ZÎNETÎ/ ZEYNÎ

(d. ?/? - ö. 963/1556)
Serez
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Ahdî'nin Gülşen-i Şuarası'nda Zînetî mahlaslı iki şair bulunmaktadır. Ahdî'nin kaydettiğine göre şairlerin her ikisi de Serez'li olup danişmentlik görevinde bulundular. Zînetîlerden ilki, dipnotta Zeynî, "danişmend taifesindendür", "taze-heves" ve "nev-res" birisidir. İkinci Zînetî ise pek çok hünere sahip daha olgun bir şairdir. Tuhfe-i Nailî Ahdî'ye bağlı kalarak Zînetileri iki ayrı madde olarak sayar. Zînetî, Danişment iken 963/ 1556 yılında 30 yaşlarındayken vefat etti. Vefatına "Fevt Zînetî" tarihi düşüldü.

Zînetî dönemin şeyhülislamı Ebussuud Efendi'nin de ilgisini çekti ve onun yardımlarıyla geçindi. Bir defasında Şeyhülislamın huzuruna şarhoş bir şekilde çıktı. Şeyhülislamda "nedür Molla Zînetî" diye iltifat etti. O da doğaçlama olarak şu beyti okudu:

Dâmen-âlûde vü destâr perîşân yaka çâk / Kûyına geldi yine Zînetî-i rüsvây

Kaynakların tamamı yaşasaydı büyük şair olacağı kanaatindedir. Ahdî, genç yaşta tanıdığı Zînetî'nin eldeki tek beytine nazire kaleme aldı. Zînetî ve Ahdî'nin beyitleri şöyledir.

Öykünmeseydi ârızuna gül didükleri / Nâlemle bahs ider miydi bülbül didükleri (Zînetî)

matlaına şu nazireyi yazdı:

Gülzâre şem-i bezm olalı gül didükleri / Yanup kül itdi cismini bülbül didükleri  (Ahdî)

Âşık Çelebi dönemin önemli şairlerine kasideler yazdığını belirtir. Gelibolulu Mustafa Âlî de şairin kasideciliğini vurgular. Zînetî'nin kasidelerindeki "inceliği" Figânî'den üstün olarak belirtir. Gelibolulu Mustafa Âlî, şairin 5-6 kasidesini gördüğünü, hepsini beğendiğini belirterek "serv-redif" kasidesinden bir beyit örnek verir.

 

Kaynakça

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 224.

Kayabaşı, Bekir (1996). Kafzade Faizî'nin Zübdetü’l-Eşârı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi. 

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Meşâirü'ş-Şuara, İnceleme-Metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. 

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i NâilîDîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C. I-IV. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdi ve Gülşen-i Şuarası. Ankara: AKM Yay. 338.

Sungurhan, Aysun. Beyanî-Tezkiretü’ş-Şuara. ekitap.kulturturizm.gov.tr. 

Sungurhan, Aysun. Kınalızade Hasan Çelebi-Tezkiretü’ş-Şuara. ekitap.kulturturizm.gov.tr. 

M. Şemseddin Sami (1306-16/1889-93). Kâmûsü'l-Alam. C. VI. İstanbul. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
Yayın Tarihi: 21.11.2014
Güncelleme Tarihi: 04.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gülzâre şem-i bezm olalı gül didükleri

Yanup kül itdi cismini bülbül didükleri 

(Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdi ve Gülşen-i Şuarası. Ankara: AKM Yay. 335.)

 

***

 

Kûyını tolanırın kapuya çıkmaz ki görem

Zînetî sevdi gönül bir acemi oğlanın

 

***

 

Çak bir karışdan ey boyı şimşâd kaddüne

Üftâdedür çemende çeker intizâr serv

 

***

 

Hoş diril ahbâb ile kim bu tabîb-i dehr-i dûn

Şerbet-i mergi sunar ne yâr ü ne agyâr

(İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 224.)

 

***

 

Siyeh futa kuşanup girse hammâma peyker

Halâ’ik tas çalarlar ay tutıldı zann idüp yir yir

 

İnüp ebr-i sefîd eyler ihâta mâh-ı tâbânı

Sürindükçe varup halvetde sabûn ol meh-i enver

 

***

 

Meded öldürdi beni ey sanem-i şehr-âşûb

O levendâne revişler o Hudâyî üslûb

 

***

 

Dâmen âlûde vü destâr perîşân yaka çâk

Kapuna geldi yine Zînetî rüsvâyî

 

**

 

Yüzün karası kendüne kalur hicâb ile

Ey mâh karşu koma gel ol âftâb ile

(Sungurhan, Aysun (hzl.). Kınalızade Hasan Çelebi-Tezkiretü’ş-Şuara. ekitap.kulturturizm.gov.tr. 358.)
 
 
***
 
Bâğa seyr içün kadem k'ol âteşîn-ruhsâr kor
Hânumân-ı gülşene bir niçe yirde nâr kor
 
Azm-i bûstân eyledükçe ol ruhı gül nârsuz
Yakmaga cânum olur her gonce-i gülzâr kor
 
Ol mehün mihr-i cemâlinden cüdâ âşıklarun
Yagdurur başına her şeb âh-ı âteş-bâr kor
 
Hoş diri ahbâb ile kim bu tabîb-i dehr-i dûn
Şerbet-i mergi sunar ne yâr u ne agyâr kor
 
Ey şeh-i âlem vefâ eylerse ömr-i nâzenîn
Midhatunla Zînetî dünyâda çok âsâr kor
(Kılıç, Filiz (hzl.)(2010). Meşâirü'ş-Şuara, İnceleme-Metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. 587.)
 

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Toklu-zâde/Doğlu-zâde, Sadrî Pîrî Çelebid. ? - ö. 1556Ölüm YılıGörüntüle
2FUZÛLÎd. 1483 - ö. 1556Ölüm YılıGörüntüle
3HİCRÎ, Kara Çelebid. ? - ö. 1556/57 veya1557/58Ölüm YılıGörüntüle
4ŞEMSÎ, Şemsî Çelebi, Urlu Şemsî, Divane Şemsîd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
5SAVÂBÎd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
6ATÂYÎ, Atâullah Ahmed Efendid. ? - ö. 5 Temmuz 1571Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
7ZEYNÎ/ŞÂHÎ, Okçu-zâde Nişancı Mehmed Paşad. 1562-63 - ö. 1629-30Madde AdıGörüntüle
8ZÎNETÎ, Muhammed Efendid. ? - ö. 19. yy.Madde AdıGörüntüle
9ZEYNÎ, Zeyne’l-‘Âbidîn Kâtib-zâde Zeynî Efendid. ? - ö. 1602Madde AdıGörüntüle