Madde Detay

Hatice Nazan-Mazhar Şevket İpşiroğlu çiftinin kızı olarak İstanbul’da dünyaya geldi. Anaannesi çevirmen Seniha Bedri Göknil, halası Müfide Ferit Tek, eniştesi Ferit Tek’tir. Ortaöğrenimini Avusturya Lisesi'nde; yükseköğrenimini İstanbul, Freiburg ve Berlin Üniversitelerinde Alman Dili ve Edebiyatı ile Felsefe bölümlerinde tamamladı. 1976 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne öğretim üyesi olarak girdi. 1992 yılında aynı üniversitede Dramaturji ve Tiyatro Eleştirmenliği Anabilim Dalı'nı kurdu. 1998 yılına kadar burada bölüm başkanlığı görevini sürdürmüş olup daha sonra 1998-2009 yılları arasında Almanya'da Duisburg-Essen Üniversitesi'nde Türkçe Öğretmenliği Bölümü'nde öğretim üyesi olarak çalıştı (Ağaoğlu, Saral 2013: 243; Işık 2006: 966; Kolektif 2010: 547; Altınkaynak 2017: 545-546) Halen İstanbul’da ve Köln’de serbest yazar olarak çalışmaktadır. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği ve Türkiye Yazarlar Sendikası üyesidir.

Murat adlı eseriyle 1978’deki Milliyet Sanat film öyküsü yarışmasında ve Gece adlı 1987’deki Milliyet Sanat edebiyat eleştirisinde birincilik ödüllerini kazandı (Işık 2007: 184). Kültür Bakanlığı’nca 1993’te Tiyatroda Devrim adlı kitabıyla Kültür Bakanlığı Tiyatro Araştırma ve İnceleme ödülüne, Tiyatroda Yeni Arayışlar adlı kitabıyla Kültür Bakanlığı Eleştiri ödülüne layık görüldü. 1997’de yurtdışında Nashornspiel adıyla Gergedan Oyunu adlı çocuk kitabıyla Orhan Kemal Öykü yarışması ödülünü kazandı. Almanya’da da Eselsohr dergisi sıra dışı çocuk yazını ödülünü, 2008’de Özgürlük Yolları kitabıyla A. Baştürk İşçi Edebiyatı ödülünü, 2013'te Demokratik İşçi Derneği Onur ödülünü ve 2014’te de Afife Jale Yapı Kredi Özel Tiyatro ödülünü kazandı. Haneye Tecavüz adlı romalı ile 2016'da Duygu Asena Roman Ödülü'nü kazandı(Ağaoğlu, Saral 2013: 243). Son olarak 2018 yılında Tiyatro Eleştirmenleri Birliği'nin onur ödülüne layık görüldü.

Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği bünyesinde Nazan İpşiroğlu, Prof. Dr. Jale Baysal ve Prof. Dr. Şeyda Ozil'le birlikte yaratıcı eğitim ve öğretim alanında ortak kitaplar hazırladı. Bunun yanı sıra yurtdışında yazın, tiyatro, eğitim üzerine çıkan çeşitli inceleme yazılarının ve çeviriler hazırladı. Ayrıca tiyatro oyunları, kısa öyküleri, anı kitapları, gençlik kitapları da bulunmaktadır (Ağaoğlu, Saral 2013: 243). Kitaplarının bazıları Almanca, Sırpça, Rusça ve Hindu dillerine çevrilmiştir.

Edebi şahsiyeti hakkında Eylem Ejder ile yapmış olduğu röportajda önemli bilgiler vermektedir. Tiyatroyu bir alımlama, bir oyun metnini ya da sahnelemeyi anlamanın ilk adımı olarak görmektedir. Tiyatroda Alımlama, Dramaturjiden Sahne Çözümlemesine adlı eserinde somut sahneleme örnekleri ortaya koymuştur (Ejder 2015: 89). Yazara göre eleştiri yazmak ise alımlama sürecinin son noktasıdır. Eleştiriyi anlık izlenimlerimizi anlatma, kutuplaşma yaratma, ego gösterisi yapma ya da bir şeyi karalama olarak görmez. Haldun Taner'in tiyaromuzda çok iyi oyuncular olduğu, fakat iyi yönetmen ve eleştirmen olmadığı görüşüne katıldığını belirtir. Dramaturji ve tiyatro eleştirmenliği bölümünü bu sebeple kurduğunu belirtmektedir (Ejder 2015: 90-91). Eril söylem karşısında kadının gizli gücü olduğunu, günlük yaşamda kadınların bunu içselleştirse bile toplumsal reaksiyonlarda bu gücün ortaya çıktığı görüşündedir. Nitekim bu görüşünü Memleketimden Kadın Manzaraları adlı eserinde ortaya koymaktadır (Ejder 2015: 93). Özgürlük Yolları adlı eserinde Almanya'ya göç eden ailelerin yaşadıkları sorunları anlatır. Lena, Leyla ve Ötekiler adlı eserinde de toplumsal cinsiyet sorununu irdelemektedir (Ejder 2015: 93-94).

Yazara göre, yazdığı eserler insanın kendini geliştirebileceği bir yaşam alanı oluşturma amacıyla arayış içindedir. Bu arayışı yaratıcı yazma atölyesi çalışmaalrıyla sağlamıştır. Yaratıcı yazma atölyesi çalışmalarının kendisini geliştirmede önemli katkılarından bahsetmektedir. Ona göre yaratıcılık öğretilebilir ve geliştirilebilir bir yetidir. Bu düşünceleri, kendisini edebiyat dünyamızda önemli bir yazar olarak değerlendirmemizi haklı kılmaktadır (Erzen 2006: http://zehraipsiroglu.com/tuerkce/basin/soeylesiler [erişim tarihi: 14.10.2018]). Çocuk edebiyatında da önemli bir isim olan İpşiroğlu, yaratıcı yazarlık atölyesi çalışmarını, çocukların zengin hayal dünyalarını geliştirmek için de kullanmıştır. Ayrıca gençlerle nasıl diyalog kurulacağı, kurulan bu diyalogun yeni kuşaklar yetiştirmedeki önemine değinmiştir. Diğer bir yandan edebi eserlerin didaktik bir araç olarak görülmesine karşıdır. Nitekim bu, yazarın okuyucuya kendi siyasi görüşünü dayatma aracına dönüşmektedir. Bu sebeple yazar, bu tutumdan kaçınmak gerektiği görüşündedir (Aydoğdu 2013: https://www.yenihayat.de/2013/09/27/prof-zehra-ipsiroglu-ile-kitabi-uezerine-soeylesi/ [erişim tarihi: 14.10.2018]). Edebiyatımızın önemli dramaturglarından olan İpşiroğlu, 70'li yıllarda Berlin'de bulunmasına ve Berlin Schaubühne’de sergilenen Peter Stein'ın sergilediği oyunları izleyerek bu alanda birikim yapmaya başladığına değinmektedir. Alman dramaturjisinin 1700'lü yıllardan 1900'lü yıllara kadar olan birikiminin kendisini çokça etkilendiğini belirtmek gerekir. Üniversitedeki dramaturji çalışmalarının esin kaynağı olmuştur. Edindiği kültürü ve birikimi Genco Erkal ve ekibinin kurduğu Dostlar Tiyatrosu çalışmalarına da yansıtmıştır. Yazdığı tiyatro eserleriyle de edebiyat hayatımızda önemli bir yere sahip olmuştur (Savaşkan 2015: http://cercisanat.com/dergi/7/zehra-ipsiroglu-ile-soylesi/ [erişim tarihi: 14.10.2018]).