Madde Detay

Bursa'da doğdu. İlköğrenimini Taşmektep'te, ortaöğrenimini 20 Ekim 1921'de Çapa Muallim Mektebi'nde tamamladı. İlk görev yeri olan Balıkesir'de 1923'ten 1938'e kadar Mehmet Sami Mektebi Şube Muallimi, Burhaniye Kız Mektebi Baş Muallimi, Edremit Cumhuriyet Mektebi Baş Muallimi, Susurluk Merkez İkinci Mektep Baş Muallimi, Balıkesir Merkez Gazi Yatılı Mektebi Müdür Muavini, Balıkesir Merkez Kayabey Baş Muallimi, Balıkesir Merkez Altı Eylül Mektebi Baş Muallimi ve 1936'da Gazi Terbiye Enstitüsü'nde düzenlenen Türkçe-Edebiyat sınavlarında başarılı olmasının üzerine Balıkesir Lisesi Türkçe öğretmeni olarak çalıştı. Öğretmenliğinin yanında Balıkesir Halkevi'nde Temsil Şubesi Komite Başkanlığı gibi görevler üstlenerek kültürel faaliyetler de yürüttü. İlk evliliği Saadettin Tanaydı, ikinci evliliği ise Balıkesir yıllarında tanıştığı tarih araştırmacısı Kamil Su iledir.

1938'den 1941'e kadar Ankara'da Birinci Ortaokulu, Üçüncü Ortaokulu ve Dördüncü Ortaokulu'nda çalıştı. Ankara'ya tayin olduktan kısa bir süre sonra yükseköğrenimini Almanya'da sürdürecek olan eşi Kamil Su birlikte Berlin'e gitti, Almanca öğrenmeye başladı; fakat II. Dünya Savaşı'nın ilerlemesi sebebiyle çift, çok uzun süre geçmeden Ankara'ya geri dönmek zorunda kaldı. 1941'de Ankara Kız Lisesi'ne tayin oldu ve emekliliğine kadar bu okulda öğretmenlik ve bir süre de müdür muavinliği yaptı.

Su, emekli olduktan sonra 1957'de Ankara Radyosu'nda çalışmaya başladı. Çocuk Saati Şef Redaktörlüğü görevinde bulundu; Kadın Saati ve Türk Edebiyatında/Edebiyatımızda Portreler isimli programların yapımcılığını ve sunuculuğunu üstlendi. Radyodaki göreviyle bağlantılı olarak çocuklar için radyo oyunları da yazdı. Mükerrem Kamil Su'ya 7 Haziran 1980'de Basın Yayın Genel Müdürlüğü'nce Basın Şeref Kartı Belgesi verildi.

İlk evliliğinden iki çocuk annesi olan Mükerrem Kamil Su, hayatının son iki yılını torunun yanında İstanbul'da geçirdi. Torunu Mehmet Ali Tanaydı'nın, Mükerrem Kamil hakkında anlattıklarına göre yazar; zayıf, ince yapılı ve bakımlı bir kadın imiş. Atatürk'ten çok etkilenmiş, öğrencileri tarafından çok sevilen, tiyatroya özel bir ilgi duyan, arı bir Türkçeyle konuşan aydın, idealist bir öğretmen olan Su, aynı zamanda Cumhuriyet'in de ilk öğretmenlerinden biridir (Fakı 2010: 24).

Mükerrem Kamil Su, 23 Temmuz 1997'de Çapa Tıp Fakültesi Hastanesi'nde vefat etti; cenazesi Ankara Cebeci Mezarlığı'na defnedildi.

