Madde Detay

Sinop’ta doğdu. Öğrenimi sırasında İskender Paşa’ya bağlandı ve daha sonra Semâî Mehmed Dede’nin müridi oldu. İskender Paşa’nın Galata’da Atıcılar'da yaptırdığı tekkeye şeyh oldu. Gemicilik ve harita konularına büyük ilgi duydu ve bu alanda kendini yetiştirdi. Bu yönüyle dönemindeki bütün gemicilerin şeyhi sayılırdı. Gemiciler onu çok sever ve onu her zaman ziyaret ederek ondan akıl alırlardı. O dönemde İstanbul ve civarında seyir yerleri, tekke ve zaviyeler az olduğu için Safâyî’nin tekkesi aynı zamanda ileri gelen devlet adamlarının ve şairlerin buluşma yeri oldu. Diğer kaynakların aksine Latîfî, Safâyî’nin meyhane köşelerinden çıkmayan ayyaş biri olduğunu belirtir (Canım 2005: 355). Riyâzî ve Fâizî, Safâyî’nin Yavuz Sultan Selim döneminde (1512-20), Esrar Dede 940/1533-34, Mehmed Süreyyâ ise 927/1521 veya 940/1533-34 yılında öldüğünü söyler. Sehî Bey’e göre Safâyî öldüğünde 110 yaşındaydı. Mezarı, kendi tekkesinin bahçesindedir. Bilinen üç eseri vardır:

Dîvân: Gelibolulu Âlî ve Latîfî’nin Sultan II. Bayezid adına yazıldığını söyledikleri bu Dîvân, şimdilik elde değildir.

Gazavât-ı Bahriyye: II. Bayezid dönemi Kemal Reis’in deniz savaşlarını anlattığı on bin beyitten oluşan mesnevisidir.

Fetih-nâme-i İnebahtı ve Moton: Safâyî’nin bizzat katılmış olduğu İnebahtı ve Moton seferlerini anlattığı bir eserdir. 3500 civarında beyitten oluşan eser, mesnevi tarzında ve aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Eserin bilinen tek nüshası, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde “Revan 1271” numarayla kayıtlıdır (Aksoy 1995: 471).

Latîfî, Safâyî’nin aruz ilmi ve Farsçada bir hayli bilgisinin olmasına rağmen şiirlerinin çeşniden ve tatlılıktan uzak olduğunu, bu yüzden de şiirleri rağbet görmediği için şairin hezeliyata ağırlık verdiğini ifade eder (Canım 2005: 355).

Akbayar, Nuri (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). C. 5. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yay.

Aksoy, Hasan (1995). “Fetihnâme”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 470-72.

Aksoy, Hasan (1997). “Tarihî Bir Belge ve Türk İslâm Edebiyatında Bir Tür Olarak Fetihnâmeler”. İLAM Araştırma Dergisi.  (II): 7-19.

Ali Enver (1309). Semâ-hâne-i Edeb. İstanbul.

Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. (çev. Coşkun Üçok). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: AKM Yay.

Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin B. Ankara: KTB. Yay. E-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [Erişim Tarihi: 01.02.2014].

Genç, İlhan (hzl.) (2000). Tezkîre-i Şu’arâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Akçağ Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi, Heşt-Behişt. Ankara: Akçağ Yay.

Kaf-zâde Fâ’izî, Zübdetü’l-Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye 11. vr. 105b.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 3. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ens., Yay.

Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî-Mecma'u'n-Nezâ’ir, (İnceleme-Tenkitli Metin). Ankara: KTB.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay.

Riyâzî, Riyâzu’ş-Şu’arâ. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 1275. vr. 68b-69a.

Şemseddin Sâmî (1314). Kâmûsu’l-Âlâm. C. 4. İstanbul: Mihran Matbaası.

Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl) (1972). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. 3. İstanbul: Meral Yay.

Gazel

‘Ârif ol irdi bahâr oturma ‘âmîler gibi

Olma hâmiş cûşa gel bu demde nâmîler gibi

Cennete döndi cihân bir hûr elinden bâde iç

Yakma hasret odına bagruñı tamılar gibi

Hırka geydi gonçeler nâzük nitekim Edhemî

Saçların sünbüller özendürdi câmîler gibi

Aldı sûsen çünki gülşende eline Zu’l-fekâr

Geydi nergisler zirih fi’l-hâl şâmîler gibi

Kârbân-ı bûy-ı zülf-i yâra ugrayam diyü

Taglara düşmiş sabâyîler harâmîler gibi

Gamze okın gezleyüp gözlerse dil-ber gözleri

Atdugın yazmaz urur kalbinde râmîler gibi

Ey Safâyî çâr-yârı sev Muhammed ‘ışkına

Mezhebüñ bitürmegil zinhâr İmâmîler gibi

Köksal, M. Fatih (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî-Mecma'u'n-Nezâ’ir, (İnceleme-Tenkitli Metin). Ankara: KTB. 2716.