Madde Detay
ZÎNETÎ/ ZEYNÎ
(d. ?/? - ö. 963/1556)
Serez
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Ahdî'nin Gülşen-i Şuarası'nda Zînetî mahlaslı iki şair bulunmaktadır. Ahdî'nin kaydettiğine göre şairlerin her ikisi de Serez'li olup danişmentlik görevinde bulundular. Zînetîlerden ilki, dipnotta Zeynî, "danişmend taifesindendür", "taze-heves" ve "nev-res" birisidir. İkinci Zînetî ise pek çok hünere sahip daha olgun bir şairdir. Tuhfe-i Nailî Ahdî'ye bağlı kalarak Zînetileri iki ayrı madde olarak sayar. Zînetî, Danişment iken 963/ 1556 yılında 30 yaşlarındayken vefat etti. Vefatına "Fevt Zînetî" tarihi düşüldü.
Zînetî dönemin şeyhülislamı Ebussuud Efendi'nin de ilgisini çekti ve onun yardımlarıyla geçindi. Bir defasında Şeyhülislamın huzuruna şarhoş bir şekilde çıktı. Şeyhülislamda "nedür Molla Zînetî" diye iltifat etti. O da doğaçlama olarak şu beyti okudu:
Dâmen-âlûde vü destâr perîşân yaka çâk / Kûyına geldi yine Zînetî-i rüsvây
Kaynakların tamamı yaşasaydı büyük şair olacağı kanaatindedir. Ahdî, genç yaşta tanıdığı Zînetî'nin eldeki tek beytine nazire kaleme aldı. Zînetî ve Ahdî'nin beyitleri şöyledir.
Öykünmeseydi ârızuna gül didükleri / Nâlemle bahs ider miydi bülbül didükleri (Zînetî)
matlaına şu nazireyi yazdı:
Gülzâre şem-i bezm olalı gül didükleri / Yanup kül itdi cismini bülbül didükleri (Ahdî)
Âşık Çelebi dönemin önemli şairlerine kasideler yazdığını belirtir. Gelibolulu Mustafa Âlî de şairin kasideciliğini vurgular. Zînetî'nin kasidelerindeki "inceliği" Figânî'den üstün olarak belirtir. Gelibolulu Mustafa Âlî, şairin 5-6 kasidesini gördüğünü, hepsini beğendiğini belirterek "serv-redif" kasidesinden bir beyit örnek verir.
Kaynakça
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 224.
Kayabaşı, Bekir (1996). Kafzade Faizî'nin Zübdetü’l-Eşârı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Meşâirü'ş-Şuara, İnceleme-Metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C. I-IV. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdi ve Gülşen-i Şuarası. Ankara: AKM Yay. 338.
Sungurhan, Aysun. Beyanî-Tezkiretü’ş-Şuara. ekitap.kulturturizm.gov.tr.
Sungurhan, Aysun. Kınalızade Hasan Çelebi-Tezkiretü’ş-Şuara. ekitap.kulturturizm.gov.tr.
M. Şemseddin Sami (1306-16/1889-93). Kâmûsü'l-Alam. C. VI. İstanbul.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAKYayın Tarihi: 21.11.2014Güncelleme Tarihi: 04.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gülzâre şem-i bezm olalı gül didükleri
Yanup kül itdi cismini bülbül didükleri
(Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdi ve Gülşen-i Şuarası. Ankara: AKM Yay. 335.)
***
Kûyını tolanırın kapuya çıkmaz ki görem
Zînetî sevdi gönül bir acemi oğlanın
***
Çak bir karışdan ey boyı şimşâd kaddüne
Üftâdedür çemende çeker intizâr serv
***
Hoş diril ahbâb ile kim bu tabîb-i dehr-i dûn
Şerbet-i mergi sunar ne yâr ü ne agyâr
(İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 224.)
