Madde Detay
Zahir Güvemli
(d. 6 Mart 1913 / ö. 5 Haziran 2004)
Yazar, Karikatürist, Araştırmacı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Edirne’de doğdu. 1932’de İstanbul Erkek Lisesi’ndeki ortaöğrenimini, 1936’da ise İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde yaptığı yükseköğrenimini tamamlamıştır (Nesin 1973: 358; Yalçın 2010: 493).
Bir taraftan öğretmenlik yapan ve bir taraftan süreli yayınlar ile iletişim hâlinde olan Güvemli, İstanbul Erkek Lisesi’nde, Galatasaray Lisesi’nde, daha sonra da Tatbiki Güzel Sanatlar Akademisi’nde edebiyat öğretmenliği yapmıştır. 1975 yılında Akademi’den emekli olan yazar aynı zamanda Akbank’ta sanat danışmanlığı yapmıştır (Nesin 1973: 358; Tekin 1999: 296).
Zahir Güvemli 91 yaşında iken 5 Haziran 2004 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir.
Akbaba, Şaka, Mizah, Hafta, Varlık ve Esi dergilerinde, çeşitli takma adlarla yüzlerce hikâye ve röportajı yayımlanan Zahir Güvemli, bu eserlerinin hiçbirinde gerçek adını kullanmamıştır. Yazarın kullandığı imzalardan bazıları Mahir Bülent, Şeyh-i Cedit’ti. Güvemli’nin hikâyeleri ilk defa Akbaba Mizah Yayınları tarafından yayımlanan Mizah Hikâyeleri Antolojisi adlı kitapta kendi adıyla yayımlanmıştır (Cem vd. 1957: 36; Yalçın 2010: 493). Bu kitaptaki hikâyelerinde ben anlatıcıyı kullanan yazarın hikâye kahramanları arasında kendisi gibi mizah yazarı olanlar da vardır. Hikâyelerini şaşırtıcı bir sonla bitiren Güvemli, mekân olarak da genellikle yabancı ülkeleri seçmiştir. Yazar, hikâyeleri aracılığıyla bürokrasinin işleyişini, adalet sistemini, işverenleri ve siyasileri de eleştirmiştir.
Zahir Güvemli, 1934 yılında Yeni Adam dergisinde karikatür çizerek başladığı sanat yaşamını hikâye, tiyatro, tercüme, makale, resim, sanat tenkitleriyle devam ettirmiştir. Büyük Doğu dergisinde 1943-44 yılları arasında yayımlanan öyküleriyle tanınan yazar, sonraki dönemlerde Vatan gazetesinde sanat tenkitçisi olarak yazılarını yayımlamaya devam etmiştir. Güvemli, sanat eleştirileri, edebiyat incelemeleri çalışmalarının yanı sıra şiir, roman, hikâye türleri üzerine de antolojiler hazırlamıştır.
Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Mehmet Âkif, Baki, Karacaoğlan gibi Türk edebî şahsiyetlerinin yanı sıra Fransız yazar ve filozof Voltaire ve Norveçli oyun yazarı ve şair Henrik Ibsen gibi isimler üzerine de incelemeler yapmıştır.
Temel eserlere nasıl bakılacağını sorgulayan, sanatın tarihini ve gelişimini, tarih öncesi çağlardan günümüze kadar çeşitli milletlerin sanatlarını farklılıkları ve benzerlikleri açısından inceleyen Güvemli’nin, mimarlık, resim, süsleme ve heykel gibi sanatların doğuş öykülerini ve çeşitli sanat akımlarının özelliklerini anlattığı Sanat Tarihi adlı eseri bu alanda ülkemizde yayımlanmış ilk eser olması bakımından önem arz etmektedir.
Oktay Aras, resmi internet sitesinde Güvemli hakkında yazdığı yazıda yazarın kişisel sergiler açtığını ve bir dönem de İstanbul Radyosu’nda sanat programları hazırladığını belirtmiştir (http://www.oktayaras.com/zahir-guvemli/tr/29781).
Kaynakça
Aras, Oktay. http://www.oktayaras.com/zahir-guvemli/tr/29781. [Erişim Tarihi: 09.07.2019]
Cem, Cemil Cahit ve Rakım Çalapala, Zahir Güvemli, Haldun Taner (1957). “Zahir Güvemli”. Mizah Hikâyeleri Antolojisi. İstanbul: Akbaba Mizah Yayınları. s. 36-50.
Nesin, Aziz (1973). “Zahir Güvemli”. Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı. İstanbul: Akbaba Yayınları. s. 358-360.
Tekin, Arslan (1999). “Güvemli, Zahir”. Edebiyatımızda İsimler ve Terimler. İstanbul: Ötüken Neşriyat. s. 296.
