Madde Detay

Asıl adı Hasan olan âşık, şiirlerinde Kader mahlasını kullanmıştır. H.1257/ M.1841 yılında Kayseri’nin Sarız ilçesine bağlı Tekneli köyünde doğmuştur (Özdemir 1998: 13; Çapraz 2008: 205). Afşarların Torun oymağına mensup olup, yaşadığı mıntıkanın tanınmış simalarından biridir. Torun oymağı ağalarından Terkeşlioğulları’ndan Mehmet Ağa’nın oğludur (Çapraz 2008: 205). Rivayete göre kendisi Sarız’ın Tekneli köyüne bir saat mesafedeki Karapınar köyüne iskân edilmiş, fakat akrabalarına darıldığı için sonradan Tekneli köyüne yerleşmiştir (Özdemir 1998: 13). Hasan Ağa, okuma yazma bilmediği hâlde Torun nahiyesi adı verilen on dört köyden ibaret olan mıntıkada on seneden fazla Fahri Müdürlük yapmış, hatta bu esnada rütbe-i rabiaya ulaşmıştır (Çapraz 2008: 205). Dördü resmî nikâhlı olmak üzere dokuz eşi bulunduğu rivayet edilen Hasan Ağa’nın çocuğu olmamıştır (Özdemir 1998: 13). Fahri Bilge defterlerinde “orta boylu, etine dolgun, buğday renkli, kısa sakallı, hoş sohbet, savruk bir zât” olarak tanıtılan Hasan Ağa, 11 Kânûn-ı Evvel 1322/24 Aralık 1906’da Sarız’ın Tekneli köyünde vefat etmiştir (Çapraz 2008: 206). Mezarı bu köydedir (Özdemir 1998: 13).

 Şiirlerinde “Kader” mahlasını kullanan Hasan Ağa’nın şiirlerinin çoğu Fahri Bilge’ye ait defterlerde bulunmaktadır. Defterlerde Hasan Ağa’ya ait on bir adet türkülü-hikâye bulunmaktadır (Çapraz 2008: 205-212). Ahmet Zeki Özdemir’in eserinde ise, kaynak şahıslardan aktarıldığı kadarıyla iki adet türkülü-hikâye bulunmaktadır (Özdemir 1998: 14-16). Bu türkülü-hikâyeler, Fahri Bilge’ye ait defterlerdeki metinlerin çeşitlenmesidir.

 Hasan Ağa’ya ait türkülü-hikâyelerde onun hayatına dair önemli kesitler yer almaktadır. Ona ait türkülü-hikâyeleri, İlhan Başgöz’ün bu tarz metinler için kullandığı tasnife göre “âşığın günlük hayatıyla ilgili çeşitli hâdiseler, meseleler ve güçlüklerle ilgili şiir-vak’alar” ile “kadın, güzel, sevgili ve bunlarla ilgili diğer konulara bağlı şiir-vak’alar” (Başgöz 1949: 97-108) içerisinde değerlendirilebilir. Ayrıca bu metinler göçerevli Türkmenlerin yaşamına dair tüm zenginlikleri de bünyesinde barındırmaktadır.

Eldeki mevcut bilgilere göre Hasan Ağa’nın ‘âşıklık geleneği’nin icaplarından hangilerine sahip olduğunu tam olarak söylemek güçtür. Şiirlerinde Afşarların ağız özelliklerini gösteren kelimelerle karşılaşılır. Ayrıca şiirlerinde geçen “arş-ı Rahmân, ser-encâm-ı hâl, kevn [ü] mekân, dest, dil-ber” gibi kelimeler şehir kültürüne de aşina olduğunu göstermektedir. Türkülü-hikâyelerin hikâye kısımlarında yer alan “Talas’tan avdetinde, Talas’tan köye dönüşünde ve Talas’a gideceği sırada” (Çapraz 2008: 209-211) gibi ifadeler de Hasan Ağa’nın şehirle bağlantılı olduğunu göstermektedir. Şiirlerini 8’li ve 11’li hece ölçüsüyle söylemiştir. Koşma ve semai ise kullandığı nazım şekilleridir. Aşk ve sevgi şiirlerinde ön plandadır.

Başgöz, İlhan (1949). Biyografik Türk Halk Hikâyeleri. Doktora Tezi. Ankara: Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi.

Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay.

Özdemir, A. Zeki (1998). Öyküleriyle Halk Şiirleri. Ankara: Ürün Yay.

Koşma

Sivas ellerinden yuğsek dutunca

Kardeşli gediğin aşın durnalar

Ulaş köyün Mantar Özü’n geçince

Koca Tonus doğru gidin durnalar

 

Tonus’tan kalkınca Konak’ın özü

Geçek ırmağı da çoğ olur bazı

Savuş Boran’ı da Han’ın boğazı

Sultan Beli’ serin yayla durnalar

 

Sultan Beli’nden de Goğdeli dağı

Süzülün Sarız’a çok olur eyi

Gitmen Goğsun’a da Yalak’ın sağı

İğde Beli’n aşın gidin durnalar

 

İğde Beli’nden de Mağara eli

Aşınca Obruk’u Haçın’ın yolu

Kum Bükü Goğsun’ da Kiraz’ın beli

Etrafını seyir edin durnalar

 

Kiraz’dan kalkınca Tabak yakının

Gün Burnu’na da Kırk Su’ya dökünün

Gitmen Elek Sırt’a sağa yekinin

Sıra Elif’te sâkin olun durnalar

 

Sıra Elif’ten de Ağlı Boğaz’ı

Açın cigali de kurun avazı

Görünür Çukurova mekânın yazı

Saçılın göllere konsun durnalar

 

Der Kader’im bitti m’ola nergizi

Tez gelir oranın baharı yazı

Anavarza Kal’ası Cehan’ın gözü

O yeşili cığa katın durnalar

 Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 207-208.

 

Koşma

Kerem et dilber de gidek deyince

Gözlerinden yaş yerine kan gitti

Boynun ağup melûl mahzûn bakınca

Sanasın ki cesedimden can gitti

 

Sir yeşilsin niçin çaldın karayı

Felek bilir yürekteki yarayı

Yaz mektûbu çok uzatma arayı

İkrâr birdir muhabbetin tan yetti

 

Sir yeşilsin niçin böyle gezersin

Gören âşıkların bağrın ezersin

Telli durnam gibi cigal düzersin

Senin eşin bizim elden bir gitti

 

Der Kader’im gönlümü ettin viran

Şu benim işime ne desin gören

Yenile kaçırdım bir ağca ceren

Akşam oldu üstümüzden nûr gitti

 Çapraz, Erhan (2008). Fahri Bilge Defterleri Işığında Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Laçin Yay. 209.