Madde Detay

İzniklidir. Asıl adı Gıyaseddin Mehmed’dir. Şeyh Kutbeddin İznikî’nin torunu, Ak Şemseddin’in ise yeğenidir. Hz. Peygamber neslinden olan Kutbî, “Paşa Çelebi” sanıyla meşhur oldu. Hayâlî Çelebi ve Hâce-zâde’den ilim tahsil ederken tasavvufa da meyletti. İstanbul’da sırasıyla Molla Gürânî, Beypazarı, ve Seyfiyye, Amasya’da Hüsamiyye, Edirne’de Çelebi ile Bursa’da Sultan Medresesi’nde müderrislik yaptı. En son Semaniye Medreselerinden birine müderris olarak atanmışken bu görevi terk ederek Eyüp Medresesi’ni tercih etti. Burada bir müddet görev yaptıktan sonra Amasya Sultan Medresesi’ne tayin edildi ve burada müderrislik yaparken yetmiş akçe ile emekliye ayrıldı. En son Kudüs Medresesi’ne müderris olarak atanmayı talep etti. Ancak bu göreve atanmasına rağmen oraya gidemeden 927/1520-21 tarihinde vefat etti. Bursa’da Molla Çelebi civarında medfundur. Ağakapısı’nda Mehmed Paşa Mescidi’nin banisidir.

Eserleri:

Heves-nâme: İnşasının güzelliği dolayısıyla II. Bayezid’in Amasya valiliği yaptığı sırada nişancılığını yapan Kutbî, Mehmed Mecdî Efendi’ye göre bütün çeşitli konularda birçok risale yazdıysa da bunları mükemmel bir kitap hâline getiremediğini (Özcan 1989: 340) söyler. Sehî Bey ve Bursalı Mehmed Tahir ise Kutbî’nin ünlü İranlı belagatçi Şerafettin Râmî’nin Enîsü’l-Uşşâk isimli kitabına aynı üslupta Heves-nâme isminde Farsça nazire yazdığını belirtirler (İsen 1998: 96, Yavuz ve Özen 1972: 192). Heves-nâme’nin bir nüshası Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Hk 439’da kayıtlıdır.

Kutbî, bölümler hâlinde yazdığı bu eserde kimsenin o zamana kadar kullanmadığı garip teşbihler ve acaip tabirleri bularak kullanmıştır. Şair, ayrıca muhayyel, güzel şiirler ile parlak gazellerin sahibiydi (İsen 1998: 96).

Akbayar, Nuri (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). C. 2. İstanbul: KB-Tarih Vakfı Ortak Yay.

Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri, Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyoğrafileri. Bursa: Asa Kitabevi.

İpekten, Halûk (1996). Divan Edebiyatında Edebî Muhitler. İstanbul: MEB Yay.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi, Heşt-Behişt. Ankara: Akçağ Yay.

Kaf-zâde Fâ’izî. Zübdetü’l-Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye 11. vr. 152a-b.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Mecdî Mehmed Efendi, Hadâ’iku’ş-Şakâ’ik. Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri. C. 1. İstanbul: Çağrı Yay.

Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl) (1972). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Meral Yay.

Ne dil-i haste-i mecrûhuma merhem bulınur

Ne zaman gussaları def’ine hem-dem bulınur

Ne perîşânlıgımı hâtır-ı sevdâ-zedenün

Şefkat ü rahm idüben bir sorar âdem bulunur

Âşinâlıkda sebât üzre ne bir kimse olur

Bu cihân içre karâr üzre hemân gam bulunur

xxx

Çıkdı gözümden hevâ-yı sebze-i bâg-ı İrem

Biteli gülşen yüzinde sûsen-i anber-feşân

xxx

Ruhlarında yüzünün gülleri durmaz açılır

Gülşen-i bâg-ı İremdür ki kış u yaz açılur

(İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi, Heşt-Behişt. Ankara: Akçağ Yay. 96-97.)