Madde Detay

Büyük Abbas olarak da bilinen Şah Abbas 1557 yılında doğmuştur; fakat nerede doğduğu bilinmemektedir. Uzun süre Osmanlılarla savaşmış beşinci Safavi hükümdarıdır. Şah Abbas’ın Şah Âdil takma adıyla nefesler söylediği bilinmektedir. Ancak Âdil mahlaslı nefeslerin onun olduğu kimsenin dikkatini çekmemiştir bu nedenle antolojilerde hayatı hakkında çok fazla bilgi verilmemiştir. 1628 yılında vefat etmiştir.

Şah İsmail gibi o da Anadolu Alevilerine propaganda şiirleri göndermiştir. Bunlardan pek azı ele geçmiştir. Anadolu Alevilerinin Şah Abbas’a bağlılıklarını gösteren bir de belge vardır. 1609 tarihinde İstanbul’da Safavi şahlarına bağlılıklarından şüphe edilenlerin durumlarını teftişe memur edilen Çeşmî Efendi’nin İkinci Osman’a verdiği raporda, bunların Şah Abbas’ı mürşit tanıdıkları, hatta Safavi hükümdarına maddi yardımda bulundukları açıklanmaktadır (bkz. Sadettin Nüzhet, Pir Sultan Abdal, s. 15, dördüncü not).

Şah Âdil’in nefesleri, 16 ve 17. yüzyıl Alevilerinin adab ve erkânını içermektedir. İçinde ayrıca Şah Hatâyî, Pir Sultan Abdal, Kul Himmet, Şah Âdil gibi şairleri içeren Menâkıb’ül-esrar Behcet’ül-ahrar Besâtî tarafından yazılmış, sonraları Şah İsmail’e mal edilmiştir. Bu eserin bazı yazmalarında Şah Âdil yerine Kul Âdil adını kullanıldığı da görülmektedir. Şah Abbas’ın Bağdat ve Irak’ı Osmanlılardan alması (1624), Alevi topluluğunca büyük sevinçle karşılanmış; kendisine daha büyük bağlılık gösterilmiştir (Öztelli 1996: 282). Tespit edilen şiirlerinden hareketle sade ve anlaşılır bir dile sahip olduğu söylenebilir.

Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay.

Nefes

Ali İsmail’im geldi

Âlemi seyran eylerim

Zülfikar durmaz kınında

Günde bin kez kan eylerim

Görürüm düzen düzeni

Kırarım yoldan azanı

Yeni başdan bu düzeni

Bir kavi erkân eylerim

Binerim ol Düldül atı

Kimse bilmez bu sıfatı

Velâyeti, kerameti

Tarikatta, kân eylerim

Yördü velâyet leşkeri

Zuhur oldu meydan eri

Gözlü olan gelsin beri

O cana burhan eylerim

Şah Adil’em, emrim kanı

Yokdurur leşkere sanı

Kayırmaz Süflüler canı

Sırrı cana can eylerim

Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 283-284.

Nefes

Gece gündüz âşık olup isteyen

İstediğin sende görebilirsen

Hakk’ın hikmetine bir nazar eyle

Ger teselli bulup durabilirsen

Baş-u canı alup meydana gelmek

Sermayen ne ise pazara komak

Aşkla bahrî olup ummana dalmak

Şah’ın yollarına varabilirsen

Okumakdan meram heman tutmakdır

Fânî, kandırıp teselli etmekdir

Dervişlik, sofilik oddan gömlektir

Hakikat donudur geyebilirsen

Her insanda yetmiş ikidir melek

Feleğin misali heman bir elek

Dört kapu var, on ikisi çeperek

Delil burhanına uyabilirsen

Güzeller de, hasıllar da bek gayet

Bulmak gerekdir hep bî-nihayet

Doksan bini gizlü, otuz bin âyet

Üstadın ey canım, bilebilirsen

Ali Muhammed’dir, Muhammed Ali

Kahrına, lütfuna demişdir beli

Anlayasın bu erkânı, bu yolu

Kırklar meclisine varabilirsen

Mansur gibi gelüp Enelhak deyüp

Abdürrezzak gibi gök donlar geyüp

Nesimi gibi derini yüzdürüp

Gerçek âşık olup durabilirsen

Tecallâdır dost yüzüne bakması

Göz görmek iledür gönül akması

Şah Âdil der, budur kudret lokması

Kudret hânıdurur, yiyebilürsen

Öztelli, Cahit (1996). Pir Sultan'ın Dostları. İstanbul: Özgür Yay. 284-285.