Madde Detay

Asıl adı Hasan Nâdir’dir. Şiirlerinde Nâdirî ve Nâdir mahlaslarını kullanmıştır. 1246/1830 yılında Maraş’ta doğan şair, “Kurrâzâde” olarak bilinen bir ailedendir. Maraş’ta küçük bir mahalle mektebinde ilkokulu tahsil etmiştir. İlkokul tahsiline rağmen Nâdirî, Allah vergisi kabiliyet keskin ve şiddetli zekâsıyla akran ve emsali arasında parlamıştır. Uzun müddet Maraş Mahkeme-i Şer’iyye’sinde memur olarak çalışan Hasan Nâdir Efendi, yine zekâsı ile i’lâmât (mahkeme hüküm belgesi) tanziminde ve ilm-i sakkda (i’lâm, vesika düzenleme ilmi) maharet göstermiştir (Salâhaddîn Enîs 1337/1918: 1, İnal 1988: 1063). Nâdirî, Maraş ve çevresinde tanınıp sevilen, şiirlerine rağbet edilen bir şair olmasına rağmen sonradan kendisini içkiye vererek esrük/sarhoş bir hayat yaşamıştır. Kendisini içkiye vermesinin nedenini Salâhaddîn Enîs şöyle açıklamaktadır: Nâdir, gururlu bir insandır fakat Fikret’in “Nef’î” hakkında söylediği gibi ona “bir başka zemin, başka zaman lazımdı.” Başka bir hava, başka bir âlem isteyen şair onu etrafında bulamadı. İşte bu hayal kırıklığı Nâdir’i kötümser yaptı, rakıya ve harabatiliğe sevk etti. Şair harabatiliği ve harabatilik zevkini tamamıyla ve kemaliyle duymuştur. Nitekim şair, "Deseler destûr âlemdâr sezâ unvânıma/Pek yakışmıştır harâbâtîlik âlî şânıma" beytiyle harabatiliğin kendisine yakıştığını dile getirmiştir (1337/1918: 1). Şair hakkında bilgi veren kaynaklarda onun 1306/1888’de koleradan vefat ettiği bildirilmektedir. Nâdirî, III. Mevlid'indeki şu beytinde eserini 1307/1889 tarihinde yazdığını şöyle bildirmektedir: Kıssa-i mevlid-i miskiyyü’l-hitâm/Sâli bin üç yüz yidide oldı tâm (Alıcı 2009: 204). Bu durumda şairin 1888’de vefat etmediği anlaşılmaktadır. 1889’da Mevlid'ini yazdığına göre vefatının daha sonraki tarihlerde olması gerekir.

Hasan Nâdir Efendi’nin günümüze üç mevlidi ile çeşitli şiir mecmuaları vasıtasıyla birkaç şiiri ulaşmıştır.

1. Mevlidler: Şairin üç adet el yazması mevlidi bulunmaktadır. Bilinen ve kabul gören muhtevada yazılmış olan mevlidler zamanında Maraş’ta çok rağbet görmüş, düzenlenen mevlid törenlerinde okunmuştur. Bu törenlere hayatta iken kendisinin de iştirak edip okunan mevlidi ağlayarak dinlediği rivayet edilmiştir (İnal 1988:1063). Mevlidlerde, dinleyen cemaatin tekbir, tevhid ve salavat getirecekleri yerler belirtilmiştir. Hatta şerbet sunumu yapılırken okunacak sala bile vardır. Mevlidlerin bu tertibi eserin mevlid törenlerinde okunmak üzere yazıldığını göstermektedir. Mevlidlerin bugün elimizde iki yazma nüshası bulunmaktadır.

2. Şiirler: Şairin şiirleri zamanında toplanıp basılmadığından çoğu zayi olmuştur. Bugün çeşitli şiir mecmuaları vasıtasıyla günümüze intikal eden 2 tahmis, 1 müseddes, 18 gazel, 1 matla ve 1 müfredi bulunmaktadır.