***
Siyeh futa kuşanup girse hammâma peyker
Halâ’ik tas çalarlar ay tutıldı zann idüp yir yir
İnüp ebr-i sefîd eyler ihâta mâh-ı tâbânı
Sürindükçe varup halvetde sabûn ol meh-i enver
***
Meded öldürdi beni ey sanem-i şehr-âşûb
O levendâne revişler o Hudâyî üslûb
***
Dâmen âlûde vü destâr perîşân yaka çâk
Kapuna geldi yine Zînetî rüsvâyî
**
Yüzün karası kendüne kalur hicâb ile
Ey mâh karşu koma gel ol âftâb ile
(Sungurhan, Aysun (hzl.). Kınalızade Hasan Çelebi-Tezkiretü’ş-Şuara. ekitap.kulturturizm.gov.tr. 358.) *** Bâğa seyr içün kadem k'ol âteşîn-ruhsâr kor Hânumân-ı gülşene bir niçe yirde nâr kor Azm-i bûstân eyledükçe ol ruhı gül nârsuz Yakmaga cânum olur her gonce-i gülzâr kor Ol mehün mihr-i cemâlinden cüdâ âşıklarun Yagdurur başına her şeb âh-ı âteş-bâr kor Hoş diri ahbâb ile kim bu tabîb-i dehr-i dûn Şerbet-i mergi sunar ne yâr u ne agyâr kor Ey şeh-i âlem vefâ eylerse ömr-i nâzenîn Midhatunla Zînetî dünyâda çok âsâr kor (Kılıç, Filiz (hzl.)(2010). Meşâirü'ş-Şuara, İnceleme-Metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. 587.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 21.11.2014Güncelleme Tarihi: 04.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gülzâre şem-i bezm olalı gül didükleri
Yanup kül itdi cismini bülbül didükleri
(Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdi ve Gülşen-i Şuarası. Ankara: AKM Yay. 335.)
***
Kûyını tolanırın kapuya çıkmaz ki görem
Zînetî sevdi gönül bir acemi oğlanın
***
Çak bir karışdan ey boyı şimşâd kaddüne
Üftâdedür çemende çeker intizâr serv
***
Hoş diril ahbâb ile kim bu tabîb-i dehr-i dûn
Şerbet-i mergi sunar ne yâr ü ne agyâr
(İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 224.)
***
Siyeh futa kuşanup girse hammâma peyker
Halâ’ik tas çalarlar ay tutıldı zann idüp yir yir
İnüp ebr-i sefîd eyler ihâta mâh-ı tâbânı
Sürindükçe varup halvetde sabûn ol meh-i enver
***
Meded öldürdi beni ey sanem-i şehr-âşûb
O levendâne revişler o Hudâyî üslûb
***
Dâmen âlûde vü destâr perîşân yaka çâk
Kapuna geldi yine Zînetî rüsvâyî
**
Yüzün karası kendüne kalur hicâb ile
Ey mâh karşu koma gel ol âftâb ile
(Sungurhan, Aysun (hzl.). Kınalızade Hasan Çelebi-Tezkiretü’ş-Şuara. ekitap.kulturturizm.gov.tr. 358.) *** Bâğa seyr içün kadem k'ol âteşîn-ruhsâr kor Hânumân-ı gülşene bir niçe yirde nâr kor Azm-i bûstân eyledükçe ol ruhı gül nârsuz Yakmaga cânum olur her gonce-i gülzâr kor Ol mehün mihr-i cemâlinden cüdâ âşıklarun Yagdurur başına her şeb âh-ı âteş-bâr kor Hoş diri ahbâb ile kim bu tabîb-i dehr-i dûn Şerbet-i mergi sunar ne yâr u ne agyâr kor Ey şeh-i âlem vefâ eylerse ömr-i nâzenîn Midhatunla Zînetî dünyâda çok âsâr kor (Kılıç, Filiz (hzl.)(2010). Meşâirü'ş-Şuara, İnceleme-Metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. 587.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 04.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gülzâre şem-i bezm olalı gül didükleri
Yanup kül itdi cismini bülbül didükleri
(Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdi ve Gülşen-i Şuarası. Ankara: AKM Yay. 335.)
***
Kûyını tolanırın kapuya çıkmaz ki görem
Zînetî sevdi gönül bir acemi oğlanın
***
Çak bir karışdan ey boyı şimşâd kaddüne
Üftâdedür çemende çeker intizâr serv
***
Hoş diril ahbâb ile kim bu tabîb-i dehr-i dûn
Şerbet-i mergi sunar ne yâr ü ne agyâr
(İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 224.)
