Madde Detay

Şairin asıl adı Abdullah’tır. Şiirlerinde Kudsî mahlasını kullandı. Kudsî Abdullah Efendi olarak tanındı. Alaşehir’de doğdu. (Alaşehir, Osmanlı devleti zamanında Aydın sancağına bağlı iken, 1922 yılında Manisa’nın ilçesi olmuştur.) Şairin doğum yılı ve ailesi hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır (İnce 2005: 580).

Kudsî Abdullah Efendi medrese öğrenimi gördü. Debbağ-zâde Mehmed Efendinin Rumeli kazaskerliğinde Ekim 1687’de mülazım oldu. Mart 1701’de Dil-figâr, Kasım 1705’te Yakup Paşa, Şubat 1707’de Pertev Paşa, Nisan 1708’de Mimar Sinan, Aralık 1710’da Şeyhülislam Ankaravî Mehmed Efendi, Ağustos 1714’te Abdüsselem medreselerine, Nisan 1717’de Efdal-zâde Darülimâresine, aynı yıl Ağustos ayında Sahn-ı Seman’a müderris olarak atandı. Misafir olarak gittiği Edirne’de Ağustos 1130/1718’de öldü ve oraya gömüldü (Özcan 1989: 412).

Kudsî Abdullah Efendinin dört eseri bilinmektedir:

1. Tercüme-i Durûb-ı Emsâl-i Arabiyye: Çeşitli Arapça atasözlerinin Türkçeye çevirisini içeren ve iki nüshası bilinen Tercüme-i Durûb-ı Emsâl-i Arabiyye üzerinde yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Rababa 2013).

2. Tercüme-i Tibrü’l-Mesbûk fimâ Yahtâcûne İleyhi’l-Mülûk: Ebû Abdullah Muhammed b. Mukaffa’a ait olduğu söylenen Tibrü’l-Mesbûk fimâ Yahtâcûne İleyhi’l-Mülûk adlı siyasetname türündeki Arapça eserin Türkçe çevirisidir. Eserin Mısır Milli Ktp. İctimâ Türkî Talât 16, Vatikan (Turco 328), Almanya (Ms.Or. Oct. 2071) ve İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü 0365 numarada kayıtlı olmak üzere dört yazma nüshası bilinmektedir.

3. Tercüme-i el-Berku’l-Yemânî fî Fethi’l-Osmânî: Arap tarihçilerinden eş-Şeyh Kutbeddîn Ahmed el-Mekkî’nin el-Berku’l-Yemânî fî Fethi’l-Osmânî adlı Arapça eserinin Türkçeye çevirisinden meydana gelmiştir. Eserin bilinen tek nüshası Nuruosmaniye Kütüphanesi’nde 4928/2 numarada kayıtlıdır.

4. Divançe: Kaynakların haber verdikleri Divançenin yazma nüshaları hakkında bilgi bulunmamaktadır.

Kudsî Abdullah Efendi çeşitli ilimlerde özellikle Arapça alanında  kendisini yetiştirmiş, şiir ve inşada devrinde dikkat çekmiş biridir.

Bursalı Mehmet Tahir (2000). Osmanlı Müellifleri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.

İnce, Adnan (2006). “Kudsî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 6. Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şuara - Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İstanbul Kütüphaneleri Tarih Coğrafya Yazmaları Kataloğu. (1943). C.1 İstanbul.

 “Kudsî Abdullah”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Dergâh Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 

Müstakîm-zâde Süleymân Sadeddîn (2000). Mecelletü'n-Nisâb. Tıpkıbasım. Ankara: KB Yay.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 4. İstanbul: Çağrı Yay.

Rababa, Rabbaa  (hzl.)(2013). Abdullah Kudsî ve Tercüme-i Durûb-ı Emsâl-i Arabiyye’si.  Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.

Gazel

Tâb-ı zülfünle dili şem‘-i şeb-efrûz idelüm

Çıkarup subha şebi ‘işret-i nev-rûz idelüm

La‘l-gûn cür‘ayı saç sâkî çemenzâr üzere

La‘li fîrûzeye kat bir dem-i fîrûz idelüm

Bize bir câm yeter hisse buna sâgardan

Tâ ki fikr-i gam-ı devletde rûz idelüm

Tâziyâne ki ala şevk ile mutrib eline

Rahş-ı gülgûna hemân biz dahı mehmûz idelüm

Nakş-ı şi‘re çalışup nâmumuzı ey Kudsî

Sözin hâme ile şâ‘ir-i zer-dûz idelüm

(Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 4. İstanbul: Çağrı Yay. 412)