Yalçın, Murat (Ed.) (2010). “Güvemli, Zahir”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 493.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. AYDAN ENER SUYayın Tarihi: 08.08.2019Güncelleme Tarihi: 13.11.2020
Yayın Tarihi: 08.08.2019Güncelleme Tarihi: 13.11.2020
Güncelleme Tarihi: 13.11.2020
| Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
|---|---|---|---|
| Baş’lar ve Anket: Karikatür Albümü | Çığı Kitabevi / İstanbul | 1938 | Diğer |
| Zahir Güvemli'nin Karikatürleri | Sebat Basımevi / İstanbul | 1940 | Diğer |
| Yahya Kemal: Hayatı ve Eserleri | Çığı Kitabevi / İstanbul | 1943 | İnceleme |
| Karacaoğlan | Gençlik Kütüphanesi / İstanbul | 1943 | İnceleme |
| XIV. Asırdan Bugüne Kadar Kahramanlık Şiirleri Antolojisi | Akbaba Yayınları / İstanbul | 1943 | Antoloji |
| Baki | Gençlik Kütüphanesi / İstanbul | 1944 | İnceleme |
| Yahya Kemal ve Şiirleri | Yeni Mecmua Yayını / İstanbul | 1948 | İnceleme |
| Ahmet Haşim Hayatı ve Şiirleri | Yeni Mecmua Yayını / İstanbul | 1948 | İnceleme |
| Mizah Hikâyeleri Antolojisi | Varlık Yayınları / İstanbul | 1949 | Antoloji |
| Türk Mizah Edebiyatı Antolojisi | Varlık Yayınları / İstanbul | 1949 | Antoloji |
| Ibsen: Hayatı, Sanatı, Eserleri | Varlık Yayınları / İstanbul | 1954 | İnceleme |
| Voltaire: Hayatı, Sanatı, Eserleri | Varlık Yayınları / İstanbul | 1954 | İnceleme |
| Türk Romanları (Resimli Güldeste) | Türkiye Yayınları / İstanbul | 1954 | Antoloji |
| Medeniyet | Varlık Yayınları / İstanbul | 1954 | Çeviri |
| Kurt ve Pars Mustafa Kemal-Yabancı Gözü ile Atatürk: 1. Cilt | Nurgök Matbaası / İstanbul | 1955 | Çeviri |
| Mehmet Âkif: Hayatı, Sanatı, Şiirleri | Varlık Yayınları / İstanbul | 1955 | İnceleme |
| Düşen Yıldızlar (K. Kamu, Ö. B. Uşaklı, O. V. Kanık ve C. S. Tarancı’nın şiirlerinden seçmeler | Varlık Yayınları / İstanbul | 1956 | Antoloji |
| Mizah Hikâyeleri Antolojisi 4 | Akbaba Mizah Yayınları / İstanbul | 1957 | Antoloji |
| Beş Mevsim: Behçet Kemal Çağlar, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Muhib Dıranas, Necib Fazıl Kısakürek, Ahmet Hamdi Tanpınar | Yeni Matbaa / İstanbul | 1957 | Derleme |
| Kamelyalı Kadın | Güven Yayınları / İstanbul | 1959 | Çeviri |
| Başlangıcından Bugüne Türk ve Dünya Sanat Tarihi | Varlık Yayınları / İstanbul | 1960 | Araştırma |
| Sinema Tarihi | Varlık Yayınları / İstanbul | 1960 | Araştırma |
| Sanat Tarihi | Varlık Yayınları / İstanbul | 1960 | İnceleme |
| Aptal Tilki | Varlık Yayınları / İstanbul | 1960 | Çeviri |
| Mustafa Aslıer (Resim/Gravür Sergisi Broşürü | Töras Ofset / İstanbul | ? | Diğer |
| Büyük Romanlar-En Ünlü 65 Romanın Özetleri | Varlık Yayınları / İstanbul | 1961 | İnceleme |
| Tilkinin Romanı | Varlık Yayınları / İstanbul | 1963 | Roman |
| Büyük Ressam ve Heykeltraşlar | Varlık Yayınları / İstanbul | 1964 | İnceleme |
| Güzel ve Sanat | Türkiye Yayınevi / İstanbul | 1970 | İnceleme |
| Acı Aşklar: Ünlü Tabloların Acıklı Hikâyeleri | Varlık Yayınları / İstanbul | 1972 | İnceleme |
| Museum Of Turkısh and Islamıc Art-Türk ve İslam Eserleri Müzesi | Akbank Yayınları / İstanbul | 1974 | Diğer |
| Büyük Romanlar-En Ünlü 60 Romanın Özetleri | Varlık Yayınları / İstanbul | 1977 | İnceleme |
| Sabancı Resim Koleksiyonu | Akbank Yayınları / İstanbul | 1984 | Derleme |
| Resim Sanatı ve Türk Resmi | Akbank Yayınları / Ankara | 1987 | İnceleme |
| Portreler | Rüzgâr Yayınevi / İstanbul | 1994 | İnceleme |
| 90’a Bir Kala | Promat Basım / İstanbul | 2002 | İnceleme |
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Rıza Tevfik Bölükbaşı | d. 1869 - ö. 30 Aralık 1949 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | SAFÂYÎ/SIFÂTÎ | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | AHMED, Veliyyüddîn-zâde Ahmed Paşa | d. 1426 ? - ö. 1496-97 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 4 | Abidin Dino | d. 23 Mart 1913 - ö. 7 Aralık 1993 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | AĞALAR MİKAYILOV | d. 1913 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | Abdülkadir Karahan | d. 1 Eylül 1913 - ö. 28 Temmuz 2000 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 7 | GAFİLÎ, Hacı Ozan | d. 17.11.1934 - ö. 24.04.2004 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | Gülten Çiçek Tural | d. 06 Nisan 1957 - ö. 16 Ocak 2004 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | Ömer Nida Bıçakçı | d. 1929 - ö. 11 Şubat 2004 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 10 | Selahattin Birkan | d. 1913 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 11 | Hikmet Şevki | d. ? - ö. 28 Nisan 1930 | Meslek | Görüntüle |
| 12 | Oya Adalı | d. 20 Mart 1942 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 13 | Barış Müstecaplıoğlu | d. 27 Nisan 1977 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | Işıl Özgentürk | d. 19 Eylül 1948 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 15 | Ümit Ünal | d. 14 Nisan 1965 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 16 | Zahir Bigiyev | d. 1870 - ö. 1902 | Madde Adı | Görüntüle |
| 17 | Ayanzade Namık Ekrem | d. 1878 - ö. 1917 | Madde Adı | Görüntüle |
| 18 | ZAHÎR | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |