Madde Detay

Nazik Erik, Yaşar Hanım ve Ali Bey’in üç çocuğunun en büyüğü olarak 1919’da Isparta’da doğdu. 1925'te kardeşi Mehlika ve 1932’de de Pakize dünyaya geldi. Çocukluğu çetin şartlarda fakat elde olanın kadrini kıymetini bilerek geçti. İki yaşına girerken kendisini Millî Mücadele’nin içinde buldu. Babası, İsmet Paşa’nın Garp Cephesi Otomobil Kumandanı oldu. Nazik Erik de ailesi ile beraber bu ortama tanıklık etti.

Yaşı küçük olduğu hâlde öğretmen olan bir yakınlarının yardımıyla, sonradan Zafer Mektebi adını alan Isparta Zafer-i İnas'ta ilköğrenimine başladı (Ersal 2002: 13). İki yaşından itibaren yaşadıklarını idrak eden ve hatırlayan Erik o günleri “fikir hayatımızın temelini atan, okumayı yazmayı öğreten, o öpülesi ellere hürmetimiz var!” (1997: 43) diyerek anar. 1925-1930 yılları arasında ilkokul eğitimini tamamlar. Ardından üç yıl sürecek ortaokul yılları başlar. Bu sıralarda öğretmen olmayı zihnine ve gönlüne koyar. Öğretmen olmak için gidilecek yol bellidir. Önce liseye gidilecek ardından da üniversite bitirilecektir. Ancak 1933 yılında küçük bir kasaba olan Isparta’da lise yoktur. Kendisi sultaniye gidemeyen Ali Bey, kızlarının okuması için her türlü desteği veren bir babadır. Üç kızına da yüksek tahsil imkânı sağlamıştır. Ailenin ilk çocuğu, ilk umudu Nazik Erik Antalya’da parasız yatılı sınavını kazanarak, Antalya Lisesi’ne başlar. Lisede okurken bir süre hastalanmış ve okulu bir yıl uzatarak dört yılda, 1937’de tamamlayarak öğretmen olabilmek için üniversite hayalinin peşine düşmüştür. Yüksek Muallim Mektebi sınavına girer ve kazanır. Antalya’dan sonra yeni gurbet yeri İstanbul olur. O artık İstanbul Üniversitesi Yüksek Muallim Mektebi Türkoloji Bölümü'nde yatılı öğrencidir. Edebiyat Fakültesi’nde Mehmet Fuat Köprülü, Reşit Rahmeti Arat, Mustafa Şekip Tunç, Şemsettin Günaltay, Sadrettin Celal gibi hocalardan dersler alır. İstanbul Üniversitesi Türkoloji Bölümü'nde o zamanlar iki ayrı dal vardır. Öğrenciler okurken kendilerine bu dallardan birini seçerler. Bu dallar, edebiyat ve dildir. Nazik Erik dil bölümünü seçer. Henüz birinci sınıftayken seminer dersinde Isparta ağzından örnekler verir. Hançeresi ve hafızası güçlü olan Nazik Erik dil bölümünden Reşit Rahmeti Arat’ın dikkatini çeker. Böylece üç yıl boyunca haftada iki gün Reşit Rahmeti Arat ile çalışmaya başlar (İkiz 2013: 8). Hocası Arat üniversitede kalmasını ve halkiyat alanında uzmanlaşmasını ister. Bir asistanlık sınavı açılır fakat ciğerlerinden rahatsız olan Erik bu sınava giremediği gibi mezuniyeti de bir yıl sarkar. “Anadolu Ağızları: Isparta” başlıklı tezi ile 1941’de mezun olur. Hocasının İstanbul’da kalması ve ilim ortamından kopmaması yolundaki telkinlerine rağmen öğretmenliğe müracaat etmek zorunda kalır.

İlk görev yeri Antakya Kız Lisesi’dir. 1942-1948 yılları arasında burada idealist, pozitivist eğitim almış bir öğretmen olarak görev yapar. Daha sonra 1948-1952 yılları arasında İskenderun Ortaokulu’nda görev alır. İskenderun’da iken uzun ömürlü olmayan ilk ve tek evliliğini gerçekleştirir. 1952-1957 yılları arasında Manisa Lisesi’nde Türkçe ve kompozisyon öğretmeni olarak görev yapar. Daha sonra on yıl kadar Ankara İlk Öğretmen Okulu’nda öğretmenlik yapar. Ankara’da görev yaptığı sırada İlahiyat Fakültesi’ne kaydolur ve dini bilgisini ilerletmeye başlar. Yine Ankara’da görev yaptığı süre içinde Millî Eğitim Bakanlığı tarafından Fransa’ya çocuk edebiyatını araştırmak üzere görevli olarak gider. Bir yıla yakın süre burada toplumu, aile yapısını, eğitim sistemlerini ve edebiyatlarını inceler. Ankara’dan sonraki istikameti artık Kayseri’dir.

