Madde Detay

Asıl adı Mehmed Alî’dir. 1270/1854 yılında Afyonkarahisar’ın Câmi-i Kebîr Mahallesi’nde doğdu. Lakabı Çizmeci-zâdedir. Babasının şair olması hasebiyle “şair oğlu şair” diye de tanındı. Babası âlim ve şair Çizmeci-zâde Osman Râşid Efendi’dir. Dedesi Çizmeci-zâde Süleymân Vehbî ve oğlu Ahmed Vehbî de şairdir. İlk tahsilini Afyon’da tamamladı. Bir süre medrese tahsili yaptı (Bakı 1942: 19). Medrese tahsilini tamamlamadan ticarete atılmışsa da iflas ederek evkâf kâtipliğine geçmiştir. Ölümüne kadar bu görevine devam etti. Feyzî, 1312/1894 yılında genç sayılabilecek yaşta vefat etti. Bazı kaynaklarda ölüm tarihi 1311/1893 veya 1313/1895 şeklinde geçmektedir (Ilgar 1977: XXXV).

Ali Feyzî, kaynaklarda aşırı derecede eli açık, hayırsever, iyi huylu ve temiz kalpli bir insan olarak anlatılır. Ancak içkiye müptela oluşu yüzünden genç yaşta hastalanmış ve ölmüştür. Kalender ve rind-meşrep bir şair olan Feyzî, yaptığı iyiliklerle halk arasında çok sevilmiş ve özellikle işret meclislerinde çok bulunduğu için “meclislerin zîneti Alî Efendi” diye anılmıştır (Bakı 1942: 22).

Şairin bilinen tek eseri Dîvân’ıdır. Dîvân’ın bilinen iki nüshası vardır. Afyon Gedik Ahmet Paşa, 206668 numarada bulunan nüsha, müellif nüshasıdır. Afyon Gedik Ahmet Paşa, 7788 numarada kayıtlı nüsha ise Bekir Sıtkı Sencer tarafından istinsah edilmiştir. Dîvân üzerine bir yüksek lisans tezi yapılmıştır (Ilgar 1977). Şairin Bursa’da yayımlanan Nilüfer dergisi ile bir cönkte yer alan şiirlerinden yola çıkarak hazırlanan Dîvân’ının tenkitli metninde 1 kaside, 1 mesnevi, 7 tarih, 5 murabba, 2 muhammes, 3 müseddes, 8 tahmis, 1 müsebba, 1 müstezad, 188 gazel, 2 kıt’a, 15 müfred, 1 destan, 8 semâî, 3 koşma bulunmaktadır.

Mehmed Ali Feyzî, şair bir aileden gelmesi hasebiyle on beş yaşında şiir yazmaya başlamıştır. Şiirlerindeki kabiliyeti, babasından üstündür. Divan şiirinin inceliklerine vakıf olan şair, tahsilinin az oluşu ve Afyon dışına çıkmayışı sebebiyle adını duyuramamıştır (Nasrattınoğlu 1971: 71). Bursa’da çıkan Nilüfer dergisinde birçok şiir ve düz yazıları yayımlanmıştır. Afyonlu şairler Dehşetî, Harâbî, Türâbî ve Anbanazlı Şahanoğlu İbrâhîm ile yakın dostluklar kurmuştur. Şiirlerinde büyük ölçüde Ziya Paşa’nın tesirinde kalmıştır. Feyzî’nin şiir dili, dönemine göre sadedir. Özellikle heceyle söylediği şiirlerde daha akıcı bir ifadeye sahiptir. Aruzla yazdığı semâîlerinde mahallileşmenin etkisi görülmektedir. Şiirlerinde rind, melâmî, neşeli ve nüktedan bir tavır ortaya koyan şair, âşıkâne ve kalenderâne bir üsluba sahiptir. Bu yüzden yaşadığı dönemde şiirleri çok sevilmiştir.

Bakı, Edip Âli (1942). Afyon’da Bir Şâir Ailesi. Ankara: Uzluk Basımevi.

Ilgar, Yusuf (1997). Afyonkarahisarlı Şair Ali Feyzî: Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Türkçe Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.

Nasrattınoğlu, İrfan Ünver (1971). Afyonkarahisarlı Şairler Yazarlar Hattatlar. Ankara: İpek Matbaası.

Alî Feyzî (1307). “Karahisâr-ı Sâhib Evkâf Kâtibi Rif’atlü Alî Feyzî Efendi’nin Eser-i Üstâdânesidir”. Nilüfer Mecmuası (39): 426.

Gazel

Gözlerin âfet senin ey nâzenîn zülfün siyâh

Kaşların seyf-i Alî her mûların tîr ü tebâh

Leblerin şehdi nice dil-teşneyi şâd eyledi

Gabgabın ihsânı hâtır-nâz imiş ey rûy-ı mâh

Kâmetin bin serviyi şermende kıldı ey sanem

Çünki reftârın misâli heşt tûbâ pâdişâh

Ol zenahdânın gören üftâde dîvâne olur

İftirâkın her dil-i şûrîdeye çekdirdi âh

İltifâtındır bu Feyzî’ye hayâtı bahş eden

Lîk kılmazsın bize âlemde bir kez nîm-nigâh

Gazel

Hasret-i dildâr ile kaldık gönül gam-hânede

Tutduk âhir bir vatan hicrân ile vîrânede

Biz de yandık bu firâkın nârına encâm-ı kâr

Kalmışız her rûz u şeb dil âteş-i sûzânede

Geçmişiz âlâyiş-i çarh-ı fenâdan âkıbet

Bekleriz şimdi velî hâk-i der-i cânânede

Kûşe-i hâtırda yârdan mâ-adâ reng kalmadı

Nakş u tasvîr oldı dilber bu dil-i dîvânede

Feyziyâ erbâb-ı rindiz hem melâmet ehliyiz

Çekmeyiz peymâneden el gözleriz meyhânede

(Ilgar, Yusuf (1997). Afyonkarahisarlı Şair Ali Feyzî: Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Türkçe Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi. 141, 147.)