Madde Detay

Asıl adı Fethî Müdüt olan şair 1895'te Kosova Prizren'in Aşağı Tabakhane mahallesinde doğmuştur. Asıl adının yanı sıra Ahmet ismini de kendisine uygun bulduğu için kullanmayı tercih etmiştir. Hacı Hâfız Fethî Efendi olarak da tanınır. Kosova’da Melâmî yoluna mensup mutasavvıf şairin babasının adı Recep, annesinin adı ise Zümrüt'tür. İlk eğitimini Dragoman İbtidaî Mektebinde tamamlamış ve 11 yaşında hâfız olmuştur. Daha sonra Gazi Mehmet Paşa Medresesini bitirerek müderris olarak çalışmaya başlamıştır. Fethî, 1915-1918 yılları arasında Sûzî Çelebi Camisi’nde müezzin ve 1918-1930 yılları arasında ise, Budak Hoca Camisi’nde imam olarak görev yapmıştır. Bu yıllarda Melâmî yolunu benimseyen Hacı Hâfız Ahmed Fethî Efendi, Hacı Ömer Lütfî’nin müridi olmuş ve şeyhinin ölümüne kadar onun hizmetinden ayrılmamıştır. Fethî, tasavvufî eğitimini şeyhi Hacı Ömer Lütfî’nin yanında tamamlamıştır. Şiirlerini, Lütfî’nin şiir yeteneğinden etkisi altında kaleme almıştır.

1929 yılında Hacı Ömer Lütfî’nin ölümünden büyük üzüntü duyan Hacı Hâfız Fethî, İpek şehrine yerleşmiştir. İpek’te camide imamlık ve muallimlik yapmış, daha sonra ise hacca gitmiştir. Hac ibadetini tamamladıktan sonra, Mekke’ye yerleşerek, iki yıl burada kalmıştır. 1935 yılında Prizren’e dönen Fethî, Emin Paşa Camisi'nde 1960 yılına kadar imamlık yapmıştır. Şair, 1978 yılında Prizren'de vefat etmiştir (Vırmiça 2008: 121-130).

Hacı Hâfız Fethî’nin bilinen tek eseri Dîvân’ıdır. Dîvân-ı Hacı Hâfız Ahmed Fethî adını taşıyan bu eser, Fethî’nin ölümünün ardından onun öğrencisi olan ve kendisinden sonra Prizren’deki Melâmî tekkesinde vekillik görevini üstlenen Hacı Adnan Nurko’nun muhafazasındadır. Adnan Nurko'nun 2014 yılında ölümüyle birlikte eser, aynı tekkede vekillik yapan ve Kosovalı Türk bir araştırmacı olan Raif Vırmiça'nın eline geçmiştir (Kuzay Demir 2015: 74). Raif Vırmiça, eser hakkındaki incelemelerini “Hacı Hafız Ahmed Fethî Divanı Hayatı-Şahsiyeti” adıyla kitaplaştırarak 2019 yılında yayımlamıştır (Vırmiça 2019). 

Hacı Hâfız Fethî’nin eseri, klasik dîvân tertibine uygundur. Nesir biçimindeki eser dua ve mukaddime ile başlar. Bu kısımda hadislere de yer veren Fethî, eserini Muhammed Nûrü’l-Arabî’ye takdim etmiştir. Esere Besmele'yle başlayan Fethî; iki münacat, dört naat, dört halife ve bazı Allah dostlarına övgü ve evliyaların vasıfları ve dört halifeye övgü gibi methiyelerle eserini devam ettirir. Eserde çok sayıda ilahi ve gazel türünde şiir vardır. Ayrıca eserin iç kısmında da naat türünde şiirler bulunur. Fethî’nin Dîvân’ının sonunda, eseri 10 Şubat 1970’te tamamladığını bildirdiği altmış yedi beyit, bir bentten oluşan ve kendisinin “Hazâ Münâcât-ı Bekâ‛zı ül Hâcât” adını verdiği uzun soluklu bir şiiri yer alır. Fethî, dil ve üslup bakımından mutasavvıf şairlere has bir üsluba sahiptir. Arapça ve Farsça kelimeleri sıklıkla kullanmakla birlikte, şiirlerinde anlaşılır bir dil kullanmıştıır. Sanatkârane bir üsluptan ziyade, dinî tasavvufî halk şairlerine özgü bir üslupla şiirlerini kaleme almıştır. Tasavvufî terminolojiye hâkim olan Fethî, şiirlerinde ayetlere ve hadislere de sıklıkla yer vermiştiir. Bunu yaparken dinî bilgisinin derinliğini de sergilemiş; Arapça ayetleri ve hadisleri şiirde ölçü ve ahenge uyumlu bir şekilde kullanarak kabiliyetini göstermiştir (Kuzay Demir 2015: 76).

Fethî şiirlerini hem aruz ölçüyle hem de hece ölçüsüyle yazmıştır. Şair, genellikle aruzun hece ölçüsüne yakın kalıplarını tercih etmiştir. Şiirlerinde imale ve zihaf gibi aruz kusurları bulunmasına rağmen, aruz veznini kullanma bakımından Fethî’nin yeterli bir donanıma sahip olduğunu söylemek mümkündür. Kafiye şeması bakımından şair, aruzlu şiirlerinde dîvân şiirinin nazım şekli gazel tipi kafiye şemasını kullanırken, hece ölçüsüyle kurulu şiirlerinde koşma tipi kafiye şemasını kullanır. Şiirlerinde ahenge ve iç kafiyeye önem verir. Fethî, ahengi sağlamak için özellikle rediften yararlanır. Kullandığı redifler, aynı zamanda şiirin içeriğine katkı sağlar (Kuzay Demir 2015: 77).

Şiirlerinde Allah aşkı, Allah’a ulaşma ve vuslat isteği, vahdet-i vücud anlayışı ve tarikat yolunda iyi bir derviş olma gibi konuları işleyen Hacı Hâfız Fethî; Hz. Muhammed, dört halife ve Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’e de şiirlerinin genelinde yer verir. Allah’a duyduğu aşkı ve sevgiyi dile getiren şair, Allah yolunda çalışarak sonunda vahdete ulaşmayı diler. Fethî için vuslat bir dermandır. Vahdet yolunda olmadığı her an onun için bir azaptır. Hacı Hâfız Fethî, ayrıca şiirlerinde Muhammed Nûrü’l-Arabî ve şeyhi Hacı Ömer Lütfî’ye duyduğu saygı ve sevgiyi dile getirmiştir. Şeyhi Hacı Ömer Lütfî’nin ölümüne büyük üzüntü duyan Fethî, mersiye türünde yazdığı bir şiirinde şeyhine olan sevgisini dile getirmiş, onun üstün vasıflarına övgüler sunmuş ve ölümü için tarih düşürmüştür. Yine bir başka şiirinde bu ölümden duyduğu büyük üzüntüyü dile getiren Fethî, Hacı Ömer Lütfî için “Sevmiştim anı ben ziyâde öz pederimden” diyerek şeyhine olan yakınlığını ifade etmiştir (Kuzay Demir 2015: 78-79).

Hacı Hâfız Fethî, Kosova’da yetişmiş ve tasavvufî faaliyetlerini bu topraklarda sürdürmüş müstakil bir sahada etkili olan mutasavvıf şairlerdendir. Günümüzde Kosova’da Hacı Hâfız Fethî’nin çok sayıda eseri tekkelerde, özellikle de Prizren Melâmȋ tekkesinde icra edilir.