Madde Detay

Asıl adı Mehmet olan âşık, Artvin’in Yukarı Maden [Hod] köyünde 1860'ta doğmuştur. Bilizor Mahallesinden Ahmet Bayraktar sülalesine mensup Topal Recep Hoca’nın oğludur (İlgün 2005: 610). Hafız Mehmet ya da Hafız Muhammet olarak da tanınan Hıfzî, Erzurum’un Şenkaya [Örtülü] ilçesiyle ismi özdeşleşmiş olan yerel yönetici, şair, yazar, siyasetçi ve önder kişiliği ile geniş bir çevrede tanınan Hüseyin köycünün de babasıdır (Vural 2012: 297). 1875 yılından itibaren o zamanki adı “Örtülü” olan Şenkaya’da uzun yıllar imamlık yapan Topal Recep Hoca’nın, Hafız Mehmet’ten başka üç oğlu, beş kızı vardır. Oğulları; Molla Bilâl, Molla Osman ve Molla Yakup’tur. Molla Bilâl, Molla Yakup ve Hafız Mehmet (Hıfzî) Örtülü civarından evlenip uzun süre bu bölgede yaşamışlardır (İlgün 2005: 20-21). Hıfzî, önce Yukarı Maden [Hod] köyünde, daha sonra babasının uzun yıllar imamlık yapmış olduğu Örtülü’de yine babasından ders almış, Kuran’ı ezberleyerek hafız olmuştur. Recep Hoca, zaman içinde Hıfzî’nın çok iyi yetiştiğini, çok okuyan ve hatta kendisinden daha bilgili bir din adamı olduğunu anlayınca, Örtülü’deki imamlık görevini ona bırakıp köyüne dönmüştür (İlgün 2005: 21). Hafız Mehmet, Örtülü’de imamlık yaparken köyün ileri gelenlerinden Himmet Ağa’nın kızı Hedise Hanım ile evlenir. Ondan biri erkek, ikisi kız olmak üzere üç çocuğu olur. Geniş bir çevrede tanınan büyük çocuğu Hüseyin (Hüseyin Köycü), 1895'te Örtülü’de dünyaya gelir. Büyük kızı Emine [Bozkurt] Şenkaya’da, Zinnet [Özkan] ise Oltu’da evlenir. İmamlık görevine başladıktan sonra, ömrünün sonuna kadar hayatını Şenkaya’da sürdüren Hıfzî, 1913'te Örtülü (Şenkaya)’de vefat etmiştir (İlgün 2005: 21, 621).

Mehmet Hıfzı Efendi, dinî bilgisi kadar, devrin yöredeki önemli halk âşıklarından biri olarak da ün yapar. Hıfzî’nın, bâdeli Hak âşığı olduğu, rüyasında bade içip âşıklığa yöneldiği kanaati yaygındır. Rivayete göre, Topal Hoca, Şenkaya’da imamlık yaparken, oğlu Mehmet’i ve kardeşinin kızı Emine’yi de kendi medresesinde okutmaktadır. Hıfzî, medrese eğitimi aldığı bu yıllarda, bir gece gördüğü rüyada bâde içmiş, Emine’ye âşık olmuş, bu ruh hâli içinde medreseyi de ihmal etmeye başlamıştır. Emine’nin de benzer bir ruh hâli içinde olduğu anlaşılınca Hoca duruma çok öfkelenmiş, Emine’yi Hod’a babasının yanına göndermiş ve ailesi Emine’yi burada evlendirmiştir. Bu gelişmeler üzerine Hıfzî; baba evini terk etmiştir (İlgün 2005: 21, 610-623).

Aşk acısıyla, uzun bir zaman Şenkaya’dan ve babasının memleketi Artvin’den de uzak kalan Hıfzî, bir müddet Oltu’da ve Erzurum’da dolaşır. Özellikle âşıkların gelip gittiği kahvehanelerde zaman geçirir. Buralarda dönemin âşıklarıyla karşılaşır. Sümmanî ve Âşık Şenlik’le aynı meclislerde bulunduğu ve hatta karşılaşmalar yaptığı rivayet edilmektedir. Âşıklık sanatında kendini geliştiren Hıfzî, nihayet kırık bir kalple yıllar önce terk ettiği Şenkaya’ya döner ve burada imamlık yapmaya başlar (İlgün 2005: 610-620).

Hıfzı Hoca, medrese tahsil görmesi ve imamlık yapması sebebiyle şiirlerinde dinî konulara geniş yer vermiş, halka eğitici ve öğretici bilgiler aktarmıştır. Bir halk ozanı olarak da Örtülü’ye gelen devrin ünlü âşıkları ile aynı meclislere katılmış, bir kısmıyla karşılaşmalar yapmıştır. Koşma türündeki şiirlerinde aşk, ayrılık, hasret, gurbet, ölüm, sıla özlemi ve dünyanın faniliği gibi hususları dile getirmiştir. Şiirlerinin bir kısmı, Hodlu Halk Ozanları ve Kalem Şueraları (1990), bir kısmı da Toplum Kalkınmasında Örnek Lider Hüseyin Köycü (2005) adlı eserlerde yayımlanmıştır (İlgün 2005: 610).