Madde Detay

Bolulu, kadı Emîrşâh’ın oğlu; şair Ganî-zâde Nâdîrî’nin babası; Abdülcebbar Celilî’nin kardeşidir. Bolu’nun Gerede ilçesinde dünyaya geldi. Şeyhülislam Çivi-zâde Şeyh Mehmed Efendi’ye mülazım oldu. Ondan ve devrin diğer ulemasından dersler aldıktan sonra başlangıçta yirmi akçe ile Ferhâdiye ve ardından yirmi beş akçe ile Emîr Sultan Medreseleri’ne müderris oldu. Daha sonra sırasıyla otuz akçe ile Çendik Medresesi, kırk akçe ile Hançeriye Medresesi’ne müderris olup 976 saferinde /1568 temmuzunda, Kutb-ı Acem’den boşalan İstanbul’daki Mustafa Paşa Medresesi’ne atandı. Aynı yılın recep / aralık ayında Bostan-zâde Mehmed Efendi yerine İstemîhân Medresesi’ne, 978 cumadilahiresinde / 1570 ekiminde, Bahâeddin-zâde yerine Sahn Medresesi’ne geldi. 981 muharreminin 16. günü / 1573 mayısının 18. Günü, Kâtip Mahmûd yerine Ayasofya müderrisi olup 28. günü / 30. günü İvaz Efendi yerine Süleymâniye Medreseleri’nin birine tayin olundu. 983 recebinde / 1575 ekiminde, Bostan-zâde yerine Şam kadılığı; 984 şabanında / 1576 ekiminde Sâlih Molla Çelebi yerine, Mısır kadılığına atandı. Bu görevinden 986 zilkadesinde / 1578 aralığında emekli olup yerine Kara Çelebi-zâde Hüsâm Efendi getirildi. Kadılığı esnasında hac görevini yerine getirdi. 987 zilhiccesinde / 1580 ocağında Sâlih Molla yerine İstanbul kadılığına getirilen Abgülganî Efendi 988 rebiülahirinde / 1580 mayısında, bu görevinden alınıp yerine İvaz Efendi getirildi. 991 rebiülevvelinde / 1583 martında o sıra İstanbul kadısı olan Dikmeci/Dökmeci-zâde yerine ikinci defa İstanbul kadılığına atandı. Bu görevde 40 gün duran Abdülganî Efendi, Zekeriyâ Efendi yerine Anadolu kazaskeri oldu. Aynı yılın zilhiccesinde / aralığında bu görevinden alınıp yerine Bahaeddin Efendi terfi ettirildi. 994 rebiülevvelinde / 1586 şubatında Bostan-zâde Mustafa Efendi yerine ikinci defa Şam kadılığına, 995 ramazanında / 1587 ağustosunda ise Bostan-zâde Mehmed Efendi yerine Mısır kadılığına getirildi. Mısır kadısı iken aynı yılın rebiülevvelinde bu görevden alınarak yerine Rumeli Kazaskeri Bahaeddin-zâde Mehmed Efendi getirildi. Mısır’dan dönerken Bursa’da hastalanan Abdülganî Efendi, burada vefat etti. “Fî cinâni’l-huldi süknâh” ibaresi vefatına tarih düşürülmüştür. Bursa’da Zeynîler Zaviyesi’ne defnedildi (Özcan 1989: 295).

Abdülgani Efendi, Ganî mahlasıyla şiirler yazmış ve Nakşibendi tarikatının halifesi olmuştur. Haşiye alâ tefsîr-i Beyzavî, Tercüme-i Fezâ’il-i Şâm ve Risâle fî Beyâni Ahvâli Eyyâm adlı eserleri vardır. Son eserini Şam kadı vekili iken yazmış ve padişaha sunmuştur. Kınalı-zâde’ye göre (Eyduran-Sungurhan 2009: 150) Ganî, latif şiirler ve benzersiz güzel inşalar meydana getirmiştir. 

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî. C.6. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. 3.C. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Eyduran-Sungurhan, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü'ş-Şuarâ. http:// ekitap. kulturturizm.gov.tr/dosya/1-215416/h/giris.pdf.[erişim tarihi: 10.07.2014].

Eyduran-Sungurhan, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ. B. Tenkitli Metin. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 10.07.2014].

Fâik Reşâd (1311). Eslâf. İstanbul: Âlem Matbaası.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 

Kayabaşı, Bekir (hzl.)(1996). Kafzade Faizî’nin Zübdetü’l-Eşârı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Nevizâde Atâyi. Şakaik-i Nu’maniye ve Zeyilleri, Hadâiku’l-Hakayık fî Tekmiletü’ş-Şakâyık. İstanbul: Çağrı Yay.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2009). Ahdî ve Gülşen-i Şu’ârâsı (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.

Şemseddin Sâmî (1311). Kâmûsü'l-A’lâm. 4.C. İstanbul: Mihrân Matbaası.

Bir meh-likâya düşdi dil-i zâr u müstemend

Salmış gazâl-ı mihre mu’anber saçı kemend

 Bir gamze ile itdi gönül murgını şikâr

 Şâhîn bakuşlı bir gözi mestâne şeh-levend

 Hâk-i siyâha yüz süre geldüm giyâhvâr

 Lutf eyle çekme dâmenün ey serv-i ser-bülend

 Düşdi asâya şîşe-i hicr içre derd ile

 La’lünden ayru pâreleyüp kendüzini kand

 Hâk ol yolında dem gele şâyed ki ey Ganî

 Bir kez kadem basup idesin nârı behremend

 ***

Habâb-âsâ ne-reft ez-ser hevâ-yı câm-ı Cem bîrûn

Ez-ân ez-bezm-i mey hergiz ne-hâhed zed kadem bîrûn

Te’âlâ’llâh çe kadd-i nâzenîn u dil-pesend est în 

 Meger serv-i revân est âmed ez-bâg-ı İrem bîrûn

 Mîpendârî çü pîrân ber-serem mûy-ı sefîd est în

 Zi-hicr-i nev-cevânî âteş-i dil-zed alem bîrûn

(Eyduran-Sungurhan, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ. B. Tenkitli Metin. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 10.07.2014]. 150.)