Kayseri’de Yüksek İslam Enstitüsü’nde görev yapar. Ardından 1970-1973 yılları arasında Samsun Eğitim Enstitüsü’nde çalışır. Samsun’dan sonraki görev yeri memleketi Isparta olur. 1973-1978 arasında Isparta Eğitim Enstitüsü’nde Türk Dili ve Edebiyatı derslerine girer. Bir yıl kadar Suluova Lisesi’nde çalışır. 1979 yılında yeniden Isparta’ya döner ve 1982 yılında resmî olarak öğretmenlikten emekli olur. Emekli olması öğretmenlikten uzaklaşmasına neden olmaz. 1991 yılında Süleyman Demirel Üniversitesi’nde Türkçe okutmanı olarak çalışmaya başlar. Elli yıllık meslek hayatından sonra üniversiteye intisap eden Nazik Erik, 1999 yılına kadar görevine devam eder.

2012 yılında 93 yaşında iken oldukça uzun süren tedavi sürecinin ardından ebediyete intikal etmiştir. Isparta Gülcü Mezarlığı’na defnedilmiştir (İkiz 2013: 4-12).

Nazik Erik’in eserlerine bir bütün olarak bakıldığında onun yazarlığı bir görev ve ödev olarak seçtiği görülür. Türk milletinin geçmişten getirdiği ve millî şahsiyetini oluşturduğu ne kadar haslet ve değer varsa tamamının şahidi olmaya ve hepsini gelecek nesillere aktarmaya azmetmiştir. Benim Ispartam, Dünden Yarına, Ulu Çınarın Gölgesinde adlı eserleri daha başlıklarından itibaren bu şuur ve iradeyi yansıtırlar. Hatıralar onun için geçmişe özlem kaynağı olmanın ötesinde yarının Türkiye’sini kuracak olan maya gibidir. O yüzden eserlerinde ilmî araştırmalara konu olacak ölçüde folklorik ve etnografik malzeme vardır. Masallar, efsaneler, deyişler, ninniler, maniler, türküler yanında halk tıbbı, halk hikmeti ve hatta halk meteorolojisi denilebilecek pek çok kültürel unsuru aktarma gayretindedir.

Nazik Erik beşer ile insan arasında büyük bir fark görür. Ona göre insan olabilmek için kim olduğumuz ve nereden gelip nereye gittiğimiz hem dünyevi planda hem de metafizik düzlemde cevaplandırılmalıdır. Varlıklar Neden Niçin Nasıl Var Oldular adlı eseri, felsefi ve tasavvufi bağlamda bu soruları ele almaktadır. Görüldüğü gibi onun temel meselesi insandır. Kamil manada, insanın bir şahsiyet olarak ortaya çıkması, özel bir ilgi ve eğitimi zorunlu kılar. İnsanın kendini gerçekleştirmesi; kendini bilmesi ve inşa etmesi ile mümkündür. İnsan diğer canlılardan düşüncesi, iradesi, seçimleri ve idealleri ile ayrılır. Düşünebilmek için yetkin bir dile sahip olmak gerekir. Bu yüzden anadil eğitimi ve öğretimi (1991) onun en temel uğraşı ve meselesi olmuştur. Ülkesine, kültürüne ve medeniyetine hizmet edebilmek için memleket evlatlarının kendi ayakları üzerinde durabilmelerini temine çalışmıştır. Her fırsatta zengin bir dille derin bir tefekkür kabiliyeti geliştirmeye yönelmiş ve çevresine de örnek olmuştur. Kalemi ve nefesini Müslüman Türk’ün haslet ve meziyetlerini anlamak ve anlatmak için vakfetmiştir. Maddi ve manevi kalkınmanın eğitim yoluyla mümkün olduğuna inanmış fakat “şamar oğlanı”na benzettiği eğitim sistemini ıslah edebilmek için Bu Öğretim, Bu Eğitim, Bu Problemler başlıklı eserlerini kaleme almıştır. Etrafında gördüğü veya bizzat öğretmen olarak şahit olduğu dejenerasyon karşısında yılmadan iyi, güzel ve doğru adına maddi ve manevi varlığını seferber etmiştir. Bırakmış olduğu eserler dikkatle incelendiğinde, yeni bir medeniyet hamlesi yapabilmek için nasıl bir yol ve yöntem izlemek gerektiğini tespit etmeye çalıştığı görülür. Yetiştirdiği öğrenciler ve eserleri üzerinden; kültür, sanat, bilim ve eğitim alanlarında, sınırlı da olsa, etkisinin devam ettiğini söylemek mümkündür.