***
Siyeh futa kuşanup girse hammâma peyker
Halâ’ik tas çalarlar ay tutıldı zann idüp yir yir
İnüp ebr-i sefîd eyler ihâta mâh-ı tâbânı
Sürindükçe varup halvetde sabûn ol meh-i enver
***
Meded öldürdi beni ey sanem-i şehr-âşûb
O levendâne revişler o Hudâyî üslûb
***
Dâmen âlûde vü destâr perîşân yaka çâk
Kapuna geldi yine Zînetî rüsvâyî
**
Yüzün karası kendüne kalur hicâb ile
Ey mâh karşu koma gel ol âftâb ile
(Sungurhan, Aysun (hzl.). Kınalızade Hasan Çelebi-Tezkiretü’ş-Şuara. ekitap.kulturturizm.gov.tr. 358.) *** Bâğa seyr içün kadem k'ol âteşîn-ruhsâr kor Hânumân-ı gülşene bir niçe yirde nâr kor Azm-i bûstân eyledükçe ol ruhı gül nârsuz Yakmaga cânum olur her gonce-i gülzâr kor Ol mehün mihr-i cemâlinden cüdâ âşıklarun Yagdurur başına her şeb âh-ı âteş-bâr kor Hoş diri ahbâb ile kim bu tabîb-i dehr-i dûn Şerbet-i mergi sunar ne yâr u ne agyâr kor Ey şeh-i âlem vefâ eylerse ömr-i nâzenîn Midhatunla Zînetî dünyâda çok âsâr kor (Kılıç, Filiz (hzl.)(2010). Meşâirü'ş-Şuara, İnceleme-Metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. 587.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gülzâre şem-i bezm olalı gül didükleri
Yanup kül itdi cismini bülbül didükleri
(Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdi ve Gülşen-i Şuarası. Ankara: AKM Yay. 335.)
***
Kûyını tolanırın kapuya çıkmaz ki görem
Zînetî sevdi gönül bir acemi oğlanın
***
Çak bir karışdan ey boyı şimşâd kaddüne
Üftâdedür çemende çeker intizâr serv
***
Hoş diril ahbâb ile kim bu tabîb-i dehr-i dûn
Şerbet-i mergi sunar ne yâr ü ne agyâr
(İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay. 224.)
***
Siyeh futa kuşanup girse hammâma peyker
Halâ’ik tas çalarlar ay tutıldı zann idüp yir yir
İnüp ebr-i sefîd eyler ihâta mâh-ı tâbânı
Sürindükçe varup halvetde sabûn ol meh-i enver
***
Meded öldürdi beni ey sanem-i şehr-âşûb
O levendâne revişler o Hudâyî üslûb
***
Dâmen âlûde vü destâr perîşân yaka çâk
Kapuna geldi yine Zînetî rüsvâyî
**
Yüzün karası kendüne kalur hicâb ile
Ey mâh karşu koma gel ol âftâb ile
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Toklu-zâde/Doğlu-zâde, Sadrî Pîrî Çelebi | d. ? - ö. 1556 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
2 | FUZÛLÎ | d. 1483 - ö. 1556 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
3 | HİCRÎ, Kara Çelebi | d. ? - ö. 1556/57 veya1557/58 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
4 | ŞEMSÎ, Şemsî Çelebi, Urlu Şemsî, Divane Şemsî | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
5 | SAVÂBÎ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
6 | ATÂYÎ, Atâullah Ahmed Efendi | d. ? - ö. 5 Temmuz 1571 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
7 | ZEYNÎ/ŞÂHÎ, Okçu-zâde Nişancı Mehmed Paşa | d. 1562-63 - ö. 1629-30 | Madde Adı | Görüntüle |
8 | ZÎNETÎ, Muhammed Efendi | d. ? - ö. 19. yy. | Madde Adı | Görüntüle |
9 | ZEYNÎ, Zeyne’l-‘Âbidîn Kâtib-zâde Zeynî Efendi | d. ? - ö. 1602 | Madde Adı | Görüntüle |