Madde Detay

Mustafa Rahmî Efendi, şâir ve vakanüvis olup Kırım Bahçesaraylıdır. Kırımî Rahmî Efendi adıyla bilinir. Râmiz Tezkiresi’nde Akkirmanlı olduğu yazılıdır (Erdem 1994:120). Ammî Hüseyin Efendi’den ilim tahsil ettikten sonra “Revâc-ı kâle-i ‘ilm ü ma’ârif / Sıtanbuldur Sıtanbuldur Sıtanbul” diyen şair İstanbul’a gitti. Devrin veziri İbrahim Paşa’nın dairelerinde bulundu ve oğlu Mehmed Paşa’nın mühürdârlık hizmetine tayin edildi. Daha sonra tersane kâtibi oldu. 1160/1747-48’de İran sefîri olarak tayin edilen Kesriyeli Hacı Ahmed Paşa maiyetinde onun mektupçusu olarak İran’a gitti. Üsküdar’dan Hemedân’a kadarki şehirler, kasabalar, Karaduhan ve diğer yerlerin isimleri, aralarındaki mesafe ve süreyi belirttiği, karşılaştığı birtakım olayları kaydettiği Sefâret-nâme-i İran’ı kaleme aldı. İstanbul’a döndüğünde yine tersanede Kurşunlu Mahzen’e kâtip oldu. 27 Ramazan 1165 / 8 Ağustos 1752’de vefat etti (Kurnaz vd. 2001: 327). Edirne Kapısı haricinde medfundur. “İde huldi cây Rahmî Mustafa” mısraı vefatına tarihtir. Vefayât, Kâmûsu’l-A’lâm, Sicill-i Osmânî, Hâtimetü’l-Eş’âr ve Râmiz Tezkiresi de aynı tarih mısraını kaydettiğinden, Rahmî'nin vefat yılının bu kaynaklarda 1164/1750-51 olarak gösterilmesi yanlıştır. 

Bilgi ve irfânıyla meşhur bir şairdir. Tarih düşürmede mâhirdir. Sefâretnâmesi'nin yanı sıra mürettep bir Dîvânı vardır. Dîvân'ı, Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye 1094, Yahya Tevfik Efendi 299, Esad Efendi 2640 numaralar ile Selim Ağa Kütüphanesi 918; İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emîrî Manzum Eserler 167; Bayezid Umumi Kütüphanesi 5796; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T. 523 ve T. 2007 numaralarda kayıtlıdır. Dîvân'ıyla ilgili bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Elmas: 1997). Şiirleri hakîmânedir. Sefâretnâmesi (Sefâretnâme-i İran) ise, İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu 34 Ae Tarih 819 ve Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi No:2091'de kayıtlıdır.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333-42). Os­manlı Müellifleri. C.III. İstanbul: Matbaa-ı Amire. 57-58.

Çifçi, Ömer (hzl.). Fatîn Davud Hâtimetü’l-Eş’âr. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf 166-67. [erişim tarihi:17.01.2015]

Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî, Vefeyât-ı Ayvansarayî. İstanbul: Buhara Yay.

Elmas, Sevgi (1997). Rahmî (Kırımlı, Mustafa) Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri ve Dîvânının Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi. 

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara : AKM Yay. 120-21.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şuarâ - Sâlim Efendi..Ankara: AKM Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay. 327.

Mehmed Süreyyâ (1308-15). Sicill-i Osmânî. İstanbul: Matbaa-i Âmire. II/376.

M. Şemseddin Sami (1996). Kâmûsü'l-Alam. İstanbul: Kaşgar Neşriyat. III/2250.

Müstakim-zade Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım).Ankara: KB Kütüphaneler Genel Müdürlüğü. 230

Gazel

Seyr it o mâhı mihr-i felek söylerem sana

Hüsn-i periyle reşk-i melek söylerem sana

Uşşâka hatt-ı ârızıdır ders-i imtihân

Hâl-i lebin çü nokta-i şek söylerem sana

Eyler ayân ayâr-ı mecâz ü hakîkati

Hatt-ı tebâr-ı ‘ışka mehakk söylerem sana

Nerm eyledim sirişt-i beyân-sûz-ı âh ile

Kavlen dü-sengden dahi pek söylerem sana

Emmem deyü hemîşe leb-i yâri Rahmiyâ

Çekdiklerim göreydin emen söylerem sana

(Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara: AKM Yay. 120-21.)