Madde Detay

1048 /1639’da doğan Ali Efendi’nin babası Mehmed Efendi’dir. Babası da kadılık da hizmetinde bulun ve Üsküdar kadısı olduğu bir sırada 1093 / 1682’de vefat etti. Seyyid Ali Efendi, İlk eğitiminden sonra dönemin önemli hocalarından Abdurrahim Efendi, Dersiam Salih Efendi ve Cevherî-zade Mehmed Efendi’den dersler aldı. Abdurrahîm Efendi’den mülazemet aldı. Minkârî-zâde’nin derslerine devam etti. Eğitimini tamladıktan sonra müderris oldu. 1067/ 1657 Mehmed Ağa, 1078 / 1667-68 Hâmid Efendi, 1084 / 1673-74 Bâlî Efendi, 1085 / 1674-75’te Ümmüveled-zâde, 1086 / 1675 Haydarpaşa, 1088 / 1677-78’de Gazanfer Ağa, 1089 / 1678-79’da Sahn-ı Semâniye medreselerine atandı. 1091 / 1680 Murat Paşa-yı Atîk, 1092 / 1681 Mahmud Paşa, 1094 / 1683 Yavuz Sultan Selim, 1097 / 1686 Süleymaniye medreselerine atandı. Müderrislik görevinden sonra kadılık görevine geçen Ali Efendi, 1097 / 1685-86’da Şam, 1098 / 1687’de Kudüs, 1101 / 1690 Edirne kadılığı görevlerinde bulundu. Aynı yıl nakibüleşraflık görevine getirildi. Kadılık görevinden ayrılınca İstanbul payesiyle Maraş ve Beypazarı arpalık olarak kendisine verildi. 1102 / 1691’de Anadolu kazaskerliğine getirildi. 1103 / 1692’de Rumeli kazaskeri oldu. 1105 / 1693’te bu görevden ayrıldı kendisine arpalık olarak verilen Gemlik’te ikamete mecbur edildi. 1106 / 1694’te Kahire’ye sürüldü. II. Mustafa’nın tahta çıkması üzerine affedilerek aynı yıl İstanbul’a döndü.. 1111 / 1699’da Eyüp kadısı oldu. 1112 /1700’de ikinci defa Rumeli kazaskeri oldu (Şeyhî, 1989: 336-340; İpşirli, 2007: 186).

Seyyid Ali Efendi’nin hayatı siyasi çalkantılar ve olaylar içinde geçmiştir. “II. Ahmed'in tahta çıkarılmasını istemeyen grup içinde yer aldığından onun 1102 / 1691’ de cülusunda nakibüleşraf olarak kendisine biat ve dua ederken padişah tarafından sert biçimde azarlandı. Edirne Vak'ası sırasında 9 Reblülevvel 1115/ 23 Temmuz 1703’te asiler Ali Efendi'yi şeyhülislam tayin ettirdilerse de işin sonunu iyi görmediğinden bunu kabule yanaşmadı; mafsal ağrılarının arttığını ve yürümede zorluk çektiğini, evden çıkamadığını söyleyerek asileri inandırdı. 19 Ramazan 1115 / 26 Ocak 1704’te şeyhülislamlık ikinci defa Ali Efendi’ye verildi. Çorlulu Ali Paşa’nın Ali Efendi ile olan çekememezlikleri neticesinde Ali Paşa’nın ısrarı ile şeyhülislamlık makamından alındı. 27 Şevval 1118 / 1 Şubat 1707’de bu görevden azledildikten sonra Edirnekapı dışındaki evinde ikamet etti. Ardından Rumelihisarı’ndaki bir yalıya taşındı. İstanbul’da kalması sakıncalı görüldüğü için Muharrem 1119 / Nisan 1707’de Sinop’a sürüldü. Bir süre sonra İstanbul’a döndü. 19 Cemâziyelevvel 1122 / 16 Temmuz 1710’da üçüncü defa şeyhülislam oldu. Bu dönemde Prut savaşının yapılması konusunda fetva vermiştir (Şeyhî, 1989: 337-340; İpşirli, 2007: 185-186).
Ali Efendi, 4 Muharrem 1124 / 1 Şubat 1712’de vefat etti. Kabri, Edirnekapı dışında Emir Buhari Tekkesi yakınında Kemalpaşa-zâde’nin kabri civarındadır.
Oğlu Abdullah Efendi de şeyhülislamlık yapTI. İlim, sahibi, mutedil ve kadirbilir biri olarak tanınmaktadır. Nakşibendî tarikatına mensuptur ancak Melamî-Hamzavî meşrep biri olarak bilinmektedir (Şeyhî, 1989: 337-340; İpşirli, 2007: 186).
Şeyhî, Seyyid Ali Efendi’yi şu şiiriyle övmektedir:

Bir zât-ı mekremet ki hisâl-ı hamîdesi / Tavsîf olsa sıgmaya hergiz ‘ibârete

Hulk-ı hasenle fıtrat-ı pâki ser-riştedir / Bundan ziyâde hüccet olur mu siyâdete

Âyîne-i zekâsına batsaydı Bû-Alî / Başlardı ‘akl u zihnine her dem mülâzemete

Çün irsle bulındı kerem ol vücûdda / Hâtem anun yanında fem açmaz sehâvete

Seyyid Alî Efendi kerîmü’ş-şiyem odur / Bin kez dinilse vasfı irişmez nihâyete (Şeyhî, 1989: 336)

Fetvalarını içeren bir mecmuası vardır. (Şeyhî, 1989: 339). Bunun dışında kaynaklarda zikredilen herhangi bir eseri yoktur.

Ahmed Rifat Efendi (yty). Devhatü’l-meşâyih Maa Zeyl. İstanbul. 79-80.
Altınsu, Abdülkadir (1972). Osmanlı Şeyhülislamları. Ankara. 107-108.
İlmiye Salnâmesi (1334). İstanbul: Matbaa-i Âmire. 496-498.
İpşirli, Mehmet ( 2007). “Paşmakçızade Ali Efendi”. İslam Ansiklopedisi. C. 34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 185-186.
Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmânî. (hzl. Nuri Akbayar  ve Seyit Ali Kahraman). C. III. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 527.
Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakaik-i Nu’maniye ve Zeyilleri Vekayiü’l-Fudalâ. C. II. İstanbul: Çağrı Yay. 336-340.