Divan şiirinin son deminde taşrada yetişmesine rağmen Nâdirî’nin bu şiirin sanat anlayışı ve şiir dünyasına vakıf olduğu eldeki şiirlerinden anlaşılmaktadır. Şairin bu anlayış çerçevesinde yazdığı şiirler dışında döneminin toplumsal yapısını yansıtan ve mahalli unsurları ihtiva eden şiirleri dikkat çekicidir. Sarhoş ve rint meşrep bir yaşantısı olan ve bunu şiirlerine yansıtan şairin aynı zamanda dinî muhtevalı şiirleri de bulunmaktadır. Yazdığı na't ve mevlidleri ile Hz. Peygambere olan muhabbetini dile getiren şairin bazı şiirleri de tasavvufi neşveyle söylenmiştir. Salâhaddîn Enîs, şairin hicivde de kuvvetli olduğunu ifade etmektedir (1337/1918:2).

Atalay, Besim (1339). Maraş Tarihi ve Coğrafyası. İstanbul: Matba-i Amire.

Özbaş, Mehmet Yusuf (1990). Maraşlı Kurra-zade Nadir Babanın Mevlidi ve Rüyet-i Hilal. Adana: Hakan Ofset Matbaacılık.

Özgül, Kayahan (hzl.) (1988). İbnü'l-emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. 2. İstanbul: Dergah Yay.

Salâhaddîn Enîs (1337/1918). “Maraşlı Nâdir” Musâhabe-i Edebiyye Gazetesi  9: 1-2.

Tanıdır Alıcı, Gülcan (hzl.) (2009). Mar’aşî Kurrâ-zâde Nâdirî Mevlid (Hayatı, Edebi Şahsiyeti ve Eserleri). Kahramanmaraş: Ukde Yay.

Gazel

Şol zaman ki bezm-i vaslında gönül mesrûr idi

Câm-ı vahdet neş’esinden gözlerim mahmûr idi

Olmamışdı “Kâf u Nûn” emri şeref-sâdır henüz

Varlıgımçün nağme-i rûz-ı ezel manzûr idi

Olmadan Havvâ vü Âdem dâhil-i Huld-ı berîn

Şöhretim âfâkda âdem deyü meşhûr idi

Etmeden Mûsâ'ya emr-i “Lenterânî”den hitâb

Pertev-i hüsnün tecellîsine gönlüm Tûr idi

İnmeden gökden yere Tevrât u İncîl ü Zebûr

Levh-i dilde “Kulhüvallahu ahad” mestûr idi

Şükr-i vahdâniyetin etmezden evvel ins ü cin

Ni’met-i vaslına bu Nâdir kulun meşkûr idi

Gazel

Kankı şehrin sen gibi bir hûb-ı müstesnâsı var

Kankı bâğın verd-i rûyun hep gül-i ra’nâsı var

Zülfünâsâ âlemi ta’tîr eder revnak verir

Kankı sahrânın acep bir sünbül-i zîbâsı var

Kankı bir büthâne var mihrâb olur ebrûn ana

Kankı bir dilberde sen tek şûhlık da’vâsı var

Kankı Mecnûn ben gibi olmuş yolunda pâymâl

Kankı asrın sevdigim veş bir saçı Leylâsı var

Kankı Ferhâd ben gibi etmiş yolunda terk-i cân

Kankı âşıkın leb-i şîrînimin sevdâsı var

Kankı bir şûh-ı dil-ârâ sen gibi reftâr eder

Kankı servin kadd-i mümtâzın gibi bâlâsı var

Kankı âşık var cefâna sabr eder Nâdir gibi

Kankı yârin sen gibi hiç nâz u istiğnâsı var

(Tanıdır Alıcı, Gülcan (hzl.) (2009). Mar’aşî Kurrâ-zâde Nâdirî Mevlid (Hayatı, Edebi Şahsiyeti ve Eserleri). Kahramanmaraş: Ukde Yay. 41, 48.)