ermeni asıllı "Çakmakçıyan"ların 90 yıla yayılan hikâyeleri San Francisco-İstanbul hattında iç içe geçmiş şekilde anlatılır. Hande Öğütçü, romanı; "çok çağrışımlı, müstehzi metaforlarla temellendirilmiş, acımasız ironilerle çağrışımsallaştırılmış, farklı okumalara açılan bir roman Baba ve Piç; hafızaya, unutulanlara, hatırlananlara, gizlere, suskunluğa, sırlara dair bir kuşak romanı; Türkiye'deki milliyetçi ve cinsiyetçi ideolojiye neşter savuran sivri dilli bir anlatı..." cümleleriyle değerlendirir. Roman hakkında "Türklüğü aşağıladığı" gerekçesi ile TCK 301. maddesinden dava açılır, yeterli delil bulunamadığından yazar beraat eder (Yalçın, 2010:941-942).

Elif Şafak'ın yedinci romanı Siyah Süt (2007) otobiyografik özelliği ile ön plana çıkan bir eserdir. Yazar, Siyah Süt'te anne olduğu sene doğum sonrası yaşadığı bunalımla birlikte aynı anda hem anne hem de yazar olmanın güzelliklerini ele alır. Sadeliği ve yalınkatlığı ile dikkat çeken bu romanın ardından yazar, kendisini oldukça geniş bir okur kesimine ulaştıran Aşk'ı 2009 yılında yayımlar. Aşk, iki çerçeve hikâyenin "aşk" ekseninde birleştiği bir romandır. Eserde günümüzde Boston'da yaşayan Ella Rubinstein adlı bir ev hanımının yalnızlığı ve aşkı arayışıyla 13. yüzyılda Mevlana ve Şems arasındaki tasavvufî aşk bir arada ilerler. Toprak, su, ateş, hava ve rüzgâr adlı beş ana bölümden oluşan romanda aşk, Şems'in sözlerinden hareketle 40 kuralla özetlenmeye çalışılır. Aşk'ta "roman kahramanlarının birçoğu içsel huzuru arayan kişilerdir. Romanda da esas olarak kişinin gönülden istediği şeylerin gerçekleştirilebileceği vurgulanmaktadır. Özellikle de Allah'a ulaşmayı 'Mevla'yı ancak arayanlar bulabilir.' (s.73) şeklinde bir arayışla açıklayan Elif Şafak, romanda birçok kişiyi bu düşüncenin etrafında birleştirerek bu uğurda onları bir yolculuğa davet eder." (Yeter, 2013: 141).

Yazar, 2009 yılında daha önce yayımladığı kitaplarından yaptığı bir seçkiyi Kâğıt Helva ve 2010 yılında bazı gazete yazılarını Firarperest adı altında yayımladı. Şafak'ın dokuzuncu romanı İskender (2011), önce İngilizce kaleme alınan, daha sonra dilimize çevrilen bir diğer eseridir. İskender, bir töre cinayetinden hareketle (Demir, 2012:849-857) göçmenlik, kadının toplum içindeki konumu, doğu-batı çatışması, tasavvuf gibi farklı izlekler üzerine yoğunlaşan sade ve akıcı bir dille yazılmış bir romandır.

2012 yılında kadınlık, yolculuk, edebiyat ve güncel konular üzerine yazdıklarından bir seçkiyi Şemspare adı altında yayımlayan Şafak'ın onuncu romanı Ustam ve Ben 2013 yılında neşredilir. İlkin İngilizce yazılan daha sonra Omca A. Korugan tarafından Türkçeye çevrilen Ustam ve Ben, Mimar Sinan'ın hayatına ve eserlerine odaklanan tarihî bir romandır. Romanda, Osmanlı sultanına hediye edilmek üzere Hindistan'dan gelen beyaz fil Çota ile onun eğiticisi Cihan'ın başından geçenler merkeze konularak aşk, kıskançlık, mimari gibi temalar etrafında 16. yüzyıl Osmanlı döneminin panoraması çizilmeye çalışılır. Ustam ve Ben, bazı eleştirmenlerce yazarın en başarısız eseri kabul edilmektedir (Çakmak, 2014).

Yazar, 2016 yılında "kitap sevgisi" temasına yoğunlaşan, isminden memnun olmayan küçük bir kızın kütüphanede bulduğu sihirli bir küreyle heyecanlı bir maceraya dâhil oluşunu anlatan Sakız Sardunya adlı bir çocuk kitabı yayımlar. Elif Şafak 2016'da yayımlanan son romanı Havva'nın Üç Kızı'nda, Peri, Mona ve Şirin adlarındaki üç kadının 1980-2016 yılları arasındaki hayat hikâyelerinden hareketle "ataerkil toplum, kadın, inanç, inançsızlık" gibi konuları daha çok feminist bir bakış açısıyla ve sade bir üslupla ele alıp işler.