Mükerrem Kamil Su, Çapa Kız Muallim Mektebi'nde okurken edebiyat öğretmeni Süleyman Şevket Bey tarafından hem yazma konusunda desteklenmiş hem de edebiyatı sevmesi sağlanmıştır. Su, ilk hikâyelerini bu dönemde yazmaya başlamıştır. Balıkesir Lisesi'nde öğretmenlik yaptığı yıllarda lisenin öğretmenleri tarafından çıkarılan Alkım dergisinde deneme ve makaleleri yayımlanmıştır (Gündoğan 2018: 19). Yine Balıkesir'de yayımlanan Gençler Yolu dergisinde, her ikisi de vatan temalı olan "Bayrağıma" başlıklı bir mensur şiiri ve "Köye Doğru" başlıklı bir de piyesi yayımlanır (Gündoğan 2018: 26). Kaynak, Türk Dili, Yarım Ay, Okul ve Öğretmen, Resimli Ay, Cumhuriyet, Son Posta, Ulus, Hürriyet, Hayat, Seçilmiş Hikâyeler, Tasvir ve Zafer, hikâyelerinin, yazılarının ve roman tefrikalarının yer aldığı diğer süreli yayınlardır. Mükerrem Kamil Su'nun Türk edebiyatında etkilendiği isimlerin başında Halide Edip Adıvar gelmektedir. Batı edebiyatından okuduğu yazarlar arasında ise Balzac, Knut Hamsun, Molière, Alexandre Dumas, Selma Lagerlöf gibi isimler bulunmaktadır (Fakı 2010: 27).

Atatürk devrimlerinin ışığında bir Cumhuriyet aydını olan Mükerrem Kamil Su, öğretmenlik görevini büyük bir saygı ve sevgiyle yapmış; yazın hayatını da yürüttüğü kültürel faaliyetleri de bu doğrultuda yapılandırmıştır. Atatürk'ü, Türkiye Cumhuriyeti'ni, Atatürk devrimlerini anlatmayı hem kurgusal eserlerde hem de öğretici metinlerde daima sürdürmüştür.

Gülnur Gündoğan (2018), 1930-1985 yılları arasında eser vermiş olan Mükerrem Kamil'in yazarlık serüveninin iki döneme ayrıldığı tespitinde bulunur. Bu tespitini yazarın yaşadığı şehirlere göre yapar. Bunların ilki Balıkesir; ikincisi ise Ankara dönemidir. 1939'dan itibaren başlayan Ankara döneminde, İkinci Dünya Savaşı yıllarına denk gelmesi sebebiyle yazarın kötümser bir ruh hâline büründüğünü, daha çok bireysel temalara yöneldiğini belirtir.

Mükerrem Kamil'in eserleri içinde çocuklar için ürettiği edebî eserler önemli bir yer tutmaktadır. Bu eserler arasında hikâyeler, romanlar, masallar ve radyo oyunları bulunmaktadır. Çocuklar için hazırladığı ilk eserleri Yuvasız Çocuk, Meksika Bataklıklarında, Okumaya Başladım, Doğan'ın Kamp Hatıraları, Batı Hikâyesi (Parmak Çocuk) ve Sakarya Yollarında isimli eserler Yeni Mecmua Çocuk Neşriyatı'nca 1940'ta fasiküller hâlinde basılmıştır. Bu eserlerden başlayarak yazarın çocuk edebiyatı alanındaki eserlerinin ortak noktasını öğretmeye ve ders vermeye yönelik bir tutum oluşturmaktadır denilebilir. Başkişilerini çocukların oluşturduğu bu eserlerde çocukların eğitimine bir katkı sağlaması amacıyla Atatürk, Atatürk sevgisi, tarihî, manevi ve millî değerler ile çevre bilinci konu edilmiştir. Çocuklar için kaleme aldığı eserler içinde Karakız isimli çocuk romanı yazarın hayatına dair otobiyografik ögeler taşıması bakımından dikkate değerdir ve özel bir yere sahiptir. Yaşamının son dönemlerinde yazdığı Dragos'ta Tatil isimli çocuk romanının polisiye roman; Mutluluk isimli çocuk romanının fantastik roman ve Olaylar Gemisi isimli çocuk romanın da macera romanı olduğu söylenebilir (Fakı 2010: 29). Su, bir öğretmenin öğrencilerini yetiştirmek adına sarfettiği çabayı bir yazar olarak da çocuklara olduğu gibi gençlere karşı da sürdürür. Bu sebeple kurgusal eserlerinin yanında Kurtuluş Savaşı'nı, Türkiye Cumhuriyeti tarihini, Atatürk'ü ve onun devrimlerini anlatan ders kitapları da yazmıştır. Malazgirt Zaferi, Vatan Toprağı ve Millet Malı isimli hikâyelerinde; Kahramanlar Mektebi, Bu Vatan Hepimizin isimli radyo oyunlarında; Ata'nın Romanı isimli romanında çocuklara aktarmak istediği millî şuuru tespit etmek mümkündür. Yazarın kaleme aldığı masallarda ise millî şuurdan ziyade çocuğa kazandırılmak istenen doğruluk, dürüstlük, insan, hayvan ve doğa sevgisi gibi temel değerler işlenmiştir.

Genellikle romanlarının odak noktasına aşkı yerleştirmeyi seçen Mükerrem Kamil Su, Peride Celal, Kerime Nadir, Muazzez Tahsin Berkant gibi popüler aşk romancıları arasında sayılmaktadır. Fakat yazarın romanlarında sadece aşk teması yer almamıştır. Hem millî bir duruşla Türk tarihini hem de daha sağlıklı bir toplum için gerekli görülen ahlaki konuları önemser. Behçet Necatigil de bu sebeple onun popüler kadın romancılarımızın faydalılarından olduğu tespitinde bulunmuştur (2006: 291). Romanlarında aşkın ikinci planda kaldığı ve bir devre tanıklıkları bakımından okunabilecekler arasında Ateşten Damla ve Dinmez Ağrı yer almaktadır. Su, Dinmez Ağrı isimli romanında Kurtuluş Savaşı yıllarında verilen millî mücadeleyi yurt sevgisi ekseninde işlemiştir. Yine, Balıkesir dolaylarında Kuvayı Milliye Teşkilatı'na katılan bir öğretmenin yer aldığı, sinemaya da uyarlanan Ateşten Damla isimli romanı Millî Mücadele yıllarında geçmektedir. Bir Avuç Hatıra isimli romanı ise II. Dünya Savaşı'nın başladığı yıllara tanıklık etmesi, Sus Uyanmasın isimli romanı ise aşkı değil, evlilik ve aile sevgisini işlemesi bakımından romanlarının içindeki istisnalardır. Çocuk romanları ve bu dört roman hariç diğer romanlarında basit bir kurguyla aşkı konu ettiği görülür. Romanlarında ön planda kadınlar yer almaktadır, zaman zaman kendisi gibi öğretmen olan kadınlar yaratmıştır. Kadınları romanlarında çoğunlukla çok güçlü çizmiştir. Romanlar çok çeşitli mekânlarda geçse de yazarın hayatında önemli bir yer tutan iki şehir, Balıkesir ve Ankara romanlarda hemen göze çarpmaktadır. Yazarın son romanı ise 1973-1974 yılları arasında Hayat Mecmuası'nda tefrika edilen Günah Yolu'dur.

Mükerrem Kamil, kaleme aldığı kurmaca eserleri ve ders kitaplarının yanında Türk edebiyatının önemli isimlerinden Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Dirilen İskelet, Toraman, Dünyanın Mihveri Kadın mı Para mı?, Muhabbet Tılsımı, Aşk Batağı (Bir Muadele-i Sevda), Şık, Sevda Peşinde, Nimetşinas- Hakka Sığındık-Meyhanede Kadınlar (Hikâyeler), Ölüm Bir Kurtuluş mudur? ve Kaderin Cilvesi isimli bazı eserlerini de sadeleştirmiştir (Fakı 2010: 40).

Hayatı boyunca öğretmen oluşunun da beraberinde getirdiği bir sorumlulukla ders verme amacını ön planda tutan Mükerrem Kamil, modern Türk edebiyatı içinde özellikle çocuklar için kaleme aldığı eserlerle önemli kadın yazarlar arasında yer almaktadır.